Xu hướng mới trong xây dựng, phát triển các Khu công nghiệp

Các khu công nghiệp (KCN) tập trung Bắc Ninh được hình thành, xây dựng từ năm 2000. Đến nay, tỉnh có 16 KCN thực sự trở thành các khu vực trọng điểm thu hút các nguồn vốn đầu tư và dự án lớn trong và ngoài nước, là điểm đến của nhiều tập đoàn hàng đầu thế giới Samsung, Canon, Foxconn, Gortek, Johnson…

Những năm gần đây, giá trị sản xuất công nghiệp trong các KCN chiếm từ 70-80% tổng giá trị sản xuất công nghiệp toàn tỉnh, đóng vai trò quan trọng vào thu ngân sách Nhà nước, tạo việc làm, góp phần nâng cao sức cạnh tranh, đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hoá, tái cơ cấu nền kinh tế và thúc đẩy quá trình hội nhập kinh tế.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, các KCN truyền thống hiện nay và cộng đồng các KCN trong cùng địa phương còn thiếu tính liên kết, cùng hợp tác nhằm tăng sức cạnh tranh cũng như kết nối với các KCN tại những địa phương lân cận; doanh nghiệp trong cùng KCN cũng chưa tận dụng hết các lợi thế của nhau để cùng cộng sinh công nghiệp, phát triển sản xuất, kinh doanh hiệu quả; đồng thời tiết kiệm chi phí, tận dụng tài nguyên sẵn có.
Do vậy, vấn đề chuyển đổi, xây dựng mô hình KCN sinh thái là việc tạo ra các KCN hiệu quả hơn về tài nguyên và chi phí, thúc đẩy liên kết giữa các doanh nghiệp trong KCN và doanh nghiệp trong chuỗi ngành hàng, tăng tính cạnh tranh và khả năng chống chịu rủi ro.
Mô hình KCN sinh thái xuất phát từ khái niệm sinh thái công nghiệp. Theo đó, phát triển quá trình sản xuất theo hướng tuần hoàn thay thế cho mô hình tuyến tính. Trong KCN, đầu ra hoặc chất thải, sản phẩm phụ của doanh nghiệp này là đầu vào cho doanh nghiệp khác với mô hình sản xuất khác. Mô hình KCN sinh thái cũng tích hợp tất cả các vấn đề xã hội và kinh tế, nhấn mạnh tầm quan trọng của quy hoạch tổng thể KCN, theo đó, tạo điều kiện cho các ngành nghề trong KCN kết hợp và tương hỗ lẫn nhau, tạo thành các mạng lưới cộng sinh công nghiệp. Tại KCN sinh thái, các doanh nghiệp sản xuất và dịch vụ sử dụng chung hạ tầng và dịch vụ, tìm kiếm cơ hội nâng cao hiệu quả môi trường, kinh tế và xã hội thông qua việc hợp tác để tối ưu hóa các yếu tố và quá trình sản xuất mang lại lợi ích trực tiếp hoặc gián tiếp cho các doanh nghiệp trong KCN, hướng tới những lợi ích lớn hơn thông qua cải tạo chất lượng nước, không khí, môi trường sống của dân cư xung quanh KCN.
Trong bối cảnh các nhà đầu tư đang có xu hướng tìm kiếm và lựa chọn các đối tác có cùng các tiêu chuẩn phát triển bền vững, bảo vệ môi trường và an toàn lao động, thì phát triển KCN theo hướng KCN sinh thái sẽ là lợi thế của Bắc Ninh để thúc đẩy thu hút đầu tư, phát triển bền vững, mang lại lợi ích to lớn cho các KCN và cộng đồng dân cư xung quanh KCN trên khía cạnh kinh tế - xã hội - môi trường.
Phát triển KCN theo mô hình sinh thái hiện nay đang trở thành một yêu cầu bắt buộc nếu muốn đạt hiệu quả cao hơn trong việc thu hút đầu tư, đặc biệt là thu hút các nhà đầu tư FDI. Nắm rõ vấn đề này, Bắc Ninh từng bước chỉ đạo, định hướng trong xây dựng hạ tầng, thu hút đầu tư vào các KCN theo hướng có chọn lọc, lựa chọn các dự án có vốn đầu tư lớn, công nghệ hiện đại, thân thiện với môi trường, sử dụng nhiều lao động, tăng hàm lượng khoa học, công nghệ, giảm tiêu hao năng lượng, hạn chế khí phát thải nhà kính, chú trọng trách nhiệm xã hội và được quản trị theo mô hình chính phủ số và có đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Trong khoảng 15 năm trở lại đây, các KCN Bắc Ninh thu hút được nhiều dự án đầu tư nước ngoài. Số lượng và chất lượng các dự án, nhất là dự án FDI tăng mạnh. Từ năm 2008 đến nay cơ cấu ngành nghề đã có sự thay đổi mạnh, hình thành ngành công nghiệp mũi nhọn điện tử, viễn thông. Đặc biệt, trong giai đoạn này, các dự án của Samsung có tác động đến quá trình phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bắc Ninh nói riêng và cả nước nói chung, góp phần phát triển ngành công nghiệp điện tử của Việt Nam, thúc đẩy sự phát triển công nghiệp hỗ trợ.
Được biết ngày 22-5-2018, Chính phủ ban hành Nghị định 82/2018/NĐ-CP, quy định về quản lý Khu công nghiệp và khu kinh tế quy định rõ về khu công nghiệp sinh thái cũng như những tiêu chí để trở thành khu công nghiệp sinh thái. Sau đó, ngày 28-5-2022, Thủ tướng Chính phủ ký ban hành Nghị định số 35/2022/NĐ-CP quy định về quản lý Khu công nghiệp và khu kinh tế. Theo đó, những tiêu chí cơ bản về khu công nghiệp sinh thái được giữ nguyên theo Nghị định 82/2018/NĐ-CP, nhưng làm rõ hơn về điều kiện, tiêu chí với từng nhóm đối tượng doanh nghiệp. Chính sách ưu đãi đối với KCN sinh thái cũng được chú trọng như: miễn giảm tiền thuê đất, ưu tiên vay vốn tín dụng ưu đãi, đưa vào danh mục dự án ưu tiên thu hút đầu tư; được vay vốn từ Quỹ hỗ trợ phát triển doanh nghiệp, Quỹ đổi mới công nghệ, Ngân hàng phát triển, các quỹ của nhà tài trợ quốc tế…; được cung cấp thông tin về công nghệ, hỗ trợ các giải pháp kỹ thuật để chuyển đổi sang doanh nghiệp sinh thái; tham gia các chương trình hỗ trợ kỹ thuật, xúc tiến đầu tư.
Có thể khẳng định, phát triển mô hình khu công nghiệp sinh thái là xu hướng mới trong phát triển các KCN ở nước ta hiện nay. Mô hình này đang được cộng đồng doanh nghiệp đón nhận tích cực.