Đổi thay vùng trũng

20 năm sau khi thực hiện Quyết định số 677/QĐ-CT của Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh về việc phê duyệt Dự án đầu tư khai thác vùng trũng để phát triển thủy sản, chăn nuôi trên địa bàn huyện Gia Bình, những vùng đất ngập úng, những đầm và sông cụt nơi đây được khai mở mạnh mẽ, trở thành điểm sáng trong phát triển kinh tế của địa phương. Cùng với chính sách mở đường, sự quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị và đồng lòng của người dân, tới nay diện mạo của vùng trũng đã đổi thay.

Theo ông Nguyễn Khắc Đạm, Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện, giai đoạn trước năm 2001, sản xuất nông nghiệp của Gia Bình chỉ có cây lúa, rau màu truyền thống. 2.758 ha đất trũng, hiệu quả sử dụng thấp; 500 ha ruộng trũng cấy lúa bấp bênh thường xuyên bị ngập úng, (620,9 ha đầm, sông cụt bỏ hoang hóa). Với mục tiêu: đầu tư khai thác và sử dụng có hiệu quả các vùng trũng, hình thành trang trại nuôi thủy sản, chăn nuôi gia súc, gia cầm kết hợp trồng cây ăn quả theo mô hình VAC hoặc AC; Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Gia Bình cùng quyết tâm thực hiện dự án như một bước đột phá trong phát triển nông nghiệp. Huyện ủy, UBND huyện và các cơ quan chuyên môn ban hành 33 văn bản chỉ đạo. Đảng ủy - HĐND - UBND các xã, thị trấn đã ban hành 27 văn bản chỉ đạo thực hiện chuyển đổi tại địa phương. Quá trình triển khai, tuyên truyền, vận động nhân dân được thực hiện bài bản. Việc xây dựng các mô hình và đưa tiến bộ kỹ thuật mới vào sản xuất từng bước đã làm thay đổi tập quán canh tác của người dân. Hàng năm các ngành chức năng, các hội đoàn thể của huyện tổ chức từ 2-3 lớp tập huấn VAC cho các hộ tham gia dự án, học tập thăm quan mô hình tiêu biểu trong và ngoài tỉnh. Qua đó, các hộ tích cực áp dụng tiến bộ kỹ thuật, giống mới vào sản xuất để nâng cao hiệu quả kinh tế. Các khu chuyển đổi được hỗ trợ làm 16,4 km đường giao thông; đắp bờ phục vụ nuôi trồng thủy sản được 26,58 km; xây 51 cống điều tiết nước; kết nối 22,46 km đường điện...

Nhiều mô hình sản xuất cá giống, nuôi cá thâm canh được hình thành từ chính sách chuyển đổi vùng trũng ở Gia Bình.

Đến nay, huyện Gia Bình chuyển đổi được 624,4 ha; trong đó diện tích chuyển đổi từ ruộng trũng là 409,64 ha, diện tích chuyển đổi từ sông cụt là 215,76 ha, với 1.000 hộ tham gia chuyển đổi, trung bình diện tích của 1 hộ là 5.737 m2. Nhìn chung, các diện tích chuyển đổi với sự đầu tư về giống, kỹ thuật đã giải quyết vấn đề đất nông nghiệp khó canh tác, phát triển sản xuất theo hướng gia trại, trang trại, hình thành các vùng nông nghiệp hàng hóa, nâng cao hiệu quả kinh tế rõ rệt. Diện tích sản xuất thủy sản tăng lên, từ 390 ha năm 2001 lên 1.024ha năm 2021, sản lượng thịt hơi trong vùng dự án ước đạt 7.432 tấn, sản lượng trứng gia cầm ước đạt 693.100 quả. Toàn huyện hình thành 2 vùng sản xuất hàng hóa tập trung là: sản xuất, nuôi trồng thủy sản ở tất cả các xã chuyển đổi; sản xuất chăn nuôi gia súc gia cầm tập trung tại xã Nhân Thắng, Bình Dương, Quỳnh Phú; 2 cơ sở sản xuất giống gia cầm tại xã Đại Lai, sản xuất cá giống tại xã Đông Cứu; tập trung được 36,6% số đàn gia súc, 80,5% số đàn gia cầm của huyện vào vùng sản xuất hạn chế ảnh hưởng chăn nuôi đến khu dân cư. Trung bình 1 ha sản xuất tại vùng chuyển đổi đem lại lợi nhuận 284 triệu đồng/năm, tạo việc làm cho 1.389 lao động thường xuyên và 739 lao động thời vụ.
Tuy nhiên, hiện tại dự án đã bộc lộ nhiều bất cập: Diện tích của các hộ còn manh mún, nhỏ lẻ; một số công trình xây dựng phục vụ sản xuất theo nhu cầu của cá nhân trên đất vi phạm quy định. Sau giai đoạn chuyển đổi các cơ quan chuyên môn cùng các địa phương không thực hiện rà soát, đánh giá các diện tích chuyển đổi để đưa ra phương án xử lý giao khoán, cho thuê đất kịp thời. Chất lượng nguồn nước dùng nuôi trồng thủy sản chưa được đảm bảo do sử dụng chung nguồn nước với sản xuất lúa, rau màu, một số hộ lấn chiếm kênh mương gây ảnh hưởng đến việc nâng cao chất lượng các sản phẩm…
Để tiếp tục phát huy hiệu quả dự án phù hợp với giai đoạn mới, huyện Gia Bình chỉ đạo các địa phương rà soát các quy hoạch như: quy hoạch vùng huyện, xây dựng nông thôn mới, sử dụng đất, phát triển kinh tế-xã hội… và các diện tích chuyển đổi để xây dựng kế hoạch sản xuất với từng vùng nhằm tận dụng tối đa nguồn tài nguyên đất; đẩy mạnh tích tụ ruộng đất của các hộ có quy mô nhỏ để hình thành trang trại có diện tích 1 ha trở lên; Tăng cường xây dựng, thí điểm các mô hình sản xuất nông nghiệp tiên tiến tích cực ứng dụng công nghệ cao, xây dựng mô hình nông nghiệp tuần hoàn bảo đảm an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường sinh thái; tạo chuỗi liên kết giữa các trang trại để cùng tạo ra sản phẩm có sức cạnh tranh trên thị trường; Xây dựng phương án sản xuất chung toàn vùng, liên kết, tạo đầu ra ổn định cho các sản phẩm. Tăng cường quản lý đất đai, tài chính; xử lý các công trình xây dựng trái phép; Làm tốt công tác bảo vệ môi trường; Bảo đảm an ninh nông thôn và trật tự an toàn xã hội.