Điểm mới trong Tổng điều tra dân số và nhà ở 2019

Ngày 26- 6-2018, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định 772/QĐ-TTg về tổ chức tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 vào thời điểm 0 giờ ngày 1-4-2019 nhằm thu thập thông tin cơ bản về dân số và nhà ở phục vụ công tác nghiên cứu, phân tích quá trình phát triển dân số và nhà ở trên toàn bộ lãnh thổ nước ta

Cuộc Tổng điều tra nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin đánh giá kết quả thực hiện các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 - 2020, xây dựng chiến lược và các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2030; phục vụ công tác giám sát thực hiện Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới; giám sát các Mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc mà Chính phủ Việt Nam đã cam kết; cung cấp thông tin phục vụ xây dựng cơ sở dữ liệu tổng hợp về dân số. Nội dung điều tra bao gồm thông tin chung về dân số; tình trạng di cư; trình độ học vấn và trình độ chuyên môn kỹ thuật; tình trạng khuyết tật; tình trạng hôn nhân; mức độ sinh, chết và phát triển dân số; tình hình đăng ký khai sinh của trẻ em; tình hình lao động - việc làm; thực trạng về nhà ở; điều kiện sinh hoạt cơ bản của hộ dân cư. 
Điểm mới trong tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 so với 10 năm trước là quy mô mẫu nhỏ hơn (tương ứng khoảng 10% và 15% dân số) nhưng tính đại diện sẽ rộng hơn, phủ tới 40% số lượng địa bàn được chọn; ứng dụng công nghệ thông tin trong thu thập (máy tính bảng và điện thoại thông minh), xử lý số liệu và công bố kết quả giúp nâng cao chất lượng thông tin; minh bạch trong xử lý thông tin; rút ngắn quá trình xử lý thông tin, công bố sớm kết quả tổng điều tra; cập nhật thông tin về dân số, đề xuất nâng cao chất lượng thông tin của hệ thống báo cáo hành chính thay thế tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2029.
Hình thức thu thập thông tin được cải tiến với ba hình thức: Phiếu điện tử trên thiết bị điện tử di động (CAPI), phiếu trực tuyến sử dụng internet (webform) và phiếu giấy in sẵn (chỉ dùng cho những địa bàn khó khăn). Đây là một trong những đột phá của tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019 khi lần đầu tiên ngành Thống kê sử dụng hình thức CAPI và webform trong một cuộc điều tra thống kê quốc gia. Việc cải tiến này sẽ đem lại những lợi ích nhưng cũng tạo ra những thách thức không nhỏ trong thực hiện cuộc tổng điều tra, đó là hạ tầng công nghệ thông tin hiện nay của ngành không đảm bảo để tiếp nhận nhiều hình thức truyền gửi thông tin cùng một lúc; việc sử dụng webform gặp nhiều thách thức trong công tác tổ chức thực hiện và đối với các hộ dân cư; tỷ lệ hộ hoàn thành webform rất thấp. 
Thông tin từ tổng điều tra dân số và nhà ở phục vụ yêu cầu thông tin của Đảng, Quốc hội và Chính phủ trong đánh giá tình hình, xây dựng chiến lược, chính sách phát triển đất nước. Do vậy, thông tin về dân số từ tổng điều tra cần được cung cấp hàng năm thay vì 10 năm thực hiện một lần. Hiện nay, phương pháp thực hiện tổng điều tra theo cách truyền thống không còn phù hợp vì gánh nặng chi phí thực hiện quá lớn; chưa tận dụng được tối đa các nguồn dữ liệu sẵn có như dữ liệu hành chính, dữ liệu lớn; chưa tận dụng được tối đa các lợi thế của công nghệ thông tin. Cần phải cải tiến phương pháp thu thập thông tin để tiến tới không thực hiện tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2029.
Dù là cuộc điều tra thống kê về dân số và nhà ở định kỳ nhưng đây là một cuộc tổng điều tra mà Trung ương và Chính phủ, Quốc hội rất quan tâm và hết sức coi trọng về mặt chất lượng, để đánh giá chất lượng dân số, chất lượng về điều kiện sống và nhà ở, chứ không đơn thuần chỉ là chỉ tiêu về mặt số lượng; hướng tới chuyển trọng tâm từ việc kiểm soát số lượng dân số sang chất lượng, gắn vấn đề dân số với phát triển bền vững và thực hiện Mục tiêu thiên niên kỷ của Liên hợp quốc. Đây cũng là khác biệt lớn nhất của cuộc tổng điều tra lần này, vì vậy, dữ liệu đầu ra phải đảm bảo đầy đủ nhất, chính xác nhất, chất lượng cao nhất, chi phí tiết kiệm nhất, thời gian thực hiện ngắn nhất.