“Phủ sóng” Văn hóa đọc

Giữa thời đại hoàng kim của Internet và mạng xã hội hiện nay, sách và đọc sách vẫn không mất đi giá trị vốn có. Đọc sách là đặc ân mà mỗi con người được tận hưởng để mở ra những chân trời mới, giúp chúng ta có cuộc sống trọn vẹn và sâu sắc hơn. Bồi đắp văn hóa đọc, nuôi dưỡng tình yêu sách, kiến tạo, mở rộng những không gian đọc… đã, đang và rất cần nhận được nhiều sự quan tâm của xã hội.

Kỳ 1: Mở cửa... “kho báu”

Có người từng nói: “Trong cuộc sống có không ít những mảng đen tối, tiêu cực, nhưng cuốn sách với các nhân vật, câu chuyện, nội dung ý nghĩa, giàu tình yêu thương cũng giống như vitamin thanh lọc tâm hồn, là kháng sinh về mặt tinh thần để con người tránh xa những cái ác, cái xấu và khao khát làm những điều tốt dù là nhỏ bé. Càng lặn sâu vào thế giới của sách, chúng ta càng tìm được nhiều ý nghĩa cuộc sống dù là ở khía cạnh nhỏ nhất”. Vậy nên, bằng cách này hay cách khác, những cuốn sách không chỉ có mặt trong thư viện, ở trường học mà sách còn vào chùa, sách đến cơ sở cai nghiện, sách có trong bệnh viện, nhà hàng, quán cà phê... để mang lại những giá trị mà “chỉ người đọc sách mới có thể chạm đến”...

Thư viện nơi cửa Phật

Về chùa Song Quỳnh (thị trấn Gia Bình) lắng nghe tiếng chuông chùa thanh tịnh, thâm trầm làm dịu đi bao ồn ào, vội vã của cuộc sống thường nhật, chúng tôi còn được trải nghiệm không gian đọc sách trong thư viện của nhà chùa. Thư viện là ý tưởng, tâm huyết của trụ trì Thích Quảng Hợp với mong muốn chia sẻ, mang sách đến gần hơn với tăng ni, phật tử và nhân dân địa phương. Với diện tích khoảng 30m², thư viện chùa Song Quỳnh đi vào hoạt động từ năm 2019 đến nay với khoảng 3.000 đầu sách được bố trí khoa học, ngăn nắp với nhiều thể loại sách phật giáo, kỹ năng sống, khoa học kỹ thuật, truyện...

Sách mở ra những chân trời mới...

Thầy Thích Quảng Hợp hồn hậu: “Thời gian đầu, tôi tập hợp những cuốn sách, tài liệu mình đã học, đã đọc để lưu trữ và dùng đến khi cần. Sau đó tôi nghĩ, chính nhờ có sách mà con người biết đến những câu chuyện từ xa xưa, biết đến tình yêu và cái đẹp. Sách làm cho tâm hồn mỗi người thêm phong phú, nâng cao tri thức của mình. Ban đầu, chỉ có những tăng ni, phật tử, những người trung niên đến mượn sách về phật pháp. Sau này, thư viện có thêm nhiều thể loại nên hấp dẫn cả những bạn nhỏ”.
Một bạn đọc thân thuộc của thư viện nhà chùa, ông Nguyễn Văn Liên tâm sự: “Đọc sách trong không gian tôn nghiêm và thư thái nơi cửa chùa, chắc chắn các bạn sẽ được chạm vào những cảm xúc rất khác. Tôi tin rằng biết chọn sách để đọc thì chắc chắn mỗi người chúng ta sẽ khác đi rất nhiều theo hướng tích cực hơn”. Còn với ông Vũ Cao Thép, một người cao tuổi ở thôn Song Quỳnh thì những cuốn sách về các bài thuốc dân gian giúp ích cho ông rất nhiều trong cuộc sống.

Cai nghiện ma túy bằng sách

Harvey Mackay, một diễn giả hàng đầu thế giới, từng nói “Cuộc đời ta thay đổi theo hai cách: qua những người ta gặp và qua những cuốn sách ta đọc”. Tại Cơ sở cai nghiện ma túy tỉnh Bắc Ninh (trực thuộc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội), những cuốn sách mang ánh sáng hy vọng cho các học viên cai nghiện. Những giờ đọc sách giúp họ vơi bớt đi tháng ngày dằn vặt với lỗi lầm trong quá khứ.
Chúng tôi có dịp trải nghiệm một giờ đọc sách cùng với các học viên cai nghiện ở đây. Không gian phòng đọc im phăng phắc, những ánh mắt chăm chú lật giở từng trang sách, đôi lúc nhoẻn miệng cười trước một vài thông tin thích thú, có khi lại chau mày, suy tư… Học viên ở đây đủ các độ tuổi khác nhau, có người tóc muối tiêu tuổi xế chiều nhưng cũng có những em còn trong độ tuổi thanh niên.

Thiếu nhi làm bạn với sách ở Thư viện thôn Đại Mão.

Không gian phòng đọc sách tại Cơ sở cai nghiện tỉnh được bố trí khang trang, thoáng mát. Học viên được tạo điều kiện vào thư viện đọc sách sau các giờ trị liệu sức khỏe, lao động hoặc có thể mượn sách về phòng ở để đọc. Tổng số sách của thư viện có gần 6.000 bản sách gồm nhiều thể loại: hướng nghiệp, giáo dục đạo đức, pháp luật, rèn luyện kỹ năng sống, tiểu thuyết, truyện ngắn, lịch sử, khoa học, tâm lý, xã hội... Ngoài ra, Cơ sở cai nghiện còn phối hợp với Thư viện tỉnh thường xuyên luân chuyển sách theo quý từ 300 đến 500 cuốn sách thuộc các lĩnh vực, bảo đảm sách luôn mới, thông tin được cập nhật…
Chị Trần Thị Xuân Tình, thủ thư của Thư viện cho hay: “Đọc sách với nhiều người là việc bình thường nhưng lại là điều rất khó khăn đối với người nghiện ma túy. Bởi họ chỉ suy nghĩ về việc làm thế nào để bớt vã vì thiếu thuốc, còn đâu thời gian để đọc sách. Song qua sự dẫn dắt, tập cho các học viên làm quen với sách, lựa chọn những cuốn sách phù hợp để họ dần yêu thích và tự nguyện đọc sách giúp nhiều học viên dần hình thành suy nghĩ tích cực, điều chỉnh hành vi ứng xử, hợp tác trong điều trị cai nghiện”.
Học viên Nguyễn Văn Đức (huyện Tiên Du) tâm sự: “Trước khi vào đây, tôi gần như không bao giờ đọc sách, nhưng khi được tiếp cận với những cuốn sách ở thư viện, tôi đã khám phá ra nhiều điều mới lạ. Có lúc tôi nghĩ, giá như mình biết đến những điều đó từ trước thì có lẽ bản thân đã không sa vào con đường nghiện ngập. Tôi thường tìm đọc những cuốn sách về kỹ năng sống, pháp luật và tiểu thuyết. Đọc sách giúp tôi giải trí, quên đi những ưu phiền và cung cấp những tri thức hữu ích cho tôi sau này tái hòa nhập cộng đồng, không vi phạm pháp luật”.

Ông Đỗ Thành Đông, Phó Giám đốc Cơ sở cai nghiện ma túy tỉnh khẳng định: “Việc duy trì hoạt động của thư viện cho học viên cai nghiện ma túy là một trong những hoạt động thiết thực nhằm cải thiện đời sống tinh thần, tạo điều kiện cho học viên có điều kiện cập nhật kiến thức. Bên cạnh việc điều trị, quản lý học viên, công tác dạy nghề, giáo dục lao động, trị liệu, thì văn hóa đọc sẽ định hướng tư tưởng, tình cảm, giáo dục ý thức pháp luật cho học viên trở thành người có ích khi kết thúc thời gian điều trị. Đây cũng chính là mong muốn và mục tiêu để Cơ sở cai nghiện tiếp tục mở rộng không gian đọc, phong phú hóa các tủ sách, loại sách và thêm hình thức tiếp cận sách mới cho học viên trong thời gian tới”.
Với những học viên cai nghiện, sách và những giờ đọc sách là một phương thức “trị liệu”, tạo niềm tin, động lực để họ vượt qua những “cơn thèm” ma túy, chữa lành vết thương tinh thần, giúp họ thức tỉnh, nhận ra giá trị của bản thân, khơi dậy khát vọng sống, làm lại cuộc đời.
“Kho báu” ở làng
Những thư viện, những “kho báu tâm hồn”, những “tủ tri thức”, những “lâu đài trí tuệ” đang xuất hiện ngày càng nhiều ở thôn làng, khu phố, trong các cộng đồng dân cư... để mở ra những chân trời mới, những thế giới mới cho bạn đọc khám phá... Điển hình như: Thư viện làng Cò ở xã Đông Tiến (Yên Phong); Thư viện khu phố Trang Liệt (Từ Sơn); Thư viện thôn Chi Hồ, xã Tân Chi (Tiên Du); Thư viện thôn Đại Mão, xã Hoài Thượng (Thuận Thành)…
Giữa khuôn viên rộng rãi, rợp bóng cây xanh ở Thư viện thôn Đại Mão, hàng chục em nhỏ trong làng và các địa phương lân cận như phường Song Hồ, xã Mão Điền… đến đọc và mượn sách. Các em háo hức đến đây bởi thư viện không chỉ có không gian đọc sách mà còn được mượn sách về nhà đọc, hỗ trợ hữu ích cho việc học tập của các em.
Ông Lê Đình Thanh, người sáng lập thư viện làng Đại Mão chia sẻ: Việc xây dựng thư viện ở nông thôn có nhiều cái khó. Ngoài cơ sở vật chất thì việc làm sao gây dựng được phong trào ham đọc sách, làm theo sách cũng không dễ. Song bằng những nỗ lực, quyết tâm huy động nguồn lực xã hội hóa với sự giúp đỡ, ủng hộ của các tập thể, cá nhân, thư viện vượt qua giai đoạn khó khăn ban đầu, trong 10 năm hoạt động (từ năm 2013 đến nay), có gần 200 tổ chức, cá nhân ủng hộ gần 8.000 đầu sách, báo, tạp chí và các phương tiện, trang thiết thị phục vụ cho hoạt động của thư viện.
Để duy trì hoạt động hiệu quả, địa phương bố trí phòng đọc, thành lập Ban Chủ nhiệm và mở cửa 3 buổi/tuần. Bạn đọc của thư viện đủ mọi lứa tuổi, trung bình mỗi buổi có từ 20 - 30 bạn đọc, cao điểm lên tới 40-50 người. Ban Chủ nhiệm thư viện còn phối hợp với các nhà trường tổ chức cho học sinh mượn sách, trao tặng hàng nghìn cuốn sách cho học sinh vượt khó học giỏi; tổ chức các chương trình tọa đàm nhân Ngày Sách thế giới 24-3 và Ngày sách Việt Nam 21-4 hàng năm nhằm lan tỏa giá trị của sách, tình yêu sách, phương pháp đọc sách hiệu quả; trang bị máy tính, ứng dụng phần mềm tra cứu sách và phục vụ bạn đọc truy cập thông tin…
Tuy cách thức hoạt động khác nhau song mỗi mô hình tủ sách, thư viện cơ sở đều nỗ lực mang tới cho bạn đọc những “cái chạm mới”, từ đó đánh thức hạt giống tâm hồn nơi độc giả được nảy mầm và nở hoa... Như mạch nước ngầm, như đốm lửa nhỏ, văn hóa đọc đã, đang và ngày càng lan tỏa, nhân rộng ra nhiều cộng đồng.

Kỳ 2: Trong sách có vàng