Vũ Từ Trang-Những trang viết đắm say

Nhà báo, nhà thơ, nhà văn Vũ Từ Trang tên thật là Vũ Công Đình, quê ở làng Trang Liệt, xã Đồng Quang, thị xã Từ Sơn (nay là phường Trang Hạ, thị xã Từ Sơn). Ông đã lấy những chữ đầu của địa danh quê hương mình ghép thành bút danh Vũ Từ Trang. Trong nội tộc họ Vũ làng Trang Liệt, tôi gọi ông là bác.

Cũng như nhiều người làm văn chương, ông đã từng trải qua nhiều nghề, từng làm việc ở Bộ Xây dựng, làm phóng viên báo Tiểu công nghiệp - Thủ công nghiệp, báo Doanh nghiệp… nhưng nghiệp viết văn chương vẫn đeo đuổi, lý do đơn giản là ông say mê đọc và viết từ thuở thiếu thời. Năm 1974, sau khi học xong khóa 6 trường Bồi dưỡng viết văn do Hội Nhà văn tổ chức, ông quyết định bỏ nghề kiến trúc để sống chết với nghiệp viết. Sự nghiệp viết báo, viết văn, sáng tác thơ với ông bắt đầu mở ra từ đây.
Trong một lần trò chuyện với nhà thơ Nguyễn Thanh Kim, ông chia sẻ: “Tờ báo tôi làm chỉ là báo ngành, vậy mà tôi rất thú vị. Tôi được phân công chuyên nghiên cứu viết về các tổ nghề, các làng nghề thủ công truyền thống. Tôi có may mắn đi hầu hết các miền đất nước, vì tỉnh nào, huyện nào chả có nghề thủ công. Những ghi chép, những tài liệu cứ dầy dần trong tôi, và tôi đã hình thành ý tưởng viết lại sự tiến triển nghề thủ công của nước mình”. Năm 1982, ông xuất bản tập khảo cứu “Nghề đẹp tỉnh Bắc”, cuốn sách này khái quát và nghiên cứu các nghề truyền thống ở Bắc Ninh và Bắc Giang coi đó là món quà tinh thần dâng tặng quê hương.
Thể loại sách khảo cứu về nghề thủ công ông đã xuất bản các tập “Nghề cổ nước Việt” (xuất bản năm 2001 và tái bản năm 2002); Tập “Hoa tay đất Việt” xuất bản năm 2017); “Nghề cổ nước Việt, từ truyền thống đến hiện đại”, dày 700 trang (xuất bản năm 2019). Cuốn sách này được nhiều nhà nghiên cứu văn hóa đánh giá rất cao.
Vốn là người quảng giao với bạn văn, yêu quí và trân trọng bạn, ông luôn nặng lòng với những người làm văn chương - nghệ thuật một thuở. Nỗi niềm ấy, ông gửi vào “Phía sau con chữ” - tập chân dung văn học xuất bản năm 2007. Tiếp đó ông viết 4 cuốn chân dung văn học xuyên suốt mạch cảm xúc này. Khoảng 130 nhân vật trong giới văn chương- nghệ thuật được ông giới thiệu, chưa kể còn nhiều chân dung khác được đăng trên các báo chí, nhưng chưa có dịp tập hợp in vào sách. Qua các chân dung văn học của mình, ông góp phần giúp xã hội hiểu hơn về cuộc đời, sự nghiệp của các nhà văn đương đại và cả văn chương nước ta một thời. Đó là các cuốn: “Nhà văn độc bộ, độc hành” (xuất bản năm 2013); “Vì ai ta mãi phong trần” (xuất bản năm 2017); “Phận người trôi nổi” và “Tơ trời chùng chình đón đợi” (xuất bản năm 2019).
Bộ sách Chân dung văn học ông viết trong vòng gần 20 năm, bắt đầu từ đầu năm 2001, các bài viết lần lượt đăng trên các báo Văn nghệ và nhiều báo, tạp chí văn chương. Bộ sách gồm 5 cuốn này được giải thưởng Văn học nghệ thuật năm 2019 do Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam trao tặng.
Có nhiều nhà văn đã viết chân dung văn học, nhưng ông chọn lối đi cho riêng mình, là viết về những nhà văn mà ông thân thuộc, ông viết bằng những kỷ niệm thật, những tư liệu tươi dòng mà ông gắn bó với người ông định viết. Hầu hết những chân dung ông viết, đều là những nhà văn ít nhiều lận đận, khuất lấp, ít may mắn trên con đường sáng tạo nghệ thuật đầy khó khăn trắc trở. Có người nổi tiếng, có người chưa nổi tiếng, nhưng tình yêu văn chương với họ thật thiêng liêng… Những trang viết về chân dung văn học của ông luôn chân thực, không tô vẽ, không cường điệu, ông viết bằng cả tấm lòng cảm thông, chia sẻ, đầy gan ruột của mình với bạn bè văn chương, vì thế những tác phẩm của ông đến được với bạn đọc, và bạn đọc không chỉ thấy các nhân vật mà còn thấy cả chân dung của người viết.
Đam mê với mảng chân dung văn học, nghiêm túc trong khảo cứu nghề thủ công truyền thống, song bạn đọc vẫn nhận ra nét riêng trong sáng tác thơ của ông. Đúng ra về lĩnh vực này ông viết khá sớm, năm ông 21 tuổi (năm 1969), ông đã có chùm thơ in trên báo Văn nghệ, nhưng khi trò chuyện với bạn văn, ông bảo rằng “Tôi là người kiệm in thơ. Viết thơ, in thơ trên báo chí gần năm mươi năm, nay tôi mới in 6 tập thơ”. Tập đầu tay “Nắng lên cao” xuất bản năm 1977, in chung với 4 tác giả, đều là hội viên Hội Nhà văn, nó là niềm hứng khởi đầu đời của con đường thi ca với ông. Tập “Thời trai trẻ” (xuất bản năm 1996), là khát vọng một thời tuổi trẻ. Tập “Ngược dốc” (xuất bản năm 1999) là nỗi niềm và ý chí quyết vượt mọi khó khăn, rào cản để vươn tới vẻ đẹp hoàn mỹ của cuộc sống. Tập “Lẻ và không lẻ” (xuất bản năm 2002) là sự cô đơn và không cô đơn của con người. Tập “Những vòng tròn không đồng tâm” (xuất bản năm 2011), là suy nghĩ, trăn trở của con người trước một thế giới rất nhiều bất trắc, biến động. Tập “Cây chuyển mùa” (xuất bản năm 2016), ông muốn nói về sự vươn lên của con người trong một xã hội nhiều biến động.
Là người sống chân thành, tình cảm với bạn bè và quê hương, suốt những năm qua, ông luôn dành tình cảm cộng tác với Báo Bắc Ninh qua những trang văn và những bài thơ. Hàng chục năm nay, báo Xuân năm nào ông cũng có bài viết cho Báo quê hương. Đó là những bài viết về những nét đẹp truyền thống của vùng quê Từ Sơn, chân dung những văn nghệ sỹ tỉnh Bắc Ninh, góp phần làm nên nét riêng của tờ báo tỉnh nhà.
Tháng 5 năm năm 2017, ông mắc trọng bệnh, thế là suốt chặng đường hơn ba năm qua, ông vừa chống chọi với bệnh vừa tiếp tục niềm đam mê nghiệp viết của mình. Trong thời gian đó ông hoàn thiện và xuất bản hai tập chân dung văn học: “Phận người trôi nổi”; Tơ trời chùng chình đón đợi” cùng tiểu thuyết “Và khép rồi lại mở” (xuất bản năm 2020).
 Cuốn tiểu thuyết “Và khép rồi lại mở” là tâm huyết cả đời cầm bút mà ông muốn dành riêng, dâng lên hương hồn cha mẹ và quê hương ông. Ông đã hé lộ trong một lần trò chuyện với nhà thơ Nguyễn Thanh Kim: “Cuốn tiểu thuyết này, tôi viết về một làng quê thuộc diện trù phú ở đồng bằng Bắc bộ. Một làng quê ngỡ tưởng bình yên, êm đềm bao đời, nào hay bên trong nó lại có quá nhiều biến động. Bao số phận con người chìm nổi trong cái làng quê có lũy tre rào chặt và cổng làng khi đóng khi mở qua bao thời cuộc. Bao số phận cứ mở ra rồi lại bị đóng lại, số phận này tiếp nối số phận khác. Khi viết, tôi có phần liên tưởng tới cái làng quê tôi nơi miền Kinh Bắc, nó cũng chứa chất nhiều bi kịch về số phận con người khi đối mặt với cơn lốc đô thị hóa…”.
Ngày 12 tháng 7 vừa qua, ông rời bỏ cõi tạm, gác lại niềm say mê của cả một kiếp sống. Sự ra đi của ông không chỉ là mất mát của riêng gia đình, dòng họ Vũ Công quê hương Trang Liệt (thị xã Từ Sơn), mà còn là sự mất mát lớn của nền văn học nghệ thuật đương đại. Với những tác phẩm trên các lĩnh vực văn, thơ, khảo cứu ông đã xuất bản, bạn đọc sẽ nhớ mãi đến tên tuổi Vũ Từ Trang, nhà báo, nhà thơ, nhà văn của vùng quê Kinh Bắc giàu truyền thống văn hóa.