“Thợ săn”… sách báo cũ

Một phần “gia tài” sách của nhà sưu tập Trịnh Hùng Cường.

Kho “Cảo thơm”  giữa lòng thành phố

Nhiều người ngạc nhiên hoặc không tin khi nói rằng nằm sâu bên trong một cửa hàng bày bán đủ loại thiết bị điện nước trên đường Ngô Gia Tự, thành phố Bắc Ninh là một “thế giới sách cũ, báo cổ” vô cùng quý hiếm mà giá trị còn quý hơn kho vàng. Nhưng còn bất ngờ hơn khi biết chủ nhân của kho sách quý này không phải người thuộc giới nghiên cứu hay nhà văn, nhà báo mà lại là một anh kỹ sư ngành điện tuổi 8X có tình yêu đặc biệt với sách báo cũ.

Ðể gặp được Trịnh Hùng Cường, chúng tôi phải trở đi trở lại đến nhà anh rất nhiều lần, có khi ngồi chờ hàng giờ ở cửa hàng bán đồ điện nước của bố mẹ anh mà vẫn bị anh từ chối khéo với lý do bận việc. Mãi sau, ái ngại trước sự nhiệt thành của những vị khách không mời, Cường cũng đồng ý “mở cửa kho báu” của anh. Chúng tôi choáng ngợp khi bước vào một không gian của tri thức và tâm hồn. Sách chật kín nửa phần cầu thang từ tầng 2 lên đến tầng 4 dẫn lối đến những căn phòng cũng chỉ toàn là sách với báo. Sách trên kệ, trên giá. Sách cất trong tủ kính, tủ gỗ, xếp chồng dưới sàn và treo trên tường…

Trịnh Hùng Cường (đứng thứ năm từ trái sang) cùng với các nhà nghiên cứu, nhà sưu tập sách báo cổ trong cuộc trưng bày “150 năm báo chí Quốc ngữ giai đoạn 1865-1954” tại Thư viện Hà Nội.

Cóp nhặt theo thời gian, kho sách quí của Trịnh Hùng Cường hiện có đến hơn 10 nghìn đầu sách. Trong đó, có nhiều sách, báo, tạp chí và thủ bút của các nhà văn, nhà thơ như: Xuân Diệu, Huy Cận, Vũ Hoàng Chương, Ðại tướng Võ Nguyên Giáp, Ðặng Thai Mai, Trần Huy Liệu, Nguyễn Bính, Nguyễn Văn Vĩnh… Nhà sưu tập trẻ cho biết: Mình còn đang sở hữu bộ bản gốc nhiều ấn phẩm báo, tạp chí xưa như “Nam Phong tạp chí”, “Phụ nữ Tân văn”, “Gia Ðịnh báo”-tờ báo quốc ngữ đầu tiên ở Việt Nam, “Ngày nay” của nhóm Tự lực văn đàn, “An Nam Tạp chí” của nhà thơ Tản Ðà, tạp chí “Nông cổ mín đàm” - nghĩa là “Uống trà bàn chuyện làm ruộng và đi buôn” là tờ báo kinh tế bằng chữ Quốc ngữ đầu tiên của Việt Nam có số đầu tiên ra ngày 1-8-1901.

Hiện nay, Cường có gần đủ bộ Nam Phong Tạp chí của Phạm Quỳnh. Cuộc đời của Tạp chí Nam Phong kéo dài 210 số thì  Cường chỉ còn thiếu 6 số được anh trân trọng bọc bằng vải chống ẩm có hoa văn, xếp ở vị trí trang trọng trong tủ. Ngoài ra, anh còn có bộ sưu tập tài liệu về Truyện Kiều, trong đó đặc biệt giá trị là 2 cuốn từ điển Truyện Kiều in năm 1884 ở Pháp bằng ba thứ tiếng Pháp, Quốc ngữ và Hán.

Giới sưu tập ở Hà Nội nói gia tài sách của Cường trị giá hàng tỷ đồng. Nhưng làm sao có thể định giá được những “di cảo ngát hương” ấy!? Như tư tưởng của nhà văn hóa Lê Quý Ðôn thì “Dẫu cho bạc vàng trăm vạn lạng/ Chẳng bằng kinh sử một vài pho”…

Những cuộc săn tìm không mệt mỏi

Hỏi nhà sưu tập trẻ có bí quyết gì để “hút” những “Cảo thơm” ấy về mình thì Trịnh Hùng Cường chỉ cười và bảo, đó là nhờ vào những mối quan hệ cá nhân không thể tiết lộ. Nhưng có nhiều sách báo quí hiếm bất ngờ đến tay anh như duyên định.

Theo Trịnh Hùng Cường, người sưu tập sách ngoài có tiền và có duyên với sách quí còn phải biết “đãi vàng trong cát”, có kiến thức am hiểu về sách và còn phải có nghệ thuật thuyết khách. Bởi lẽ, có những cuộc đi săn dù đã được chỉ điểm trước, thương thuyết qua email, điện thoại rồi mới lên đường nhưng khi trở về vẫn ngậm ngùi tay trắng vì chủ nhân đổi ý. Hoặc nhiều khi biết rõ mười mươi nơi đang cất giữ những cuốn đã lọt vào “tầm ngắm” nhưng muốn thuyết phục chủ nhân chuyển nhượng cho mình là cả một hành trình dài tốn nhiều tâm sức và tiền bạc mà có khi vẫn bị tuột mất.

Tò mò về kỹ nghệ “đi săn” sách cổ nhưng Cường chỉ chia sẻ một cách dè dặt. Anh kể: Có những chuyến “buôn sách” của tôi khiến gia đình sững sờ, bạn bè giật mình, còn giới sưu tập thì xôn xao. Ðó là khoảng năm 2011, cả gia đình bất ngờ vì bỗng nhiên thấy tôi thuê hẳn một chuyến xe tải chở sách từ Hà Nội về. Ðể sở hữu được số sách đó, tôi đã phải ròng rã đi lại Hà Nội suốt gần 2 năm để thuyết phục chủ nhân nhượng lại. Cách đây vài năm, biết tin ở thành phố Hồ Chí Minh có người đang muốn bán sách của cụ Nguyễn Văn Vĩnh, tôi dò hỏi kỹ lưỡng thông tin rồi vội vàng thu xếp công việc, gom tiền và Nam tiến. Chuyến đó tôi đã tiêu tốn cả trăm triệu đồng để đổi lấy một ba lô sách, bản thảo, thủ bút của cụ Nguyễn Văn Vĩnh.

Ðịa bàn săn tìm sách báo cổ mà Cường hay lui tới trải từ Bắc vào Nam. Khi Sài Gòn, lúc Hà Nội, cũng có khi ở ngay “làng nghiền giấy” Phong Khê hoặc những cửa hàng thu mua đồng nát, sách báo cũ ở Bắc Ninh. Nhìn hàng gáy sách vang bóng một thời được Cường trân trọng đóng bìa, bảo quản trong tủ gỗ tốt sẽ hiểu Cường tâm huyết và tốn công sức, tiền bạc đến mức nào. Trước đây, khi chưa hiểu nhiều về sách, Cường đã từng thích cuốn nào thì mua cuốn ấy. Nhưng bây giờ anh không săn sách kiểu bạ gì ôm nấy hay chờ may mắn mà sưu tầm có chọn lọc những quyển sách quý thực sự.

Qua các kênh thông tin, Cường có thêm nhiều người thân tín ở nước ngoài như Pháp, Bỉ, Áo… Chính họ đã giúp Cường mua được những cuốn sách quí như cuốn “Lịch sử cuộc viễn chinh Nam Kỳ năm 1861” bằng tiếng Pháp của tác giả Léopold Pallu, Nhà xuất bản Hachette (Pháp) năm 1864. Bìa sách vẫn còn có dấu thư viện ở Paris.

Chàng “thợ săn” tỉnh táo

Tiếng tăm lừng lẫy trong giới sưu tập sách miền Bắc nhưng Trịnh Hùng Cường không phải là người đam mê đến mức mụ mị, bỏ bê công việc, gia đình và mọi thứ xung quanh. Anh tự nhận mình là một “tay chơi” tỉnh táo vì biết tiết chế niềm đam mê, không để thú chơi ảnh hưởng đến kinh tế và cuộc sống gia đình. Nghề chính của Cường vẫn là một kỹ sư điện làm việc tại Công ty Môi trường và công trình đô thị Bắc Ninh. Ngay ở Bắc Ninh cũng không nhiều người biết Trịnh Hùng Cường sưu tập sách báo cổ…

Chủ nhân kho sách quý thường xuyên đón tiếp khách từ Hà Nội về tra cứu, mượn tài liệu.

Ðược biết, niềm đam mê sưu tập sách báo của chàng kỹ sư điện bắt nguồn từ sự ham đọc. Lúc nhỏ, Cường hay đến phòng sách của ông ngoại và ngồi đọc hàng giờ trong đó. Học lớp 6, lớp 7 đã biết tiết kiệm, để dành tiền mua sách. Ðến khi là sinh viên Cường vẫn thích lân la đến những cửa hàng sách cũ trên đường Láng. Học chuyên ngành điện của Ðại học Bách Khoa Hà Nội nhưng Cường thích đọc sách lịch sử và tìm hiểu về văn hóa truyền thống. Chẳng thế, năm 2000-2001 khi đang học năm thứ 2, Cường dám bán cả bộ máy vi tính mới để có tiền mua bộ sách lịch sử “Minh mệnh chính yếu” với giá hơn 900 nghìn đồng. Nhà sưu tập trẻ tâm sự: “Lúc còn là học sinh, sinh viên mình chỉ mua sách vì thích đọc và quý sách chứ chưa có ý thức sưu tập. Càng về sau, biết đó là những cuốn sách giá trị thì mới say mê”.

Là một thành viên tham gia quản trị website Sachxua.net với hơn 7.000 thành viên khắp mọi miền Tổ quốc nên Trịnh Hùng Cường có thêm điều kiện giao lưu, trao đổi, bổ sung vào bộ sưu tập của cá nhân. Nhà sưu tập trẻ cũng thường tiếp đón rất nhiều Giáo sư, Tiến sĩ, Nhà nghiên cứu, Nhà sưu tập và bạn đọc đến tra cứu như: Nhà văn Vương Trí Nhàn, Lại Nguyên Ân, Nguyễn Phúc Giác Hải…

Ðể niềm đam mê của mình giúp ích cho nhiều người và phổ biến kho báu tri thức đang cất giữ, Trịnh Hùng Cường ấp ủ dự định mở quán café sách hoặc Thư viện tư nhân. Cường khẳng định chắc chắn rằng sẽ giữ kho sách đến khi còn có thể. Bởi vấn đề nan giải và mệt mỏi nhất là bảo quản. Trịnh Hùng Cường bảo: “Tôi đã sử dụng rất nhiều biện pháp như: Dùng vôi bột, máy sấy để hút ẩm, dùng tiêu sọ chống mối mọt, rồi bọc nilông, đóng gáy bìa sách, trang bị tủ gỗ tốt để giữ sách quí… Nhưng mỗi lần sắp xếp lại một lần xót xa”.