Đoàn Dân ca Quan họ Bắc Ninh với hai hướng bảo tồn và phát triển

Nếu như sự kiện Dân ca Quan họ Bắc Ninh được UNESCO công nhận là Di sản văn hoá phi vật thể Đại diện của Nhân loại đánh dấu sự tôn vinh của cộng đồng thế giới thì phải khẳng định rằng, niềm tự hào của người dân Kinh Bắc - Bắc Ninh đã được quảng bá bởi Đoàn Dân ca Quan họ Bắc Ninh. Chính các diễn viên, nhạc công của Đoàn đã mang dân ca Quan họ đến với bạn bè năm châu.

Được thành lập tháng 1 năm 1969, đến nay qua hơn 40 năm xây dựng và trưởng thành, Đoàn Dân ca Quan họ Bắc Ninh đã khẳng định được vai trò, vị trí trong lòng khán giả yêu dân ca Quan họ. Những năm gần đây, cùng với sự thể nghiệm sáng tạo thành công trên sân khấu biểu diễn, Đoàn còn đặc biệt quan tâm đến nhiệm vụ sưu tầm, gìn giữ vốn dân ca Quan họ Bắc Ninh.

Ông Nguyễn Quý Tráng, Trưởng Đoàn Dân ca Quan  họ Bắc Ninh khẳng định: Những năm gần đây, trong công tác thực hiện nhiệm vụ được giao, Đoàn đã có nhiều thể nghiệm mới nhằm phát triển vốn dân ca Quan  họ. Sau sự kiện Dân ca Quan họ được vinh danh, chúng tôi luôn trăn trở: làm thế nào để phát huy tốt và nâng cao hơn nữa công tác quảng bá di sản đến đông đảo đối tượng khán giả. Vì vậy vấn đề quan trọng nhất chính là phải có sự tìm tòi, thể nghiệm mới bên cạnh việc tiếp tục gìn giữ, bảo tồn vốn cổ.

Để việc bảo tồn có hiệu quả, Đoàn bố trí những diễn viên từng có nhiều năm cống hiến, nay tuổi tác cao, không còn phát huy được khả năng biểu diễn trên sân khấu vào đội hát Quan họ truyền thống. Tên gọi như vậy nhưng họ không chỉ hát mà còn tiếp tục học để không ngừng phát huy vốn cổ đã sưu tầm và phải thực hiện cho được 2 nhiệm vụ chính là: giữ được bài bản truyền thống một các nghiêm túc nhất, chính xác nhất và bảo đảm thực hiện được những canh hát truyền thống đúng lề lối theo chuẩn mực. Để làm được điều đó, bản thân nghệ sỹ Hai Tráng cùng với lứa nghệ sỹ đầu tiên của Đoàn Dân ca Quan họ Bắc Ninh đã trực tiếp truyền dạy dân ca Quan  họ cho đội ngũ cán bộ, diễn viên của Đoàn. Họ là: Vũ Tự Lẫm, Lệ Ngải, Minh Phức… - những người có độ “ngấm” nhất định về văn hoá Quan họ do có thời gian thực tế dài ngày tại các làng Quan họ gốc. Nhắc đến các thế hệ nghệ sỹ lứa đầu, nhiều người tuy đã nghỉ hưu, tuổi cao, sức yếu nhưng vẫn nhiệt tình tham gia các câu lạc bộ Quan họ, giảng dạy tại các trường, nâng đỡ và dìu dắt nhiều tài năng Quan họ trẻ.

Không phải đến bây giờ, vấn đề thể nghiệm, sáng tạo trên sân khấu đối với dân ca Quan họ mới được tiến hành, song nhiều nét mới thể hiện sự đầu tư kỹ lưỡng trong dàn dựng, đạo cụ, trang phục thời gian gần đây đã mang đến làn gió mới cho các chương trình nghệ thuật. Điều này có được bởi sự tỉ mỉ, khắt khe trong quá trình sáng tạo nhằm nâng cao và phát huy chất liệu Quan họ trong dàn dựng. Có thể điểm tên những tiết mục tiêu biểu nhất được công chúng đón nhận nhiệt tình; Dệt gấm, Phùng quan tế hội, Gửi bức thư sang, Xin ra về, Duyên Quan họ, Trống cơm… Cắt nghĩa điều này, nghệ sỹ Qúy Tráng tự tin: Lớp trẻ trong Đoàn hiện nay đều được đào tạo một cách bài bản trong trường Trung cấp Văn hoá Nghệ thuật. Đây là thuận lợi khi họ tiếp xúc với những thể nghiệm mới nhằm nâng cao chất lượng nghệ thuật sân khấu. Chúng tôi cho rằng, đây vừa là điều kiện để từng cá nhân thể hiện bản thân và phát huy sở trường, đồng thời cũng chính là yếu tố góp phần làm nên thành công cho mỗi chương trình.

Dân ca Quan họ đặc sắc và đã trở thành di sản thế giới song vẫn chưa thực sự phát huy vai trò là một sản phẩm du lịch giàu tính đặc trưng do nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan. Hai vấn đề bảo tồn và phát triển giá trị của di sản dân ca Quan họ Bắc Ninh đã và đang được Đoàn dân ca Quan họ Bắc Ninh quan tâm, đầu tư nhằm mục tiêu đó. Tin rằng, với định hướng cho tương lai thành lập Nhà hát dân ca Quan họ Bắc Ninh trên cơ sở nâng cấp Đoàn dân ca Quan họ Bắc Ninh, đơn vị sẽ có thêm nhiều sáng kiến, thể nghiệm mới, đóng góp tích cực cùng cộng đồng trong việc thực hiện chương trình hành động mà Chính phủ và tỉnh đã cam kết với UNESCO về bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá thế giới - Dân ca Quan họ Bắc Ninh.

Thùy Vy