Đất chèo rộn rã vào xuân

Mỗi khi hoa đào khoe sắc thắm, mưa xuân lất phất, ấy cũng là lúc các chiếu chèo ở Quế Võ lại rộn ràng đón xuân. Cũng chẳng biết từ bao giờ nữa, chèo đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân nơi đây, để đến hôm nay, dù trong phong phú các loại hình văn hóa, nhưng chèo vẫn trường tồn và trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu.

Hai chị em Hoài Anh, Đức Vĩnh trong trích đoạn “Thị Mầu lên chùa”.

Hình như ở hầu hết các làng, các xã thuộc Quế Võ đều có những người yêu mến, tâm huyết với hát chèo. Chẳng thế mà nơi đây, nhiều chiếu chèo đã nổi tiếng xưa nay như chiếu chèo cổ Thất Gian (Châu Phong), chiếu chèo Yên Giả… Cũng trên mảnh đất chèo, không ít người đã thừa hưởng cái duyên hát chèo của quê hương mà trở thành những nghệ sĩ nổi tiếng gần xa. Người dân Quế Võ như được bồi đắp tình yêu hát chèo từ khi còn thơ bé, được theo bà, theo mẹ ra sân đình xem diễn chèo thâu đêm trong các dịp hội hè, đình đám. Qua các thế hệ nối tiếp, “mối duyên” ấy cứ ngấm sâu và lớn dần từng ngày trong họ.

Gần đây, tôi có dịp được dự buổi sinh hoạt của CLB dân ca và chèo huyện Quế Võ mới thấy tình yêu của nhiều người dành cho hát chèo lớn lao biết mấy. Người lớn tuổi, nhỏ tuổi cứ say mê luyện hát, say mê biểu diễn. Trong CLB có hai “diễn viên nhí” Đức Vĩnh, 5 tuổi và Hoài Anh 11 tuổi. Giọng hát chèo trong trẻo, ánh mắt đong đưa Đức Vĩnh vào vai Thị Mầu thành công đến mức khó tin. Chẳng ai dám nghĩ, ở tuổi của Đức Vĩnh đọc chưa thông, viết chưa thạo, vậy mà hát chèo chẳng kém ai.

Bà Nguyễn Thị Nghĩa, mẹ hai em Đức Vĩnh và Hoài Anh nói rằng, ngay từ lúc mới sinh, Hoài Anh và Đức Vĩnh đã được gia đình mở hát chèo cho nghe. Có lẽ vì thế nên hai cháu yêu chèo từ nhỏ. Lúc 3 tuổi, vào tối mồng 2 Tết, Đức Vĩnh đã ra sân đình làng Từ Phong, xã Cách Bi (Quế Võ) diễn vai Thị Mầu, khán giả xem xong ai cũng trầm trồ khen ngợi. Có lẽ, các cháu thừa hưởng chất giọng của ông ngoại, trước hoạt động ở đoàn chèo Tổng cục Hậu cần Quân khu Việt Bắc…

CLB dân ca và chèo huyện Quế Võ là nơi tụ họp những người yêu chèo đến từ các xã: Đức Long, Hán Quảng, Nhân Hòa, Bằng An, Châu Phong, Việt Hùng, thị trấn Phố Mới… Thôn làng nào những dịp hội hè, đình đám, lễ tết có lời mời, CLB sẵn sàng đến tận nơi biểu diễn.

Ông Nguyễn Đồng Diễn, Chủ nhiệm CLB dân ca và chèo Quế Võ bộc bạch: “Ở Quế Võ vào ngày hội làng đầu xuân, bao giờ các cụ cũng yêu cầu đón đội chèo về biểu diễn. Bà con nơi đây ai cũng thích nghe chèo. Đặc biệt những vở chèo cổ như: “Lưu Bình Dương Lễ”, “Đôi ngọc lưu ly”, “Phạm Công Cúc Hoa”… diễn đi diễn lại nhưng khán giả vẫn thích xem…”. CLB hiện có 22 thành viên sinh hoạt đều đặn vào thứ 7 hàng tuần tại Nhà văn hóa khu 3 thị trấn Phố Mới (Quế Võ). Tại đây, các thành viên thường tập diễn những vở chèo cổ, trích đoạn chèo, tiểu phẩm chèo mang hơi thở cuộc sống hiện đại nhằm răn dạy thế hệ trẻ sống nhân ái, thủy chung và tránh xa các tệ nạn xã hội. Bà Nguyễn Tường Vi, thành viên CLB dân ca và chèo Quế Võ chia sẻ: “Làm đồng vất vả, tiếng hát chèo đã giúp tôi quên đi bao mệt mỏi. Tôi được nghe chèo từ ngày còn bé lắm, đến 12 tuổi đã đi diễn chèo cùng các bác vào dịp đầu xuân hay hội làng. Hiện nay gia đình tôi 4 thế hệ đều biết hát chèo…”.

Có lẽ, nét riêng của vùng đất, con người nơi đây là sự gắn bó say mê với nghệ thuật chèo. Mỗi độ xuân về, tiếng trống, phách, đàn nhị lại thúc giục bà con mau chóng sắp xếp việc nhà ra sân đình nghe hát. Ngày thường họ là những người nông dân chân chất, mộc mạc nhưng khi vào vai diễn thực sự trở thành những “nghệ sĩ” làm nức lòng khán giả. Ông Nguyễn Thế Quang, Đội trưởng đội văn nghệ thôn Trúc Ổ, xã Mộ Đạo cho hay “Như thường lệ, hàng năm vào tối mồng 2 Tết, đội văn nghệ thôn lại ra sân đình phục vụ bà con. Chỉ có 10 thành viên nhưng đội luôn dàn dựng tập luyện và diễn được những vở chèo cổ như: “Trương Viên”, “Tấm Cám”; các trích đoạn chèo: Lý trưởng-mẹ Đốp, Màn vu quy, Ăn khoán, Thị Mầu lên chùa... Mặc dù chỉ là những cốt truyện cũ nhưng luôn được bà con đón nhận và cổ vũ nhiệt tình. Chính điều đó đã khích lệ những thành viên trong đội văn nghệ thôn ngày càng gắn bó với chèo…”.

Một mùa xuân mới, các chiếu chèo lại mở, trống, nhị, sáo, đàn bầu cùng những giọng ca đằm thắm sẽ lại ngân vang. Những nghệ sĩ không chuyên ấy đang góp phần gìn giữ, phát huy giá trị một loại hình nghệ thuật đặc sắc, làm phong phú thêm đời sống tinh thần người dân nơi đây.