Để người lao động an cư lạc nghiệp

An cư lạc nghiệp là mong muốn của đại đa số người lao động. Thế nhưng hiện nay mong muốn ấy không dễ thành hiện thực, nhất là với những công nhân rời xa quê hương đi lập nghiệp ở nơi khác.

Trước thềm kỳ họp thứ 5, Quốc hội khoá XV, tầm trung tuần tháng 5 vừa qua, Đoàn ĐBQH tỉnh đến thăm hỏi, tìm hiểu tình hình đời sống của các công nhân đang ở tại khu nhà trọ thuộc phường Vân Dương, thành phố Bắc Ninh. Căn phòng trọ rộng chừng 10 m² tại khu Lãm Làng là nơi sinh sống của 3 người trong gia đình chị Phạm Thị Trang mấy năm nay. Vợ chồng chị quê ở huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang xuống làm công nhân ở khu công nghiệp Quế Võ. Căn phòng trọ được bố trí khép kín gồm 1 phòng ngủ, 1 phòng vệ sinh và 1 góc nhỏ để đặt bếp nấu. Điều khác biệt so với nhiều phòng còn lại trong cùng khu trọ là có bố trí thêm 1 góc học tập với chiếc bàn học và giá sách nhỏ cho cậu con trai mới bắt đầu bậc Tiểu học bên cạnh những vật dụng thiết yếu phục vụ sinh hoạt của gia đình như giường, tủ lạnh...
Khi được hỏi có mong muốn mua được nhà ở xã hội hay không thì chị Trang cùng nhiều người bạn trọ khác đều cười và lắc đầu. Chị Trang cho biết: Lương cơ bản được 4,5 triệu/tháng, nếu có tăng ca mới được tầm hơn 7 triệu đồng/tháng. Giả sử 2 vợ chồng tăng ca đều đặn thì thu nhập sau khi trừ đi các khoản phục vụ sinh hoạt của cả gia đình, trả tiền thuê nhà, tiền điện, tiền nước, tiền học cho con…. cũng chẳng tích lũy được nhiều. Đấy là còn chưa kể những lúc ống đau, hoạn nạn, rồi doanh nghiệp gặp khó khăn, cắt giảm sản lượng… Hiện các doanh nghiệp đang gặp nhiều khó khăn sau dịch COVID-19, nhiều đơn vị cắt giảm sản lượng, sản xuất cầm chừng. Thế nên mong muốn trước mắt của công nhân hiện nay là được tăng ca đều.
Cũng trong thời gian này, Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh làm việc với Liên đoàn lao động tỉnh và tiếp xúc với gần 1000 cử tri công nhân lao động để lắng nghe tâm tư, nguyện vọng, khảo sát nhu cầu nhà ở, nhà trọ, vay vốn đối với công nhân. Qua khảo sát, chỉ có gần 10% công nhân có nhu cầu định cư và mua nhà (đều là các công nhân có gia đình và làm việc ở Bắc Ninh từ 5 đến 10 năm). 6,5% số công nhân có nhu cầu ở trong ký túc xá. Số công nhân chỉ có nhu cầu thuê trọ chiếm hơn 80%, có tuổi đời từ 18 - 25 tuổi, chưa lập gia đình, chưa kết hôn, chưa nghĩ đến mua nhà, cũng không biết có làm việc ở Bắc Ninh lâu không hoặc đã có nhà ở quê, xác định chỉ đến làm việc, sau 1 thời gian lại về quê sinh sống. Nhiều người trong số họ không dám nghĩ đến việc mua nhà ở xã hội vì thu nhập không đáp ứng được…
Nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, góp phần để người dân tiếp cận chính sách về nhà ở một cách thuận lợi hơn, trong đó có chính sách về phát triển nhà ở xã hội, tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khoá XV, Chính phủ có Tờ trình về dự án Luật Nhà ở (sửa đổi).
Theo Tờ trình của Chính phủ, qua gần 8 năm thực hiện Luật Nhà ở năm 2014, chính sách phát triển nhà ở xã hội để bán, cho thuê, cho thuê mua cho các nhóm đối tượng chính sách đã giúp cho hàng triệu hộ gia đình khu vực đô thị không có khả năng chi trả nhà ở theo cơ chế thị trường có cơ hội tạo lập và cải thiện nhà ở, đảm bảo thực hiện chính sách an sinh xã hội. Đến nay, trên địa bàn cả nước, đã hoàn thành 301 dự án nhà ở xã hội khu vực đô thị và nhà ở công nhân khu công nghiệp, quy mô xây dựng khoảng hơn 155.800 căn, với tổng diện tích hơn 7.790.000 m². Đang tiếp tục triển khai 401 dự án, với quy mô xây dựng khoảng 454.360 căn, với tổng diện tích khoảng 22.718.000 m²; trong đó có 245 dự án với quy mô 300.000 căn đang thực hiện thủ tục đầu tư và có 156 dự án với quy mô 156.700 căn hộ đang đầu tư xây dựng.
 Cả nước hiện có 7 triệu công nhân lao động trực tiếp tại các khu công nghiệp, khu chế xuất. Nhà ở phục vụ cho công nhân chỉ mới đáp ứng khoảng gần 30%. Phần lớn công nhân lao động ngoại tỉnh (khoảng 70%) đang thuê nhà trọ của các hộ gia đình tư nhân. Các phòng trọ này hầu hết đều rất chật hẹp (từ 3 - 4 m²/ người) không đảm bảo những điều kiện tối thiểu về diện tích, ánh sáng, vệ sinh và phòng cháy chữa cháy.
Tờ trình của Chính phủ cũng chỉ ra những hạn chế trong thực hiện Luật Nhà ở năm 2014 là: Việc quy hoạch, bố trí quỹ đất, xác định diện tích đất ở dành để xây dựng nhà ở xã hội tại các dự án đầu tư xây dựng nhà ở thương mại, khu đô thị còn nhiều bất cập, chưa phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; quy hoạch đô thị; chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở; điều kiện kinh tế - địa lý của từng vùng, miền, địa phương và nhu cầu nhà ở thực tế của người dân. Thiếu các mô hình dự án nhà ở xã hội quy mô lớn, đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội để đảm bảo cung cấp số lượng lớn nhà ở xã hội cho người dân tại các thành phố lớn, tập trung nhiều dân cư trong đó có người thu nhập thấp, công nhân, người lao động nhập cư. Thiếu quy định về quản lý, sử dụng nguồn tiền thu được từ các chủ đầu tư đối với nghĩa vụ nhà ở xã hội tại các dự án.
Pháp luật về nhà ở hiện hành chưa có hình thức phát triển nhà ở riêng cho công nhân khu công nghiệp; lực lượng vũ trang; chưa có quy định cho phép nhà đầu tư nước ngoài tham gia làm chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội. Quy định về điều kiện lựa chọn chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội còn chưa thống nhất với quy định của pháp luật về đầu tư công, đầu tư, xây dựng, đấu thầu, đất đai, kinh doanh bất động sản v.v.. dẫn đến trong thời gian qua việc lựa chọn chủ đầu tư dự án xây dựng nhà ở xã hội tại các địa phương bị “ách tắc”, kéo dài. Quy định về ưu đãi cho chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội còn chung chung, chưa khuyến khích sự cạnh tranh giữa các chủ đầu tư trong việc sử dụng năng lượng hiệu quả trong đầu tư xây dựng nhà ở; chưa thống nhất với pháp luật về đầu tư công, đầu tư, thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp; chưa khuyến khích doanh nghiệp tham gia đầu tư xây dựng nhà ở xã hội. Chưa có quy định cụ thể về cách tính giá bán lại nhà ở xã hội sau một thời gian mua, thuê mua…
Nhằm khắc phục những hạn chế trên và thể chế hóa kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước trong việc phát triển nhà ở cho nhân dân, khuyến khích các thành phần kinh tế phát triển nhà ở, đặc biệt là nhà ở xã hội nhằm góp phần thực hiện chính sách an sinh xã hội, Dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) Chính phủ vừa trình Quốc hội kế thừa một số quy định trong Luật hiện hành và sửa đổi, bổ sung thêm nội dung như: Đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội; hình thức thực hiện chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội; điều kiện được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội; nguyên tắc thực hiện chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội; hình thức phát triển nhà ở xã hội; yêu cầu đối với dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội; đất để xây dựng nhà ở xã hội; chủ đầu tư dự án xây dựng nhà ở xã hội; ưu đãi chủ đầu tư dự án xây dựng nhà ở xã hội; xác định giá thuê, giá thuê mua, giá bán nhà ở xã hội không phải do Nhà nước đầu tư xây dựng; nguyên tắc cho thuê, mua, bán nhà ở xã hội.
Dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) được các ĐBQH thảo luận tại Tổ vào ngày 5-6, dự kiến thảo luận tại hội trường trong phiên làm việc sáng ngày 19-6. Theo chương trình, Luật Nhà ở (sửa đổi) sẽ được Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 6. Đây sẽ là hành lang pháp lý vững chắc để người dân tiếp cận chính sách nhà ở, nhất là người lao động có thu nhập thấp, đối tượng chính sách dễ dàng hơn trong tiếp cận chính sách nhà ở xã hội.