Định đô Thăng Long - Tầm nhìn xuyên thế kỷ

Cách đây 1015 năm (1010-2025), vua Lý Thái Tổ tuyên Chiếu dời đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) ra Đại La-Thăng Long (Hà Nội ngày nay). Quyết định trọng đại này không chỉ mang ý nghĩa chiến lược lúc bấy giờ và cho thấy bản lĩnh của một nhà lãnh đạo kiệt xuất, dám thay đổi để đưa đất nước bước vào thời kỳ hưng thịnh, mà còn để lại bài học sâu sắc về tầm nhìn vượt thời đại, là nguồn cảm hứng mạnh mẽ cho sự phát triển của Việt Nam ngày nay.

Thủy đình Đền Đô (thành phố Từ Sơn).

Vua Lý Thái Tổ (974-1028), tên thật là Lý Công Uẩn, người châu Cổ Pháp, nay là thành phố Từ Sơn. Ông là người sáng lập vương triều Lý. Trong quá trình trị vì, một trong những quyết định quan trọng nhất của đức Thái Tổ - Lý Công Uẩn là việc định đô Thăng Long vào mùa Thu năm Canh Tuất (1010). Sự kiện này đánh dấu bước ngoặt lớn trong lịch sử Việt Nam, đặt nền móng cho sự phát triển thịnh vượng của đất nước trong suốt nhiều thế kỷ về sau.
Kể rằng, chỉ sau hơn nửa năm lên ngôi Thiên tử, lập ra vương triều Lý, nhận thấy “thành Hoa Lư ẩm thấp chật hẹp, không đủ làm chỗ ở của đế vương”, vua Lý Thái Tổ dồn tâm, dốc sức nghiền ngẫm sách vở thánh hiền, học hỏi kinh nghiệm của tổ tiên và của các quốc gia cổ đại phương Đông, mở rộng điều tra, khảo sát, để hiểu đúng, đánh giá đúng vị thế của mỗi địa phương trong chiến lược tổng thể xây dựng, phát triển đất nước và đi đến một quyết định tuyệt đối đúng là dời đô Hoa Lư và định đô ở Thăng Long.
Lời văn trong “Chiếu dời đô” đầy tính dự báo, khẳng định Thăng Long là nơi “trung tâm trời đất”, có địa hình “rồng cuộn hổ ngồi”, vừa có sông núi bảo vệ, vừa đủ không gian để phát triển quân đội và kinh tế, phù hợp để phát triển quốc gia vững bền. Mục đích của quyết định lịch sử trọng đại này được Lý Thái Tổ lý giải hết sức rõ ràng và minh bạch là: “...cốt để mưu nghiệp lớn, chọn ở chỗ giữa, làm kế cho con cháu muôn vạn đời, trên kính mệnh trời, dưới theo ý dân, nếu có chỗ tiện thì dời đổi, cho nên vận nước lâu dài, phong tục giàu thịnh...”. Như vậy, dời đô vừa thể hiện tư duy tiến bộ, không bó hẹp trong tư duy phòng thủ vừa hướng đến phát triển toàn diện đất nước.
Giới sử gia sau này đánh giá: Mặc dù quả quyết khẳng định khu vực thành Đại La khi đó (sau đổi thành Thăng Long) “là nơi thắng địa, thực là chỗ hội tụ quan yếu của bốn phương, đúng là nơi thượng đô kinh sư mãi muôn đời”, nhưng Lý Thái Tổ vẫn đặt cược toàn bộ sự nghiệp của mình vào “mệnh trời” và “ý dân”, tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý rộng rãi và nhận được sự ủng hộ hết lòng của dân chúng. Đó chính là nguồn lực lớn nhất, quan trọng nhất giúp Lý Thái Tổ lập nên kỳ tích.
Xung quanh quyết định dời đô của vua Lý Thái Tổ có nhiều góc nhìn và ý kiến bàn luận khác nhau, từ việc đánh giá tính đúng đắn và lợi ích đến những thách thức và khó khăn mà quyết định này mang lại. Bởi việc di chuyển cả bộ máy chính quyền, quân đội, kho lương và dân cư từ Hoa Lư ra Thăng Long không phải là điều đơn giản và có thể gây ra bất ổn với những khó khăn phát sinh trong quá trình tổ chức và xây dựng kinh đô mới. Chẳng hạn chi phí, nguồn lực để xây dựng kinh đô mới đòi hỏi rất lớn, dễ gây áp lực đối với nền kinh tế quốc gia trong giai đoạn đầu. Nhiều quan lại có thể lo ngại về sự thay đổi và mất đi quyền lợi khi bộ máy triều đình chuyển về một địa điểm mới. Một số người chưa quen với điều kiện sống mới ở Thăng Long, nhất là khi nơi này còn sơ khai, chưa có cơ sở hạ tầng hoàn chỉnh...
Vậy nhưng thực tế lịch sử đã chứng minh việc định đô Thăng Long là một quyết định đúng đắn có ý nghĩa to lớn. Nhờ vào uy tín của nhà vua cùng những chính sách hợp lòng dân, việc dời đô đã diễn ra suôn sẻ với sự đồng lòng của các đại thần và nhân dân. Trong quá trình dời đô, nhà vua vẫn bảo đảm đời sống nhân dân không bị xáo trộn, đồng thời thực thi các chính sách an dân như khuyến khích sản xuất, giảm thuế, mở mang thủy lợi. Sau khi dời đô, nhà vua tiếp tục ban hành các chính sách giúp dân chúng cải thiện đời sống, ổn định sản xuất nông nghiệp, xây dựng đường sá, cung điện, đền đài, hệ thống thủy lợi và các công trình quân sự, qua đó vừa củng cố lòng tin của nhân dân, vừa bảo đảm sự vận hành ổn định của kinh đô mới. Rõ ràng, để làm nên sự phồn thịnh của Thăng Long sau đó không chỉ bởi triều đình xây đắp mà quan trọng là sự tham gia của nhân dân với tinh thần đoàn kết và lòng tự hào về kinh đô mới.
Có thể thấy, với tư duy sắc bén, tầm nhìn vượt thời đại, sự chuẩn bị chu đáo, kỹ lưỡng các điều kiện và nguồn lực, đặc biệt là khả năng lập luận thuyết phục triều đình và dân chúng, vua Lý Thái Tổ đã hiện thực hóa thành công ý tưởng dời đô một cách thuận lợi với sự đồng thuận cao của nhân dân. Nhờ thế, Thăng Long nhanh chóng phát triển thành trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của Đại Việt và giữ vững vị thế này trong suốt những thế kỷ về sau.
Ngày nay, tinh thần đổi mới, khát vọng xây dựng đất nước hưng thịnh, vững mạnh với tầm nhìn thiên niên kỷ của vua Lý Thái Tổ vẫn là bài học quý giá cho đất nước trên hành trình phát triển và hội nhập quốc tế. Giống như việc định đô Thăng Long làm trung tâm để mở rộng ảnh hưởng, trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, các thế hệ người Việt càng cần phát huy tinh thần tự cường, bảo vệ độc lập, chủ quyền, gìn giữ bản sắc, nuôi dưỡng khát vọng sáng tạo và dám đổi mới trong hành trình xây dựng quê hương, đất nước giàu mạnh, hùng cường, hội nhập quốc tế.