Bàn về mô hình phát triển tỉnh Bắc Ninh trở thành thành phố trực thuộc trung ương

Thành phố Bắc Ninh trực thuộc trung ương trong tương lai có hình hài như thế nào? Đó là câu hỏi cần đặt ra khi lập quy hoạch Vùng tỉnh.

Theo logic khoa học, phải bắt đầu từ định hướng mô hình phát triển kinh tế- xã hội. Ngay sau khi tái lập tỉnh, các nhà lãnh đạo tỉnh đã hoạch định hướng phát triển kinh tế theo mô hình: Công nghiệp - Dịch vụ - Nông nghiệp. Từ đó đến nay, cơ cấu kinh tế luôn dịch chuyển tích cực, năm 2011 cơ cấu kinh tế của 3 mô hình trên lần lượt là 70,6%, 20,8% và 8,6%. Điều đó đã chứng minh tính đúng đắn của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 15 năm qua. Mục tiêu đến năm 2015, tỉnh ta cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp đã rất gần tới hiện thực. Từ nay đến năm 2020, mô hình trên vẫn tiếp tục phát huy tác dụng, tạo ra cơ sở vật chất, làm bàn đạp để tiếp tục phát triển kinh tế - xã hội, phát triển đô thị.

Cùng với phát triển công nghiệp, tốc độ và quy mô đô thị hóa ngày càng tăng cao. Tỷ lệ đô thị hóa của Bắc Ninh theo cuộc Tổng điều tra dân số năm 2009 là 24,6%. Tuy vậy, trên thực tế, do công nghiệp và dịch vụ phát triển mạnh mẽ như vậy nên mức độ đô thị hóa nông thôn là rất lớn. Năm 2011, khi tiến hành quy hoạch xây dựng nông thôn mới, chúng ta càng thấy rõ điều đó. Đô thị xâm nhập vào làng bắt đầu từ việc một bộ phận đáng kể nông dân trở thành công nhân, một bộ phận khác chuyển sang hoạt động dịch vụ và một bộ phận từ “thuần nông” thành “bán nông”, vừa làm ruộng vừa làm các nghề khác. Nếp sống nông thôn đã được “thành thị hóa” nhanh chóng. Diện tích công nghiệp được quy hoạch và xây dựng khoảng 10 ngàn hecta, diện tích đô thị khoảng hơn 10 ngàn hecta.

Tuy nhiên, về lâu dài Bắc Ninh không nên duy trì mãi mô hình phát triển công nghiệp - dịch vụ - nông nghiệp. Thứ nhất, sản xuất công nghiệp đòi hỏi sự cạnh tranh khốc liệt của năng suất lao động, tức là sự cạnh tranh của công nghệ và trình độ lao động. Thứ hai, hệ quả của phát triển công nghiệp là ô nhiễm môi trường. Thứ ba, giá trị gia tăng của công nghiệp chưa bao giờ hơn giá trị gia tăng của dịch vụ nếu như có cùng quy mô. Vậy Bắc Ninh có khả năng phát triển các ngành dịch vụ không?

Trước hết, nói về truyền thống, Bắc Ninh vốn là vùng đất có truyền thống giao thương rất lâu đời, do vị trí địa lý thuận lợi và có nhiều làng nghề. Xa xưa, nơi đây đã từng là nột trung tâm thương mại sầm uất mang tính vùng, đặc biệt là cửa ngõ của Hà Nội. Ngày nay, do phát triển công nghiệp, trong vòng 10 năm tới, các ngành dịch vụ của Bắc Ninh sẽ tiếp tục phát triển mạnh cùng với tốc độ đô thị hóa. Nhưng không chỉ có thế, Bắc Ninh cần khai thác tiềm năng về các ngành dịch vụ Du lịch văn hóa và Đào tạo để nó trở thành những ngành kinh tế mũi nhọn.

Về du lịch văn hóa, Bắc Ninh sở hữu một nền văn hiến mà ít có địa phương nào sánh kịp. Nếu như biết khai thác bảy đặc trưng văn hóa nổi bật của vùng đất này thì giá trị kinh tế từ khu vực này sẽ là hết sức đáng kể và lâu bền. Bảy đặc trưng văn hóa đó là: Văn hóa lịch sử, văn hóa tâm linh, văn hóa khoa bảng, văn hóa làng nghề, văn hóa lễ hội, văn hóa di sản kiến trúc và văn hóa Quan họ. Nếu nói chữ, Bắc Ninh có tám chữ “Tổ” là các di sản văn hóa có một không hai là “Chùa Tổ” (Chùa Dâu là nơi Đạo Phật được truyền bá vào Việt Nam đầu tiên); “Thủy Tổ Việt Nam” (Kinh Dương Vương); “Nam giao học Tổ” (Sĩ Nhiếp); “Tổ Quân Khí” (Cao Lỗ Vương); “Lý Thái Tổ” (Lý Công Uẩn sáng lập ra Kinh đô Thăng Long); “Tam Tổ” (Huyền Quang là ngôi vị thứ ba sáng lập ra phái Trúc lâm thiền sư, đứng đầu là Phật Hoàng Trần Nhân Tông); “Thủy Tổ Quan họ” và “Tổ Cộng Sản” (Ngô Gia Tự là một trong những người tham gia sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam).

Dịch vụ Đào tạo cũng đang có cơ hội phát triển từ chủ trương dời các trường đại học từ nội thành Hà Nội, việc quy hoạch các khu đô thị Đại học và những đặc trưng nổi bật về văn hóa như trên sẽ là lợi thế để phát triển. Các khu đô thị Đại học phát triển kéo theo các dịch vụ về văn hóa, tổ chức các sự kiện quốc gia và quốc tế; đến lượt nó, lại thúc đẩy dịch vụ du lịch.

Ngoài ra, nếu chúng ta phát triển đô thị theo hướng sinh thái sẽ là điểm hấp dẫn và thu hút cư dân dãn ra từ Hà Nội đang ngày càng quá đông đúc. Các khu đô thị sinh thái sẽ là thế mạnh của du lịch nghỉ dưỡng kết hợp với du lịch văn hóa và dịch vụ thương mại. Chúng ta có thể làm được và còn kịp làm được nếu như chúng ta có một đồ án quy hoạch tổng thể với tầm nhìn xa trông rộng.

Về không gian, có thể hình dung hai vùng khá rõ rệt: Vùng Bắc sông Đuống là vùng nội thị, với trục đô thị lõi là Bắc Ninh - Lim - Từ Sơn và Yên Phong - Bắc Ninh - Phố Mới; vùng Nam sông Đuống là vùng ngoại thị với Hồ là trung tâm. Dải sông Đuống kết nối hai vùng không gian trên vừa là dải “Đô thị xanh”, vừa là tuyến du lịch quan trọng với các tính chất nổi trội: Du lịch văn hóa lịch sử, tâm linh, khoa bảng, làng nghề, lễ hội và du lịch làng quê.

Như vậy có thể hình dung, phát triển kinh tế Bắc Ninh sau năm 2020 sẽ chuyển dịch dần sang mô hình: Dịch vụ - Công nghiệp - Nông nghiệp, trong đó lấy dịch vụ du lịch, đào tạo làm mũi nhọn; dịch vụ thương mại làm chủ đạo. Đó là cách lựa chọn phát triển theo hướng “Công nghiệp không khói” mà nhiều nước tiên tiến đã thành công.

Chúng ta không nên lựa chọn phương án cạnh tranh với các tỉnh khác trong vùng bằng những thứ mà họ cũng có thế mạnh, cái mà họ khó sánh kịp với tiềm năng, lợi thế của ta là bề dày văn hiến. Vì vậy cần xây dựng mô hình phát triển đô thị theo hướng Hiện đại - Văn minh -Văn hiến-Sinh thái.

KS. Cao Văn Hà