Bản hòa âm vang vọng trong trái tim người lính Trường Sơn

    Mẹ rừng Trường Sơn
Con là con của mẹ rừng
Cùng bao đồng đội đã từng xa quê
Đạn bom đói rét… dầm dề
Mẹ nuôi nựng giữa bốn bề núi non

Rừng là mẹ, lính là con
Mẹ dang đôi cánh Trường Sơn bế bồng
Dắt dìu qua bão, qua giông
Mẹ ru nguồn cội suối sông vơi đầy

Mẹ ru ngày mỏng đêm dày
Mái tăng cánh võng chở đầy ước mơ
Trăng thường mượn lá đề thơ
Chúng con kết sáng đôi bờ sông Ngân

Ngã vào rừng tuổi thanh xuân
Người nào cũng tựa thiên thần mẹ ơi
Mẹ rừng lại hóa vành nôi
Ru con vượt cạn qua thời đạn bom

Làm gì con được tạ ơn
Mẹ còn sông núi mãi tròn tiếng chim
Trong vòng tay mẹ con tin
Mẹ nuôi trái đất xanh nghìn năm sau.
                                                            Tô Hoàn

Lời bình của: Đinh Tiến Hải
Thơ ca viết về Trường Sơn trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước luôn đề tài bất tận, nguồn cảm hứng sáng tạo cho rất nhiều nhà thơ, nhạc sĩ thể hiện tình yêu quê hương, đất nước, cho lý tưởng cách mạng, cho độc lập, tự do của dân tộc. Thời kỳ này có rất nhiều tác phẩm thơ/nhạc ra đời góp phần quan trọng vào công cuộc chống Mỹ cứu nước, giải phóng dân tộc, trong số đó không thể không nhắc đến “Trường Sơn đông - Trường Sơn tây” thơ Phạm Tiến Duật, nhạc Hoàng Hiệp, các bài hát được phổ thơ như: “Đêm Trường Sơn nhớ Bác” thơ Nguyễn Trung Thu, nhạc Trần Chung, “Lá đỏ” thơ Nguyễn Đình Thi, nhạc Hoàng Hiệp… Có thể nói, những tác phẩm viết về đề tài chiến tranh và người lính mỗi người có một góc nhìn khác nhau, cảm hứng khác nhau, không chỉ nhằm ái mộ, ngợi ca mà ở đó còn có sự sẻ chia đồng cảm giữa con người với thiên nhiên và vạn vật song hành để đi đến thắng lợi ngày hôm nay.

Nhà thơ Tô Hoàn là người lính trực tiếp cầm súng ở chiến trường và ông chọn “Rừng” làm chủ thể sáng tạo, đột phá trong cách tiếp cận nghệ thuật. Ngay mở đầu bài thơ ông đã gọi rừng Trường Sơn là mẹ “Con là con của mẹ rừng/cùng bao đồng đội đã từng xa quê…./ rừng là mẹ, lính là con/mẹ dang đôi cánh Trường Sơn bế bồng”. Rõ ràng rừng ôm ấp, che chở, rừng gắn liền đời sống chiến trường và những người lính trong những chặng đường hành quân “rừng che bộ đội, rừng vây quân thù” cơ mà. Cao cả hơn nữa, rừng như một người mẹ dang rộng đôi cánh xoa dịu những vết thương nhức nhối của bom đạn, của chiến tranh, người lính nương tựa vào rừng như được nương tựa vào vòng tay yêu thương của mẹ. Rừng là mẹ, lính là con đã khẳng định tình cảm thiêng liêng, sự gắn kết kì diệu. Rừng chính là động lực, tiếp thêm tinh thần, sức mạnh cho những người lính xa quê hoàn thành nhiệm vụ cao cả. Trong rất nhiều những tác phẩm viết về Trường Sơn, rất ít người gọi rừng là mẹ đầy mỹ cảm như nhà thơ Tô Hoàn. Ông đưa thông điệp và hình tượng người mẹ - rừng vào để làm giảm đi những khốc liệt của chiến tranh, khói lửa. Đó chính là người mẹ thiên nhiên vĩ đại nhất mà chúng ta có được trong cuộc sống này. Nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm trong bài thơ “Nhớ mẹ Trường Sơn” khi ra khỏi cuộc chiến đã từng viết như một lời tâm sự “Thưa mẹ Trường Sơn con đã thôi ho/nước da đã bớt màu sốt rét” người mẹ Trường Sơn bao dung, dịu dàng ấy đã nằm sâu trong trái tim những người lính để mỗi khi nhớ đến những năm tháng ở rừng kí ức lại gọi về.
Sự chuyển nhịp của khổ thơ thứ ba trong thể thơ lục bát truyền thống, nhà thơ Tô Hoàn tiếp tục đồng hiện lời ru của mẹ đầy biểu cảm bằng ngôn ngữ đời thường “Mẹ ru ngày mỏng đêm dày/mái tăng cánh võng chở đầy ước mơ” hình ảnh giản dị trong chiều kích không gian ngày và đêm ở rừng cho thấy sự gắn bó, giao kết trong tình yêu thương, sự sinh tồn qua lời ru của mẹ. Lời ru chở đầy ước mơ trên những mái tăng, cánh võng, cho chúng con niềm tin yêu vào cuộc sống, cho chúng con niềm tin chiến thắng, cho chúng con niềm hạnh phúc giản dị và thanh khiết giữa núi rừng Trường Sơn. Lời ru của mẹ hướng tâm hồn người lính chúng con vươn tới cái đẹp, mượn trăng, mượn lá để làm thơ, hướng chúng con đến những giá trị cao quý của cuộc đời, lời ru cũng là cảm hứng tổng tiến công để chúng con kết nối đôi bờ sông, kết nối hai miền Nam - Bắc. Lời ru của mẹ cũng là bản tình ca sâu lắng, bản hòa âm vang vọng trong trái tim mỗi người lính Trường Sơn.
Người lính Trường Sơn vượt qua mọi ác liệt, gian khổ hy sinh, có những người tiếp tục hành quân tiến về giải phóng miền Nam, tiến về giải phóng Sài Gòn và kết thúc cuộc chiến bằng mốc son lịch sử trưa ngày 30/4/1975, có những đồng đội mãi mãi nằm lại núi rừng Trường Sơn. Bằng những trải nghiệm của một người lính, bằng tâm thức của một nhà thơ, bằng những nỗi buồn xuất phát từ nội tâm ông viết “Ngã vào rừng tuổi thanh xuân / người nào cũng tựa thiên thần mẹ ơi /mẹ rừng lại hóa vành nôi/ru con vượt cạn qua thời đạn bom”. Chiến tranh là đau thương, mất mát, là sự ám ảnh sau mỗi trận đánh, để có được ngày độc lập tự do biết bao người lính đã hy sinh quên mình vì dân tộc và người mẹ rừng ấy, người mẹ thiên nhiên lại hóa vành nôi ôm ấp, chở che, ru vỗ “Làm gì con được tạ ơn…/ mẹ nuôi trái đất xanh nghìn năm sau” thông điệp, nghệ thuật của nhà thơ Tô Hoàn chính là sự đồng điệu, lấy rừng làm mẹ, lính làm con để tạo nên sự tri âm, tri kỷ. Mẹ rừng, là người mẹ chung của tất cả những người lính, bộ đội Trường Sơn. Người mẹ vô cùng thiêng liêng, cao cả mà suốt cuộc đời chúng ta phải tạ ơn. Bản chất của thơ là cái đẹp, thơ tác động đến người đọc bằng sự nhận thức cuộc sống thông qua những liên tưởng, tưởng tượng phong phú, thơ khởi phát từ lòng người, từ thế giới nội tâm rung cảm, chân thật sẽ mang đến tư tưởng về con người, cuộc đời và thời đại. Bài thơ “Mẹ rừng Trường Sơn” là một bài thơ như vậy.