Đưa văn học Bắc Ninh từng bước đổi mới

Những năm qua văn học Bắc Ninh có những bước tiến khá dài với nhiều thành tựu nổi bật. Tuy nhiên, nhìn nhận một cách thẳng thắn thì văn học Bắc Ninh hầu như chậm đổi mới, chưa có sự bứt phá và dường như vẫn chưa xác định rõ hướng đi...

Đã rất lâu rồi, tháng 10 vừa qua, đội ngũ nhà văn, nhà thơ Bắc Ninh mới lại có được một cuộc hội thảo “bàn tròn” để trao đổi nghiệp vụ, chia sẻ về hoạt động sáng tạo tác phẩm. Các tham luận thẳng thắn chỉ ra những thành tựu, hạn chế của thực trạng văn học Bắc Ninh thời gian qua với những đóng góp chân thành, sâu sắc. Một câu hỏi được đặt ra là Văn học Bắc Ninh hiện nay đứng ở đâu, đứng ở vị trí nào trong nền văn học nước nhà?

Ông Nguyễn Công Hảo, Chủ tịch Hội Văn học - Nghệ thuật tỉnh nhận định: Những năm qua, văn học Bắc Ninh là một trong những làng văn có hạng của cả nước vì đã kế thừa thành tựu từ lớp thế hệ nhà văn tài năng đi trước như: Kim Lân, Nguyên Hồng, Hoàng Cầm… để sáng tạo những tác phẩm mang hơi thở đặc trưng của văn hiến Bắc Ninh - Kinh Bắc”. Còn nhà thơ Nguyễn Anh Thuấn, Chi hội trưởng Chi hội Văn học cho rằng: “So với 63 tỉnh, thành trong cả nước, văn học Bắc Ninh đang ở tốp giữa và sẽ tiếp tục phấn đấu vào tốp 20, tốp 10 trong mặt bằng văn chương cả nước”. Những đánh giá này được minh chứng bằng thành tựu nổi bật mà văn học Bắc Ninh đã đạt được thời gian qua.

Nhìn một cách tổng thể, văn học Bắc Ninh đã có bước tiến khá dài với hoạt động sáng tác được duy trì đều đặn, số lượng và chất lượng tác phẩm văn học được nâng tầm, khẳng định qua tên tuổi của nhiều nhà văn, nhà thơ đã ghi dấu ấn trong những cuộc thi và cuộc bình chọn văn chương toàn quốc. Tiểu thuyết tuy là một thể loại khó viết, đòi hỏi người viết phải đầu tư nhiều tâm sức, trí tuệ trong một thời gian dài song các nhà văn Bắc Ninh cũng không ngại dấn thân và dần tạo được dấu ấn riêng như: Nguyễn Hữu với Cõi thực, Tình hoang vắng; Hoàng Giá có Tự thú, Bến Phật, Sương khói Dâm đàm; Nguyễn Xuân Tường với một chuỗi tác phẩm viết về đề tài chiến tranh như Vào cõi vĩnh hằng, Đợi chờ, Bình yên lính... Phạm Thuận Thành với một số tác phẩm như:  Mài gươm sắc bút, Cỏ hoang, Đường về thành Dâu…

Trưng bày tư liệu truyền thống khoa bảng Bắc Ninh tại Bảo tàng tỉnh.

Bên cạnh đó, truyện ngắn được xem là thể loại xung kích với hàng trăm tác phẩm phản ánh đa dạng, nhiều cạnh, nhiều lĩnh vực trong đời sống mà những cây bút chủ lực của thể loại này là: Đỗ Công Tiềm, Trần Thế Long, Nguyễn Thái Sơn, Trịnh Công Thành, Nguyễn Đình Tùng, Hoàng Tiến, Ngô Thực, Trần Thanh Cảnh… Tản văn cũng là một thể loại khá mạnh, trong đó tác giả Nguyễn Văn Chương đã tạo được phong cách riêng trong thể loại này.

Góp phần tạo nên sắc diện của văn học Bắc Ninh hôm nay không thể không nói đến thể loại thơ. Đây là thể loại có số lượng tác giả đông đảo hơn cả so với những thể loại khác. Đề tài phản ánh trong thơ Bắc Ninh cũng phong phú, đa dạng và phần nào bắt nhịp được với cuộc sống hiện đại. Các cây bút chủ lực của thể loại thơ giữ được phong độ ổn định là: Nguyễn Anh Thuấn, Trần Công Sản, Trần Anh Trang, Phúc Toản…

Dẫu sao, những giá trị văn hóa truyền thống và hiện đại đan bện trong một Bắc Ninh vừa cổ kính vừa năng động với tiềm lực dồi dào, phong phú như hôm nay vẫn chưa được các nhà văn, nhà thơ khai thác trên nhiều bình diện. Hoặc nếu có đề cập đến thì cũng chưa thật đến nơi đến chốn. Chủ yếu vẫn là những tác phẩm xoay quanh mảng đề tài tình yêu và chiến tranh, nặng tư tưởng hoài niệm với lối viết sa đà vào kể lể hiền lành, đơn giản nên khó tạo được ấn tượng với độc giả. Một thực tế khác mà ai cũng thấy là trong khi lớp người viết trẻ kế cận hầu như khuyết thiếu thì đội ngũ nhà văn, nhà thơ Bắc Ninh đang già hóa với độ tuổi trung bình là “U60”. Các tác giả chủ yếu viết bằng vốn sống và sự trải nghiệm cá nhân, cày sâu cuốc bẫm trên mảnh ruộng quá khứ. Ai cũng cố gắng, vội vàng viết vì “sợ không còn đủ thời gian” nên thường ít có sự đầu tư cho tác phẩm. Cũng bởi tuổi tác nên việc thích ứng sâu trong thực tế cuộc sống gặp nhiều trở ngại khiến văn học Bắc Ninh thời gian qua chưa thể có được những tác phẩm thật sự xuất sắc và xứng tầm với truyền thống quê hương.

Nhà văn Hoàng Tiến tâm sự: “Những tồn tại, hạn chế của văn học Bắc Ninh có nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân cơ bản là các văn nghệ sỹ Bắc Ninh chưa thật sự chủ động và tận tâm rèn bút lực. Muốn có được tác phẩm văn chương thực sự “đóng đinh” trong lòng công chúng đòi hỏi nhà văn, nhà thơ không chỉ có tâm mà phải có tầm và có tài năng”. Nhưng thực tế thì những cây bút thực sự tài năng của Bắc Ninh hiện vẫn còn rất khiêm tốn.

Theo ông Nguyễn Công Hảo, Chủ tịch hội Văn học – Nghệ thuật tỉnh, để phát huy nội lực, tiềm năng của quê hương Bắc Ninh văn hiến, từng bước đưa văn học Bắc Ninh bứt phá lên vị trí xứng đáng trên văn đàn cả nước, đồng thời xác định đúng hướng đi cho giới văn học nghệ thuật tỉnh nhà thì trước mắt phải tập trung thực hiện hiệu quả các nhóm giải pháp chủ yếu: Tăng cường tổ chức những chuyến đi thực tế cho hội viên; bồi dưỡng, phát hiện năng khiếu văn chương trẻ tuổi để gửi đào tạo tại trường viết văn Nguyễn Du; cử hội viên có năng lực tham dự các trại sáng tác do Trung ương tổ chức; xét hỗ trợ đầu tư sáng tác bảo đảm chất lượng và chọn những tác phẩm xuất sắc để công bố, giới thiệu với công chúng. Bên cạnh đó, thường xuyên mở các lớp bồi dưỡng về từng thể loại văn học, tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề và tăng cường hội thảo để các nhà văn, nhà thơ Bắc Ninh cập nhật thông tin thời sự và tiếp thu những kiến thức văn học hiện đại của Việt Nam cũng như thế giới.