Vòm trời tuổi thơ

Một tầu cau rơi mà chứa cả tuổi thơ. Ấy là nhớ về bài đồng dao “Thằng Bờm có cái quạt mo”, bà ngoại dạy cho chúng tôi lúc bé. Với Bờm, chiếc quạt mo là cả gia tài của nó, quí lắm nhưng khi phú ông có lời ướm đổi bao nhiêu vật dụng quí giá, Bờm đều lắc đầu và giá trị các vật phẩm phú ông đưa ra cứ giảm dần từ ba bò chín trâu, xuống ao sâu cá mè, bè gỗ lim, đôi chim đồi mồi… chỉ đến khi phú ông đưa ra vật giá trị nhỏ nhất, tương đương giá trị của chiếc quạt mo, Bờm mới nhận lời. Ngoại bảo người đời bảo là Bờm ngốc, nhưng thật ra không ngốc, bởi vì Bờm biết chỉ khi giá trị tương xứng thì việc trao đổi mới thông thuận. Những đề xuất trước chỉ là để thử lòng tham của con người mà thôi.

Quê ngoại tôi ở xa nên chúng tôi ít có dịp được sống cùng bà. Sau này, ngoại có lên thăm và ở chơi với gia đình tôi khoảng ba tháng. Đó là khoảng thời gian êm đềm nhất với gia đình tôi. Thời điểm đó chú tôi mới từ chiến trường miền Nam ra, chú là thương binh nặng nên còn nghỉ dưỡng sức để chờ công việc phù hợp. Gia đình ba thế hệ bao gồm cả bên nội, bên ngoại ở cùng thật ấm cúng vui vẻ.
Bà ngoại cẩn thận, sạch sẽ suốt ngày quanh quẩn bên vườn cây. Những cây na, cây ổi, bụi chuối, đám rau xanh… được bà tưới đều đặn mỗi sáng chiều nên xanh tươi rõ rệt. Chú tôi thường đi câu cá vào buổi chiều ở cái hồ rộng ngay đầu làng, có khi chú câu ở con sông máng gần đó. Chúng tôi xách xô đi theo phụ giúp. Ngày đó ao hồ rất sẵn cá, cua, tôm, ốc… nên hôm nào cũng câu được rất nhiều, chủ yếu là cá quả, cá rô, trê… Bà thường nhốt những con cá to khoẻ vào chiếc vại để ở bờ giếng, dành cho bữa sau…
Buổi trưa nắng nóng mấy chúng tôi trải chiếc chiếu ở đầu hè, dưới tán cây mít và mấy cây na rợp bóng, rỉ rả nghe bà kể chuyện gần xa thời chiến tranh, loạn lạc, thời tản cư chạy giặc trong chiến tranh chống Pháp, rồi sơ tán trong những năm chống Mỹ… Bà kể, vùng đồng bằng người ta thường dùng chiếc mo cau làm chiếc máng hứng nước mưa từ thân cây cau vào chiếc chum. Nước mưa trong mát để lắng lọc làm nước ăn. Mo cau thường cất đi dành để đến tết bó giò. Có dư thì làm quạt. Chiếc quạt mo cau nhẹ, dẻo và bền nên ai cũng thích dùng, còn thông thường thì dùng quạt mo tre hoặc quạt nan tre.
Bà ăn trầu vỏ nên mấy chị em càng chăm chút nhiều cho cây cau, giàn trầu trước sân. Dù thế nhưng cau vẫn lớn rất chậm, ngóng cả tháng mới thêm một tàu lá và không biết khi nào mới trổ buồng. Còn dây trầu thì xanh biếc vươn lá kín giàn. Mấy bà hàng xóm qua chơi thường mang cho ngoại cành cau dăm bảy quả cùng mớ chè xanh mới hái trong vườn. Bà kể: ở phố người bán chè xanh cứ bó từng bó, buổi sớm để một lượt trước cửa mỗi nhà trên phố, cuối tháng mới đến thu tiền. Vậy nên ở quê được uống chè mới hái tươi nguyên, nước xanh sóng sánh khiến bà tấm tắc khen ngon. Mấy bà ngồi bên nhau thong thả vừa têm trầu vừa trò chuyện.
Trong câu chuyện ấy tôi nghe được câu: Chuối sau, cau trước… Chuối thì trồng vườn sau, còn cau thì trồng trước sân nhà… Mãi đến sau này, khi hàng cau trước sân cao dần theo năm tháng tôi mới cảm nhận được cái lý chuối sau, cau trước mà các bà nói. Hàng cau luôn mang sự bình yên trong dáng cây thanh cao bình dị. Những tàu lá xanh biêng biếc đan cài khoẻ khoắn vươn cao vẽ vào nền trời luôn gợi nhớ câu chuyện cổ sự tích trầu cau bà kể. Những đêm trăng sáng, hương cau ngan ngát bay theo gió, khi gần khi xa, trong bóng đêm tịch mịch dâng lên bao nỗi niềm…
Hàng cây cau này, những năm sai quả mẹ tôi đã từng ngắm nghía và xa xót nhớ ngoại. Bây giờ đến lượt chị em chúng tôi xa xót nhớ mẹ… Khi xưa thời gian chờ đợi cây thay một tàu lá để có chiếc mo cau thật là dài, giờ ngẫm lại sao mà ngắn ngủi, mấy chục năm cuộc đời chớp mắt qua đi, cau đã cao vút mãi trên trời xanh, ngoại và cha mẹ cũng thành người thiên cổ từ bao giờ. Còn chăng chỉ là nỗi thương nhớ tiếp nối từ thế hệ trước sang thế hệ sau…
Một chiều mưa rơi, hoa cau vương vương nỗi nhớ…
Một tàu cau rơi chứa cả vòm trời tuổi thơ tôi…