“Về đi anh” - Bài thơ gọi anh cảm động

Mới đây, tôi được nhà giáo Nguyễn Xuân Sàng, nguyên là Trưởng Phòng GD&ĐT Lương Tài tặng bài thơ “Về đi anh”, do anh viết sau nhiều lần đi tìm hài cốt anh trai để đưa về quê hương.

Anh trai anh là liệt sĩ Nguyễn Xuân Tẩm, thuộc binh chủng pháo binh, đóng quân ở La Khê, Hương Trạch, Hương Khê, Hà Tĩnh để bảo vệ cho tuyến Trường Sơn huyết mạch. Và, anh đã hy sinh ở Hà Tĩnh.
Cả tôi và anh Sàng, không tham gia quân đội chỉ là nhà giáo, lại ở cái tuổi gần 70, nên phần nào thấm thía sự khốc liệt của cuộc chiến và sự mất mát trong chiến tranh. Đọc đi, đọc lại bài thơ gồm 80 câu thơ ngắn dài, càng đọc càng xúc động. Anh không có ý định nhờ tôi viết về bài thơ này, nhưng bài thơ có quá nhiều xúc cảm nên tôi vội ghi lại những cảm nhận của mình.
Đây là bài thơ anh gọi hồn anh ruột mình thật cảm động. Cảm động ở sự day dứt khôn nguôi. Sau nhiều lần vất vả đi tìm mộ anh, để đưa anh về quê cho thỏa nguyện gia đình và ở cái tuổi đã cao.
Nguyễn Xuân Sàng không có khiếu làm thơ. Thật bất ngờ lại phát lộ bài thơ dài gọi hồn anh mà lôi cuốn tôi đến thế. Thế mới biết, làm thơ mà không xuất phát từ xúc động của con tim thì đều sáo rỗng cả, sẽ rơi vào tầm thường của trường phái theo lối dùng chữ sáo mòn. Bài thơ anh viết, xuất phát từ tiếng gọi ruột thịt, tiếng gọi từ con tim mình, lại trong âm hưởng của sự hy sinh cao cả của anh trai với Tổ quốc.
Bài thơ không có sự ủy mị nào, mà âm hưởng chung là nỗi nhớ anh khôn nguôi, và cất tiếng gọi hồn anh trở về nơi chôn nhau, cắt rốn. Mở đầu bài thơ, Nguyễn Xuân Sàng trở lại nơi chiến trường xưa, nơi anh ruột mình chiến đấu và hy sinh:
Em lặng lẽ đi tìm khắp trời đất miền Trung
Hà Tĩnh, La Khê phía miền tây Tổ quốc
Sừng sững núi Cầu Treo trong dải Trường Sơn
Vách đá thẳm trên đỉnh đầu hùng vĩ.
Hình ảnh người lính, anh trai anh được khắc họa bằng những câu thơ có hồn về một thời binh lửa:
Đây núi Cầu Treo vách đứng sườn tây
Kìa sông Ngàn Sâu đỏ ngầu sau lũ dữ
Mấy trăm trận đánh có còn nhớ đâu
Hàng ngàn tấn bom kẻ thù dội xuống
Cung đường này vẫn hùng dũng hiên ngang.
Trong mấy trăm trận đánh trả máy bay Mỹ ấy, lại hàng ngàn tấn bom dội xuống, anh đã anh dũng hy sinh vì nghĩa lớn với non sông. Đứng giữa đại ngàn nơi chiến địa của anh trai mình, Nguyễn Xuân Sàng thốt lên tiếng nấc hỏi hồn anh:
Hỏi đỉnh Cầu Treo đâu xác anh nằm
Hỏi sông Ngàn Sâu chỗ nào vực thẳm
Nghĩa trang đồi Cây Mộc hãy trả lời đi
Anh Tẩm nằm đâu, anh Tẩm mộ nào
Thịt da anh đã quện vào đất nước
Máu đồng đội bao lần nhuộm đỏ thắm Hương Khê.
Do sự tàn phá của chiến tranh, sự tàn phá của bom đạn giặc thù trút xuống trận địa La Khê nên đã bao lần khảo sát, kể cả những hình thức xác định qua công nghệ thẩm định ADN, Nguyễn Xuân Sàng vẫn chưa xác định được chính xác hài cốt anh trai mình. Những câu thơ không ủy mị và chấp nhận sự thật mất mát của chiến tranh:
Đất La Khê bom đạn Mỹ xới cày
Thất lạc khôn lường mất mát chiến tranh.
Một cái giá mà cả dân tộc phải đổi bằng sự hy sinh của hàng triệu thanh niên ở cái tuổi hai mươi, để Tổ quốc được hòa bình. Anh trai anh là một trong số đó:
Năm ấy anh đi không có một lần về
Để đời anh sống mãi tuổi Hai mươi.
Tiếng gọi hồn anh còn gợi lại những kỷ niệm ruột thịt giữa Nguyễn Xuân Sàng với liệt sĩ Nguyễn Xuân Tẩm ở cái tuổi ấu thơ. Những kỷ niệm ấy trở lại y nguyên như thuở nào. Đó là cảnh tắm sông, bắt ốc, bắt cua, đánh chài, chăn trâu, nhổ mạ, cắt cỏ…
Về đi anh
Anh em mình lại tắm sông Chùa, sông bến Đá
Bắt ốc đồng khoai, đánh chài đồng Má
Nhổ mạ đồng Vực,cắt cỏ đồng Săng
Chăn trâu bãi Dừa, bắt cua đồng Đỗi...
Có cả những kỷ niệm về trò chơi thời còn trẻ, những kỷ niệm gắn với người thân, làng xóm:
Đánh bi sân Điếm, đánh trận Cây Đa
Chơi trò cầu thùm ở ao ông Thỉ
Đánh cù Mả Đỗ, hú nấp Cổng Toang.
Về đi anh
Về nghe chú Khởi, chú Tào đêm đêm dạy hát
Lên nhà chú Tạo nghe sóng Ga len
...Chú Thiệp, chú Thư, chú Xạ bên nhà
Cô Xuyến, cô Nghĩa, chị Nhân... họ vẫn chờ anh đó.
Đột ngột bài thơ chuyển ý, mong anh trở về để thấy làng xóm đổi thay, để đón nhận những tình cảm của người thân, của quê hương:
Cây Đa quán trên đồng đã thành cổ thụ
Đồng Đỗ, đồng Màu nay thành nhà phố
Chắc anh về sẽ lạ lắm anh ơi
Làng Phú Văn nay đẹp tuyệt vời
Theo Đảng gọi xây đời sống mới
Ngõ dọc,đường ngang, ô bàn cờ thẳng lối
Đường thảm bê tông vươn tới trung tâm.
Bài thơ khép lại ở đoạn cuối với lời gọi hồn giục giã:
Về đi anh! Về thôi anh! Về nhà đi.
...Hỡi rừng Trường Sơn trầm mặc uy nghiêm
Hỡi những vong linh hồn thiêng sông núi
Hãy lắng đọng cùng tôi mời gọi anh về.
Tôi tin rằng, viết những lời gan ruột trên, anh đã rơi nhiều nước mắt. Sau khi bài thơ hoàn thành, chắc Nguyễn Xuân Sàng sẽ đặt bài thơ trên bàn thờ, nơi có di ảnh của anh trai mình và thắp hương thơm khấn vái, gọi anh! Ở thế giới bên kia, chắc hương hồn anh Tẩm cũng thấu hiểu và cảm nhận được.
“Về đi anh”,”về đi anh”,”về thôi anh”, những điệp khúc lặp lại nhiều lần trong bài thơ, như tiếng chim khắc khoải gọi hồn anh da diết. Bài thơ không hay ở câu từ mà nó hay ở tiếng lòng, ở những điều chân thực của con tim.
Viết những dòng trên, như tôi góp nén hương thơm trước hương hồn liệt sĩ Nguyễn Xuân Tẩm.