Bài thơ nhỏ của một nhà văn lớn

Nhà văn Nguyễn Đình Thi (1924- 2003) là một văn nghệ sỹ đa tài, một nhà văn hóa uyên bác, một nhân cách lớn của nền văn nghệ cách mạng Việt Nam.

Về văn xuôi ông có những tác phẩm nổi tiếng như: Xung kích (1951), Bên bờ sông Lô (1957), Vỡ bờ ( 1962 ), Mặt trận trên cao (1967), Tuyết (2003). Về thơ là các tập: Bài thơ Hắc Hải (1961),  Người chiến sỹ (1956), Dòng sông xanh (1974), Sóng reo (2002). Về kịch là các vở diễn: Con nai đen (1961), Giấc mơ (1983), Tiếng sóng (1985), Hòn cuội (1987), Nguyễn Trãi ở Đông Quan (1995). Về âm nhạc là những bài hát nổi tiếng như: Diệt phát xít, Người Hà Nội. Về phê bình Nguyễn Đình Thi có vài tập tiểu luận được đánh giá cao như: Mấy vấn đề văn học (1958), Công việc của người viết tiểu thuyết (1964 )…

Đối với các văn nghệ sỹ Kinh Bắc, Nguyễn Đình Thi như một người anh, vừa một người bạn vong niên. Về dự Đại hội VHNT tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất (1998), ông đã dành nhiều thời gian nói chuyện với các văn nghệ sỹ trong tỉnh. Vừa uyên bác, vừa giản dị, vừa sâu sắc lại rất bình dân, Nguyễn Đình Thi đã gợi mở cho các bạn viết nhiều điều bổ ích. Được gặp lại ông ở buổi lễ trao giải thưởng của Ủy ban toàn quốc các Hội liên Hiệp VHNT Việt Nam năm 1999 tại Hà Nội, chúng tôi được nghe ông đọc một bài thơ nhỏ như sau:

        BUỔI CHIỀU ẤY
Buổi chiều ấy như hai đứa trẻ
Anh dắt tay em chạy giữa mưa
Cùng vui quá và cùng run quá
Đến nơi chưa từng biết bao giờ

Như hai con chim trên mặt biển
Bay giữa mênh mông sóng nước mờ
Chỉ có mây trời và gió lớn
Làm bạn cho ta bay mãi xa …

Tìm thấy nhau rồi không lạc nữa
Anh dắt tay em chạy giữa mưa
Quên những chông gai quên tất cả
Để lại sau lưng một bến bờ.

1984

(Tuyển tập thơ Việt Nam 1975- 2000)

Bài thơ 7 chữ với 12 câu thơ, nhưng lại có sức ôm trùm thật lớn: Con người, không gian và thời gian. Con người ấy ở đây là Anh và Em. Thời gian là một buổi chiều đang mưa. Còn không gian trong bài thơ này vô cùng rộng lớn, bao la như biển cả, đầy gió và mây trời. Hai nhân vật trữ tình Anh và Em đang làm gì trong cái “buổi chiều ấy”, trong cái khung cảnh nửa thực nửa ảo ấy?
Chàng trai và cô gái nắm tay nhau chạy giữa trời mưa trong buổi chiều tung tăng và vui sướng như hai đứa trẻ. Câu thơ thứ 3 nói rằng họ đang rất yêu nhau “Cùng vui quá và cùng run quá”. Cặp tình nhân này chạy trong mưa để tìm đến một nơi thật bất ngờ: “Đến nơi chưa từng biết bao giờ”. Chỉ có tình yêu đích thực, cao cả mới có thể tìm đến được cái xứ sở kỳ diệu ấy... Và cũng chính cái tình yêu lứa đôi cao đẹp này đã chắp cánh cho họ bay cao, bay xa trong mênh mông thời gian và không gian. Sóng to gió lớn, mây trời… không cản được họ, lại tiếp sức thêm cho họ bay mãi xa. Hình ảnh hai con chim bay trên mặt biển, dưới trời bao la nói lên được khát vọng của tình yêu đôi lứa. Đó là khát vọng tự do và thanh cao.
Trong 4 câu kết của bài thơ, Nguyễn Đình Thi đã nhắc lại nguyên văn câu thứ 2: “Anh dắt tay em chạy giữa mưa”. Đây chính là câu thơ đầy ẩn dụ, mang ý nghĩa tượng trưng lớn. Anh và Em đến được với nhau đâu có dễ dàng gì. Trời thì mưa. Biển cả mênh mông sóng nước. Bờ bến trong cuộc đời này lại quá nhiều, có thể lạc nhau bất cứ lúc nào… Nhưng biết dắt tay nhau, biết vượt qua chông gai, biết quên đi những bờ bến tạm thời... thì họ sẽ đến được cõi vĩnh hằng. Nơi ấy chính là thiên đường Hạnh Phúc của con người.
Buổi chiều ấy... như một đoạn phim nửa hư nửa thực. Con người, không gian, thời gian… chỉ là những ẩn dụ khát vọng tình yêu, khát vọng tự do của con người. Một bài thơ nhỏ của một cây bút lớn. Hôm nay đọc lại càng cảm phục và nhớ tiếc.