Thuận lợi và khó khăn trong quản lý trật tự đô thị

Từ 1-7, mô hình chính quyền địa phương hai cấp đi vào hoạt động, các phường sẽ trở thành đơn vị chủ chốt, trực tiếp chịu trách nhiệm nhiều hơn trong việc duy trì kỷ cương đô thị. Điều này mở ra cả những cơ hội và thách thức không nhỏ.

Việc tinh gọn bộ máy, bỏ cấp hành chính trung gian được kỳ vọng mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho công tác quản lý trật tự đô thị (TTĐT). Trước hết, cơ chế quản lý tinh gọn và trực tiếp hơn. Khi quyền hạn và trách nhiệm được phân cấp rõ ràng về các phường, quy trình xử lý vi phạm sẽ giảm bớt các khâu trung gian, giúp đẩy nhanh thời gian phản ứng và giải quyết vấn đề. Các phường có thể tự chủ hơn trong việc lên kế hoạch, triển khai và xử lý các vi phạm TTĐT, trật tự xây dựng trên địa bàn quản lý. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các vi phạm thường diễn ra nhanh chóng và cần được ngăn chặn kịp thời.
Hơn nữa, việc gần dân, sát việc hơn là một ưu thế lớn. Cán bộ phường, với sự am hiểu, thông thạo địa bàn dễ dàng nắm bắt tình hình, phát hiện sớm các hành vi lấn chiếm vỉa hè, lòng đường, xây dựng trái phép. Mối quan hệ gần gũi với người dân cũng giúp tăng cường công tác tuyên truyền, vận động, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật. Khi người dân được tiếp cận thông tin trực tiếp và được giải đáp thắc mắc tại chỗ, hiệu quả của các đợt tuyên truyền, lập lại trật tự được cải thiện. Báo cáo 6 tháng đầu năm 2025 của Đội Quản lý trật tự đô thị thành phố Bắc Ninh cho thấy những nỗ lực đáng ghi nhận trong việc duy trì TTĐT, trật tự xây dựng. Các hoạt động tuần tra, kiểm soát, nhắc nhở, tháo dỡ các công trình vi phạm, cũng như phối hợp với UBND các phường trong việc xử lý sai phạm mang lại hiệu quả tích cực khi có sự chủ động và phối hợp chặt chẽ ở cấp cơ sở.
Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, việc bỏ cấp huyện, thị xã, thành phố cũng đặt ra thách thức cho các phường, đặc biệt là trong việc bảo đảm nguồn lực và năng lực thực thi. Một trong những vấn đề cốt lõi là áp lực về nguồn lực con người và phương tiện. Theo ông Ngô Văn Thúc, Đội trưởng Đội Quản lý trật tự đô thị thành phố Bắc Ninh, đây là yếu tố then chốt quyết định sự thành công của mô hình mới. Nhiệm vụ quản lý TTĐT, trật tự xây dựng sẽ dồn hết về cấp phường. Cần phân quyền cụ thể, rõ ràng cho cấp phường và tăng cường về con người, phương tiện để các phường đảm đương, thực hiện hiệu quả nhiệm vụ này.

Cần rõ chức năng, quyền hạn và bổ sung nhân lực, phương tiện cho cấp phường khi đảm nhận việc quản lý TTĐT.

Thực tế, Đội Quản lý trật tự đô thị thành phố hiện đang duy trì và bố trí 10 cán bộ tại các phường trọng điểm như Võ Cường, Tiền Ninh Vệ, Đại Phúc... Điều này cho thấy sự thiếu hụt nhân lực hiện hữu ở cấp phường trong công tác quản lý TTĐT chuyên trách. Nếu không có sự bổ sung kịp thời, các cán bộ phường sẽ phải kiêm nhiệm quá nhiều việc, dẫn đến quá tải và giảm hiệu quả công việc. Về phương tiện, việc xử lý các vi phạm TTĐT, trật tự xây dựng thường đòi hỏi các phương tiện chuyên dụng như xe cẩu, xe vận  tải và các trang thiết bị hỗ trợ khác. Trong quá trình hoạt động, Đội Quản lý trật tự đô thị thành phố nhiều lần đề xuất bổ sung phương tiện ô tô để bảo đảm hiệu quả khi xử lý các vi phạm. Nếu các phường không được trang bị đủ phương tiện, việc cưỡng chế, tháo dỡ các công trình vi phạm sẽ gặp nhiều khó khăn.
Ngoài ra, năng lực pháp lý và chuyên môn của cán bộ phường cũng là một thách thức. Việc xử lý các vi phạm TTĐT, trật tự xây dựng đòi hỏi kiến thức pháp luật chuyên sâu về xây dựng, đất đai, giao thông, cũng như kỹ năng nghiệp vụ trong việc lập biên bản, ra quyết định xử phạt và tổ chức cưỡng chế. Nếu cán bộ phường chưa được đào tạo bài bản và cập nhật thường xuyên các quy định mới, khả năng xử lý đúng quy trình, đúng pháp luật sẽ bị ảnh hưởng. Nhất là những khó khăn trong xử lý các công trình xây dựng trên đất không được phép xây dựng; vấn đề liên quan đến đất giao trái thẩm quyền hay đất vườn trong khu dân cư cũ, cho thấy sự phức tạp của các vụ việc và yêu cầu cao về kiến thức chuyên môn. Bên cạnh đó, việc phối hợp liên ngành cũng cần được tăng cường. Mặc dù các phường có quyền chủ động hơn nhưng nhiều trường hợp vi phạm vẫn cần sự phối hợp với các cơ quan liên quan (Công an, Sở Xây dựng, đơn vị quản lý hạ tầng…). Việc xây dựng một cơ chế phối hợp hiệu quả, linh hoạt giữa các phường và các sở, ngành liên quan sẽ là yếu tố then chốt để bảo đảm tính đồng bộ và hiệu quả của công tác quản lý TTĐT.
Để chính quyền địa phương hai cấp thực sự phát huy hiệu quả trong quản lý TTĐT, việc phân quyền cụ thể cho cấp phường cần đi kèm với việc tăng cường nguồn lực. Điều này không chỉ dừng lại ở việc bổ sung biên chế, trang bị phương tiện mà còn bao gồm cả công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ tại chỗ; những quy chế phối hợp rõ ràng giữa các phường với nhau và với các cơ quan chuyên môn của tỉnh để xử lý các vấn đề phức tạp, vượt quá thẩm quyền của cấp phường. Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý, giám sát TTĐT cũng là một hướng đi cần được ưu tiên để nâng cao hiệu quả và tính minh bạch.
Bắc Ninh sau sáp nhập tiếp tục lộ trình trở thành thành phố trực thuộc Trung ương. Việc duy trì trật tự kỷ cương đô thị ở cấp phường là một trong những tiêu chí quan trọng để đạt được mục tiêu này. Sự thành công của mô hình chính quyền địa phương hai cấp trong lĩnh vực TTĐT sẽ phụ thuộc rất lớn vào công tác chuyển giao và chuẩn bị đầu tư cho cấp cơ sở - nơi trực tiếp giải quyết yêu cầu của người dân.