Xung quanh việc Nhật-Mỹ ký hiệp định thương mại song phương

Nhật Bản và Mỹ vừa chính thức ký kết hiệp định thương mại song phương được kỳ vọng sẽ đưa những người nông dân Mỹ quay trở lại sân chơi cân bằng với các đối thủ quốc tế thông qua chính sách giảm thuế đối với các sản phẩm nông nghiệp.

Đại sứ Nhật Bản tại Mỹ Sugiyama Shinsuke và Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer đã ký hiệp định này hôm 7/10 (giờ Mỹ), trước sự chứng kiến của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Hai bên ký hiệp định sau khi Thủ tướng Nhật Bản Abe Shinzo và Tổng thống Trump đạt được thỏa thuận trong tháng trước.

Theo bản thỏa thuận này, Nhật Bản sẽ xóa bỏ hoặc giảm thuế thêm 7,2 tỷ USD sản phẩm nông nghiệp và thực phẩm của Mỹ, trong đó có lúa mì, lúa mạch, thịt bò và thịt lợn. Năm 2018, Nhật Bản đã nhập khẩu 14,1 tỷ USD các sản phẩm nông nghiệp và thực phẩm của Mỹ, trong đó có 5,2 tỷ USD hàng hóa đã được miễn thuế.

Đổi lại, Mỹ giảm thuế nhập khẩu đối với 40 triệu USD hàng nông sản của Nhật Bản và nới lỏng hạn ngạch nhập khẩu miễn thuế đối với thịt bò của nước này. Trong khi đó, Washington vẫn giữ mức thuế 2,5% với mặt hàng ô tô của Nhật Bản.

Thỏa thuận này cũng bao gồm các cam kết mở cửa thị trường cho 40 tỷ USD thương mại số giữa hai nước.

Hiệp định này được Tổng thống Donald Trump hết lời tán dương. Ông Trump có thể dùng nó để bớt đi sức ép nội bộ, nhất là lo ngại của nông dân Mỹ khi những biện pháp của EU và Trung Quốc đáp trả về thuế quan đều nhằm trực tiếp vào nông phẩm Mỹ. Ông Trump cũng dùng nó để khuếch trương hình ảnh về người luôn thành công trong đàm phán và mang lại cho nước Mỹ những thỏa thuận thương mại mới mà ông cho là có lợi hơn trước rất nhiều.

Tuy nhiên, Matthew Goodman, chuyên gia kinh tế châu Á tại Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế ở Washington lại cho rằng, đây không phải là một thỏa thuận có ý nghĩa lớn khi nhìn từ góc độ thương mại, vì nó không chạm đến các mặt hàng lớn nhất trong thương mại song phương giữa Mỹ và Nhật Bản như ô tô và phụ tùng ô tô hoặc khí propan hóa lỏng và linh kiện bán dẫn từ Mỹ.

Mặt khác, những người nông dân trồng lúa của Mỹ sẽ không được hưởng lợi từ thỏa thuận thương mại song phương mới. Với Hiệp định TPP cũ, Nhật Bản sẽ nhập khẩu từ Mỹ khoảng 70.000 tấn gạo mỗi năm và miễn thuế theo hạn ngạch cụ thể, nhưng điều này đã không xuất hiện trong thỏa thuận mới ký kết.

Mặc dù vậy, việc ký kết thỏa thuận thương mại song phương đã giúp Nhật Bản củng cố vai trò đồng minh cũng như đối tác an ninh-thương mại không thể thiếu của Mỹ. Tổng thổng Mỹ đang tạo cho mình một lợi thế nhất định trên bàn đàm phán với mục tiêu là một thỏa thuận toàn diện, tương tự như với Thỏa thuận Thương mại Mỹ, Mexico, Canada (USMCA) hay Hiệp định Thương mại tự do Mỹ-Hàn Quốc.

Đồng thời, qua việc đạt được thỏa thuận với Nhật Bản, Mỹ đang gửi thông điệp ngầm đến EU và đặc biệt là Trung Quốc, khi cuộc đàm phán giữa hai bên chuẩn bị được tiến hành. Tính đến thời điểm hiện tại, trong khi Trung Quốc đang ngày càng không sẵn lòng đối với một thỏa thuận toàn diện, thì việc đàm phán thỏa thuận EU vẫn trong thế bế tắc và có nguy cơ dẫn đến một cuộc chiến thương mại mới.

Giới nhận định cho rằng, Tổng thống Trump có thể dựa vào thành công của thỏa thuận Mỹ-Nhật để gia tăng sức ép với Trung Quốc. Nếu điều này xảy ra, cuộc gặp tới của hai bên diễn ra vào ngày 10 và 11/10 sắp tới sẽ ít có khả năng thành công.

Florian Hense, một nhà kinh tế thuộc ngân hàng Berenberg (Đức), nhận định, thay vì đối đầu với cả EU và Trung Quốc, Mỹ nên bày tỏ thiện chí và tiến tới chấm dứt cuộc chiến thuế quan. "Thị trường EU và Trung Quốc đều lớn hơn Nhật Bản rất nhiều lần và cả hai đều là đối tác thương mại quan trọng nhất của Mỹ. Đó cũng là hai dòng chảy thương mại song phương lớn nhất thế giới. Đây mới là điều Mỹ nên đặt lên hàng đầu".