Đình Nghi An và nét đẹp của tục kết chạ truyền thống

Thôn Nghi An thuộc xã Trạm Lộ, huyện Thuận Thành, là một làng cổ, xưa từng có các tên là Nghi Tuyền, Nghi Giang, Nghi Thôn, tên nôm “Làng Nghe”, nằm bên bờ con sông cổ Nghi Tuyền (Nghi Giang).

Sông Nghi Tuyền bắt nguồn từ sông Dâu cổ của vùng Dâu, hợp lưu với hai sông cổ Nghi Khúc và Bái Giang chảy xuống vùng phía Nam của huyện Thuận Thành, Gia Bình, rồi hợp với sông Bội, sông Móng đổ ra sông Thái Bình. Ba con sông cổ Nghi Tuyền, Nghi Khúc, Bái Giang đã được các thư tịch cổ ghi chép. Xã Trạm Lộ nói chung, thôn Nghi An nói riêng, thuộc vùng đất cổ nằm liền kề với vùng Dâu- Luy Lâu và chịu ảnh hưởng văn hóa của văn hóa vùng đất cổ này. Đó là hiện tượng một loạt các làng xã dọc bờ Nam sông Đuống và các sông cổ Nghi Khúc, Nghi Tuyền, Bái Giang thờ “Việt Nam Lạc Thị đại vương” thuộc dòng dõi Lạc Long Quân, Hùng Vương là các bậc thủy tổ dân tộc Việt Nam.

Đình Nghi An vốn được khởi dựng từ lâu đời với quy mô lớn và chạm khắc trang trí “tứ linh, tứ quý” tinh xảo nghệ thuật. Ngôi đình cổ có 2 tòa: Tiền tế và Đại đình, bộ khung gỗ lim to khỏe chạm khắc trang trí “tứ linh, tứ quý” tinh xảo nghệ thuật. Trong kháng chiến chống Pháp, thực hiện lệnh tiêu thổ kháng chiến đình bị phá. Phát huy truyền thống văn hiến của quê hương, năm 2008 dân làng phục dựng lại ngôi đình theo dáng vẻ truyền thống.

Căn cứ cuốn “Thần tích, thần sắc” của đình Nghi An được kê khai năm 1938 thì đình thờ Thành Hoàng là: “Đệ nhất Việt Nam Lạc Thị đại vương”, “Đệ nhị Linh Thông đại vương”, “Đệ tam Hùng Tài đại vương” thuộc dòng dõi thủy tổ dân tộc. Việc thờ phụng các vị thủy tổ dân tộc, không những khẳng định bề dày lịch sử văn hiến của quê hương nơi đây, mà còn góp phần soi sáng trang sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta.

Giá trị của đình Nghi An còn được thể hiện nổi bật ở lễ hội truyền thống: Theo tục xưa, hàng năm cứ đến mồng 3 tháng Giêng đình Nghi An được mở hội. Dân làng gọi là vào Đám. Xưa để tổ chức lễ hội, từ trong năm làng đã họp bàn để phân việc cho các ông Quan đám và các giáp (làng có 4 giáp: Nhất, Nhì, Ba, Tư). Hai ông Quan đám được nhận ruộng công cấy lúa màu để lo việc hương khói đình đám trong một năm. Các giáp thì được phân công vào chân rước cờ kiệu. Bên cạnh Quan đám còn có 1 ông Lềnh cả lo việc lễ nghi, 4 ông “Xôn trưởng” và 4 ông “Hóa” để giúp việc đình đám. Cùng với các giáp còn có các Dâu của các xóm (mỗi xóm là một Dâu và đàn ông 49 tuổi gọi là Đầu Dâu) cùng lo việc đình đám.

Vào hội, ngay từ giáp tết Nguyên Đán, đình được mở cửa để bao sái đồ thờ tự, phong cờ quạt chuẩn bị cho lễ hội. Ngày mùng 3 chính hội, dân làng tổ chức rước “Thần” từ nghè về đình để tế lễ. Ngày mùng 4, các cụ tuổi 50, 55, 60, 65 khao lão. Ngày 12, rước kiệu Thánh giao hảo với thôn Quảng Bố (tên nôm làng Vó thuộc xã Quảng Phú). Truyền rằng, xưa kia các bậc tiền nhân hai làng giao hảo với nhau để chống trộm cướp, giặc dã; dân làng hai bên quý trọng nhau như anh em ruột thịt và đều gọi nhau là “Quý xã”. Tục giao hảo trên là một nét đẹp trong văn hóa truyền thống của ông cha, đã được nhân dân hai làng gìn giữ và phát huy. Trong những ngày lễ hội, sau phần lễ là phần hội với nhiều trò chơi dân gian như: vật, đu cây, đập niêu, hát tuồng, chèo... thu hút đông đảo nhân dân địa phương vào những sinh hoạt văn hóa văn nghệ vui tươi lành mạnh. Ngày nay, lễ hội truyền thống với những thuần phong mỹ tục luôn được các thế hệ dân làng gìn giữ và phát huy.

Ngôi đình làng Nghi An không những kết tinh bề dày lịch sử văn hiến của quê hương nơi đây, mà còn là điểm gắn kết những giá trị truyền thống tốt đẹp được nhân dân gìn giữ và phát huy, góp phần làm nên văn hiến của quê hương Kinh Bắc- Bắc Ninh.

Đỗ Thị Thủy