Vẻ đẹp tượng Phật Tứ Pháp vùng Dâu

Theo Cổ châu Pháp Vân phật bản hạnh - một cuốn kinh về nguồn gốc Tứ Pháp hiện còn lưu ván khắc gỗ ở chùa Dâu và Bộ Mộc bản này đã được công nhận là Bảo vật Quốc gia năm 2024, cho biết Thái thú Sĩ Nhiếp là người cho tạc tượng Tứ Pháp (Pháp Vân, Pháp Vũ, Pháp Lôi, Pháp Điện) là bốn vị thần thiên nhiên Mây, Mưa, Sấm, Chớp và dựng bốn chùa để thờ phụng.

Tượng mẹ con Phật Pháp Vân tại chùa Dâu.

Kể rằng, sau khi vớt được Dung thụ (cây Dâu) trên sông Dâu, viên quan nhà Hán thời Bắc thuộc là Thái thú Sĩ Nhiếp mộng thấy thần nhân bảo phải tạc làm tượng Phật. Một người thợ mộc lành nghề ở Trung Quốc là Đào Lượng cùng tốp thợ 10 người do ông phụ trách đã được Sĩ Nhiếp tín nhiệm, giao cho tạc tượng Tứ Pháp. Họ chia cây gỗ làm bốn đoạn, mỗi đoạn tạc một pho tượng. Lần lượt là Pháp Vân thờ ở chùa Dâu (Thiền Định, Diên ứng), Pháp Vũ thờ ở chùa Đậu (Thành Đạo Tự), Pháp Lôi thờ ở chùa Tướng (Phi Tướng tự) và Pháp Điện thờ ở chùa Dàn (Trí Quả tự).
Nghệ thuật tạc tượng Tứ Pháp bảo lưu đậm nét cách tạo hình của Phật giáo Ấn Độ nguyên thuỷ kết hợp với đặc trưng văn hoá bản địa để tạo nên sản phẩm nghệ thuật Phật giáo mang màu sắc Việt Nam. Các pho tượng Tứ Pháp vùng Dâu đều thuộc loại hình điêu khắc tượng tròn, tư thế tọa thiền trên tòa sen, nhân tướng theo kiểu Ấn Độ, khuôn mặt hiền hậu, từ bi, đầu kết xoắn ốc, cổ cao ba ngấn, để mình trần, quấn xà rông, chân xếp bằng tọa thiền, tay giơ trước ngực làm phép, tay ngửa hạ thấp nhằm cứu độ.
Riêng khuôn mặt của Tứ Pháp thì khác nhau theo cá tính và sinh động đến kỳ lạ. Hoạ sĩ Phan Cẩm Thượng từng miêu tả: Điêu khắc hệ Tứ Pháp thật đặc biệt gợi cảm với đầy đủ những gì đẹp và hấp dẫn nhất của người phụ nữ… Yếu tố thần và yếu tố người đan xen trong một chân dung... Bà Dâu (Pháp Vân) là chị cả, người mang quyền năng nhân hậu, có thần thái rất oai nghiêm. Bà Đậu (Pháp Vũ) là chị hai làm ra mưa, thần thái nhu thuần, tươi mát. Bà Tướng cô ba (Pháp Lôi) làm ra sấm, thô khoẻ, khiêm nhường. Bà Dàn cô út (Pháp Điện) làm ra chớp, xinh tươi duyên dáng. Trong bốn tượng thì nụ cười của bà Dàn thật đặc biệt, đến say lòng người. Có thể người nghệ sĩ khi tạo tác luôn tưởng tượng về Tứ Pháp ở vị trí cao lớn, siêu phàm, có quyền năng thần thánh về sự sinh tồn của vạn vật”.
Chiêm ngưỡng dung nhan Tứ Pháp thấy mọi vẻ đẹp trần thế được bộc lộ một cách mạnh mẽ và gợi tình. Các khối chạm dứt khoát và mạch lạc nhằm toát ra thần thái của một vị thần có chức năng sinh tồn cùng con người. Khối thân và tay kéo dài thon và nuột nà khiến ta muốn cầm, nắm. Khối nét mặt tròn đầy đôn hậu và rất tinh tú, không có vẻ diệt dục và tĩnh lặng như tượng Phật thông thường...
Giới chuyên gia cho rằng, việc nghiên cứu hệ thống tượng Tứ Pháp không chỉ cho hiểu biết về cội nguồn lịch sử Phật giáo Việt Nam mà còn giúp hiểu rõ hơn về nguồn gốc, quá trình phát triển của Phật giáo vùng Đông Nam Á. Trảy hội vùng Dâu năm nay, tham dự lễ rước Phật Tứ Pháp vào chiều ngày chính hội (8-4 âm lịch) du khách thập phương có cơ hội được chiêm bái dung nhan, vẻ đẹp của cả bốn pho tượng Phật Tứ Pháp - một trong những Bảo vật Quốc gia hội tụ nhiều giá trị đặc sắc.