Đồng Lộc những ngày tháng Bảy

Ngã ba Ðồng Lộc thuộc huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh là địa danh đã đi vào huyền thoại; biểu tượng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng vì độc lập, tự do, thống nhất Tổ quốc. Hôm nay, Ngã ba Ðồng Lộc đã trở thành “địa chỉ đỏ”, mảnh đất thiêng liêng để hàng triệu người tìm về một thời hào hùng của dân tộc...

Tham quan Nhà truyền thống TNXP toàn quốc tại Khu Di tích lịch sử Ngã Ba Đồng Lộc.

Tháng 7 nắng như thiêu, như đốt giữa đất trời Can Lộc. Chúng tôi tìm về Khu di tích lịch sử Ngã ba Đồng Lộc đúng vào dịp kỷ niệm 72 năm Ngày truyền thống lực lượng Thanh niên xung phong (TNXP) Việt Nam (15-7-1950 - 15-7-2022), hướng tới kỷ niệm 75 năm Ngày Thương binh Liệt sĩ và tưởng niệm 54 năm Ngày hy sinh của 10 nữ Anh hùng Liệt sĩ TNXP. Năm nay, do đại dịch Covid-19 đã được kiểm soát, nên lượng du khách về tri ân dịp tháng 7 tăng nhiều so với hai năm trước. Anh Đào Anh Tuân, Phó Trưởng ban quản lý Khu di tích lịch sử Thanh niên xung phong Ngã ba Đồng Lộc cho biết, dịp này mỗi ngày có hàng trăm đoàn, với hàng nghìn lượt du khách từ khắp mọi miền đất nước đã về đây để tri ân, dâng hương dâng hoa lên mộ 10 cô gái.
Bước chân vào không gian khu di tích Ngã ba Đồng Lộc, ít ai có thể hình dung rằng, chính nơi vị trí này, cách đây 54 năm, từng là trọng điểm bắn phá ác liệt của đế quốc Mỹ trên tuyến đường huyết mạch 1A. Nơi ngã ba này từng được coi là “yết hầu”, là mạch máu giao thông nối liền hậu phương miền Bắc với tiền tuyến miền Nam ruột thịt. Dừng chân tại căn phòng đón khách của khu di tích, chúng tôi được hướng dẫn viên của Ban quản lý di tích Ngã ba Đồng Lộc vừa kể, vừa thuyết minh về vùng đất Đồng Lộc, sự hiểm nguy, gian khổ của chiến sỹ, thanh niên xung phong và đặc biệt là sự hy sinh anh dũng của 10 cô gái thanh niên xung phong dưới làn mưa bom bão đạn của kẻ thù. Với chất giọng miền Trung hòa vào cảm xúc trào dâng khi kể về Đồng Lộc, người hướng dẫn viên đã đưa chúng tôi trở về với không khí cam go, khét lẹt đạn bom của Ngã ba Đồng Lộc cách đây hơn 50 năm. Vùng đất này, đế quốc Mỹ rải hàng ngàn quả bom, cày xới từng tấc đất, chôn vùi sự sống và hủy hoại màu xanh của cuộc sống. Mảnh đất nhỏ bé này đã phải chịu đựng một lượng bom đạn khổng lồ với gần 50.000 quả bom các loại. Bình quân, mỗi mét vuông đất ở Đồng Lộc phải gánh chịu ít nhất 3 tấn bom. Vào lúc cao điểm nhất, tại ngã ba này đã tập trung 1,6 vạn người, phần lớn là bộ đội pháo binh và thanh niên xung phong làm nhiệm vụ phá bom, mở đường để giữ vững mạch máu giao thông từ Bắc vào Nam được thông suốt, hàng ngàn cán bộ, chiến sỹ và nhân dân đã ngã xuống.
Trong đó, phải kể đến sự hy sinh anh dũng của tiểu đội 10 cô gái TNXP thuộc Tiểu đội 4, Đại đội 552, Tổng đội 55 vào ngày 24-7-1968. Loạt bom thứ 15 trong ngày trút xuống Ngã ba Đồng Lộc, trong đó có một quả bom đã phát nổ gần căn hầm chữ A nơi 10 chị đang tránh bom làm sập hầm và tất cả 10 chị đã hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ, từ 17 đến 24 tuổi. Cũng tại Ngã ba Đồng Lộc, đã xuất hiện nhiều tấm gương chiến đấu dũng cảm, kiên cường, nơi đây đã gắn liền với tên tuổi của hàng loạt các Anh hùng liệt sĩ với những chiến công vang dội như: Nguyễn Tiến Tuẫn, Vương Đình Nhỏ, Uông Xuân Lý, La Thị Tám… Với tinh thần đó, từ cuối năm 1964 đến năm 1972, quyết tâm đảm bảo thông suốt cho con đường vận tải chiến lược từ miền Bắc vào miền Nam, quân và dân Đồng Lộc đã đoàn kết một lòng, để từ đó làm thất bại hoàn toàn âm mưu cắt đứt con đường vận tải chiến lược Bắc - Nam qua Đồng Lộc của đế quốc Mỹ.
Khẩu hiệu “Máu có thể chảy, tim có thể ngừng, nhưng mạch máu giao thông không bao giờ tắc” đã thắp lửa cho lời thề quyết tử của những TNXP và biết bao lực lượng làm nhiệm vụ ở Ngã ba Đồng Lộc. Chỉ có lòng yêu quê hương, đất nước nồng nàn mới có thể tạo nên sức mạnh để các lực lượng lạc quan sống, chiến đấu và thực hiện nhiệm vụ trên mảnh đất này. Để rồi, nhiều người đã mãi mãi nằm xuống, làm nên huyền thoại bất tử Đồng Lộc. Câu chuyện về sự hy sinh của 10 nữ TNXP cùng anh linh của các chiến sỹ ngã xuống nơi đây đã làm nên biểu tượng về một Đồng Lộc linh thiêng, bất tử.
Thật may mắn khi chúng tôi được gặp người đồng hương tại đây, lần đầu tiên, chị Nguyễn Thị Thắm (quê Phú Lâm-Tiên Du) về thăm Đồng Lộc với nhiều xúc cảm. Chị chia sẻ: “Từng biết về Ngã ba Đồng Lộc qua những bộ phim, câu chuyện chiến đấu anh dũng của các lực lượng, nhất là 10 nữ anh hùng TNXP tại đây đã thôi thúc tôi đến với mảnh đất này. Hôm nay, ước mơ, tâm nguyện tự tay mình dâng lên mộ người đã khuất nén hương thơm, bông hoa trắng đã trở thành hiện thực”. Trong cái nắng miền Trung, trong khói hương trầm mặc, từng dòng thông tin trên những tấm bia mộ như khắc vào tâm tư người đến thăm nỗi xúc động, lưu luyến. Trò chuyện cùng nhiều du khách đến với Đồng Lộc, chúng tôi cảm nhận được nỗi xúc động, tự hào và cảm phục về tinh thần bất khuất, dũng cảm, kiên cường của mảnh đất và con người Hà Tĩnh.
Trong quần thể di tích Ngã ba Đồng Lộc có nhiều hạng mục, mỗi điểm dừng chân là một nơi tưởng niệm thiêng liêng về những con người đã từng xả thân, hy sinh máu xương cho sự bình yên của vùng đất này. Đó là Tượng đài chiến thắng Đồng Lộc; Nhà bia tưởng niệm thanh niên xung phong toàn quốc và các anh hùng liệt sỹ hy sinh tại Đồng Lộc; Khu mộ mười nữ thanh niên xung phong hy sinh tại Đồng Lộc; Nhà truyền thống thanh niên xung phong toàn quốc; Biểu tượng lưu niệm của ngành Giao thông vận tải và nhà tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ của ngành; Đồi La Thị Tám... Năm 1989, Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc được công nhận là di tích lịch sử Quốc gia. Và đến năm 2013, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định công nhận di tích Ngã ba Đồng Lộc là khu di tích lịch sử cấp Quốc gia đặc biệt trên hệ thống đường Hồ Chí Minh huyền thoại.
54 năm trôi qua, những trọng điểm bắn phá ác liệt ở Ngã ba Đồng Lộc và cung đường 15 huyền thoại giờ đây mang sứ mệnh mở lối về ký ức cho những cựu binh, TNXP, cho người dân mọi miền Tổ quốc, bồi đắp lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ hôm nay tiếp bước. Đứng trước tấm bia đá khắc bức thư gửi mẹ của chị Võ Thị Tần từ chiến trường Đồng Lộc, em Đỗ Đức Quang (học sinh lớp 9A2, Trường THCS Tiền An, thành phố Bắc Ninh) vô cùng xúc động: “Đây là lần đầu tiên con đến thăm Ngã ba Đồng Lộc. Đến đây, con lại cảm thấy tự hào hơn khi được sinh ra trên quê hương Việt Nam, quê hương của những người anh hùng. Con sẽ cố gắng ghi nhớ bức thư của chị Võ Thị Tần để kể lại cho các bạn nghe về tình cảm thiêng liêng trong gian khổ của một người con đối với mẹ của mình”.
Về thăm Ngã ba Đồng Lộc những ngày hè miền Trung oi ả, tiếng chuông ngân vang giữa màu xanh của những đồi thông bạt ngàn, khói hương trầm thơm ngát hòa vào sắc trắng của hoa cúc, hoa huệ. Bầu trời Đồng Lộc hôm nay trong xanh, những cánh đồng lúa ngô bát ngát, con đường nhựa thênh thang rộng mở, cuộc sống hôm nay đã hồi sinh, đang ngời lên sắc mới. Và tôi biết, Đồng Lộc linh thiêng, bất tử đã trở thành ký ức của bao người…

Đồng Lộc, ngày 9-7-2022