Tín hiệu vui trong gìn giữ nghệ thuật tuồng

NSƯT Nguyễn Đức Tú (phải) và nghệ nhân Hoàng Ngọc Kim (trái) trong vở “Thần Nữ hiến Linh kỳ”, biểu diễn Xuân Ất Tỵ 2025.

Trò chuyện với các thành viên CLB Tuồng Tam Lư, chúng tôi thấy rõ niềm vui của các nghệ nhân trọn đời cống hiến với tuồng. Tuồng Tam Lư xưa với các bậc tiền bối nổi danh trong giới tuồng Bắc, có nhiều hoạt động sôi nổi với số buổi biểu diễn hằng năm cao hơn so với một số CLB Tuồng khác trong tỉnh. Đoàn luôns chủ động tập luyện các trích đoạn và vở diễn mẫu mực để biểu diễn phục vụ nhân dân…
Hiện CLB có hơn 20 thành viên đang lưu giữ gần 100 kịch bản và thuộc nằm lòng hơn 30 vở các thể loại như: Triệu Đình Long cứu chúa; Sơn Hậu; nữ tướng Đào Tam Xuân; Bao Công tra án; Chiêu Quân cống Hồ; Hồ Nguyện Cô hoá cáo; Thần nữ hiến linh kỳ; Phụng nghi đình; Nàng ca nữ bên sông Dương Tử… Với số vốn kha khá, đoàn tham gia các hội thi, hội diễn từ khu vực đến toàn quốc đạt nhiều huy chương. Để góp phần gìn giữ, phát huy vốn cổ, CLB Tuồng Tam Lư liên kết đi biểu diễn với các CLB Tuồng Đồng Kỵ, Tuồng Tiến Bào, Đa Hội. Đặc biệt CLB Tuồng Tam Lư có vợ chồng NSƯT Đức Tú, nghệ nhân Thu Hương cùng hoạt động nghệ thuật, may trang phục cho CLB và các CLB bạn.
Nghệ sĩ Ưu tú Nguyễn Đức Tú, Chi hội Trưởng Chi hội Sân khấu (Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh) cho biết: Toàn tỉnh có 10 CLB Tuồng với gần 300 thành viên. Những năm gần đây, được tỉnh quan tâm phong tặng nghệ nhân, nghệ nhân ưu tú cho các loại hình nghệ thuật truyền thống nên những người có nhiều đóng góp trong gìn giữ, phát huy nghệ thuật tuồng rất phấn khởi, thêm động lực để tiếp tục cống hiến. Những CLB tuồng hoạt động tích cực được công nhận là CLB trình diễn dân gian truyền thống tỉnh Bắc Ninh.
Các CLB được các địa phương mời đi biểu diễn thường xuyên, chủ yếu ngày giỗ tổ, khánh thành nhà thờ, khai xuân, tham gia biểu diễn tại các di tích lịch sử văn hoá vào dịp lễ hội như lễ hội chùa Phật Tích, Đền Đô, chùa Dâu…
Ngoài phục vụ nhân dân, các CLB tuồng đều tích cực tập luyện tham dự các liên hoan tuồng không chuyên toàn quốc, đạt nhiều thành tích xuất sắc. Nhiều tên tuổi nổi tiếng vẫn nhiệt huyết gắn bó với tuồng như: NSƯT Đức Tú, Thanh Vân; các nghệ nhân: Đàm Xuân Trung, Đức Thư, Quốc Oai (CLB Tuồng Tiến Bào, Phù Khê, thành phố Từ Sơn); nghệ nhân Thu Hương (CLB Tuồng Đồng Nguyên, thành phố Từ Sơn), nghệ nhân Nguyễn Thị Hoan (CLB Tuồng Yên Phong); nghệ nhân Nguyễn Đức Tý (CLB Tuồng Phú Mẫn, Yên Phong)…
Tuồng Bắc Ninh có cách đây hơn 100 năm, thời kỳ này tuồng phát triển đầy đủ có lời nói, hát, có vở diễn theo tích truyện. Các phường tuồng thường có ông trùm là những nghệ nhân cao tuổi, đảm nhiệm việc điều hành hoạt động biểu diễn của phường như bàn bạc công việc, tập luyện, dựng vở, quan tâm tới đời sống vật chất của các thành viên. Vào dịp đầu xuân hay lễ hội của làng, ngày lễ của địa phương, đất nước, các phường tuồng tổ chức biểu diễn cho dân làng thưởng thức.  
Ngoài việc vinh danh các nghệ nhân di sản văn hoá phi vật thể trong đó có tuồng, Hội VHNT tỉnh hàng năm đều dành kinh phí tổ chức các trại sáng tác, tập huấn viết kịch bản, khuyến khích các đạo diễn, tác giả sáng tác những kịch bản hay mang tính thời sự; tổ chức cho hội viên tham dự các chuyến đi thực tế; được hỗ trợ kinh phí khi có hội thi, hội diễn; được xét hỗ trợ sáng tạo nghệ thuật…
Trong thời đại phát triển công nghệ số, việc gìn giữ, phát huy nghệ thuật tuồng truyền thống còn đối mặt với nhiều khó khăn, song bằng tình yêu, sự đam mê, những nghệ nhân tuồng trên quê hương Bắc Ninh đã, đang nỗ lực hết mình để “giữ lửa” tuồng. Để tuồng phát triển trong đời sống đương đại cần sự quan tâm, đầu tư kinh phí hơn nữa của các cấp, các ngành để các CLB có thể dàn dựng được những vở diễn mới mang hơi thở thời đại, tạo ấn tượng thu hút khán giả.