Cảm hứng từ những chuyến đi

Nguyễn Đình Triển sinh năm Đinh Dậu (1957), quê Đức Hiệp, xã Xuân Lâm (Thuận Thành). Làng quê anh có ngôi chùa Thầm, địa điểm trung gian của Bà Út làng Keo “chạy ngựa” vào dự hội chính ở Dâu. Anh có bảy năm phục vụ trong quân đội, sau đó công tác trong ngành giáo dục nay là Hiệu trưởng Trường THCS xã Xuân Lâm. Yêu thơ và làm thơ từ sớm, từng có thơ in tạp chí Văn nghệ Quân đội từ năm 2002. Nay anh tập hợp thành tập thơ “Hương Quỳnh” gồm 36 bài. Tập thơ mỏng, khiêm tốn về số lượng bài, số lượng trang nhưng “nặng tay” về chất lượng đáng để bạn đọc thưởng thức.

   Là người có nhiều cơ hội xê dich vu seo, nhưng càng đi xa quê hương, càng thấy nhiều cảnh đẹp anh lại càng thấy không đâu đẹp bằng quê hương. Quê hương Bắc Ninh ấy với những đặc sản văn hóa múa rối nước, tranh điệp Đông Hồ, hát Quan họ, hát Ả đào… thật là độc đáo, riêng biệt. Và dấu ấn văn hóa vùng miền ấy cứ đi vào thơ anh một cách tự nhiên, nhuần nhị để câu chữ thơ đầy hình ảnh cũ về văn hóa nhưng mới về khái niệm. Câu chữ ấy có sức lôi cuốn và ám ảnh neo vào lòng bạn đọc. Với người chiến sĩ lên đường làm nhiệm vụ chiến đấu thì cả truyền thống văn hóa quê hương cũng theo anh vào trận:

Câu Quan họ lên đường đuổi giặc

Trúc thêm xinh trong dáng đợi chờ

(Giao thừa trên chốt).

   “Trúc xinh” còn là hình ảnh của người con gái Quan họ, vốn đã là “xinh” bây giờ càng thêm xinh “trong dáng đợi chờ”. Nó còn bao hàm sự chung thủy của người ra trận và người ở hậu phương nữa. Để lúc giao thừa người chiến sĩ “bay” về quê Quan họ với “trúc xinh” của mình qua hình ảnh đẹp lung linh:

Phút xuân sang anh gửi miếng trầu

Tung cánh phượng về miền Quan họ

(Giao thừa trên chốt).

   Bắc Ninh có Quan họ và có cả tranh Đông Hồ. Người tranh là người của quê hương. Thế nên chàng trai “mê” luôn cả hai:

Anh thương cô gái quê mình

Dịu hiền vào tranh Tố Nữ (Người xinh).

   Và tiếng hát Quan họ ở quê vang tới chiến hào cũng là lúc người chiến sĩ nhận ra điều kì diệu:

Tiếng hát bay trên đầu ngọn gió

Tranh Đông Hồ đọng khúc ca xuân

(Giao thừa trên chốt).

   Miền quê Quan họ còn có con sông Cầu lơ thơ nước chảy trong lời ca Quan họ, có sông Đuống nặng trĩu phù sa và nặng trĩu trầm tích văn hóa đôi bờ. Những bãi phù sa mướt mát ngô khoai và dâu tằm tơ. Hình ảnh vừa đẹp vừa no đủ ấy vào thơ nhuần nhị “Đôi bờ chín những mùa tơ”: “Trăng in bóng nước đêm rằm/Câu ca thấm từng hạt gạo/Nhớ người dệt nên sắc áo/Để lòng vương chín nén tơ” (Sông Cầu).

   Bài thơ “Hương Quỳnh” được lấy làm tên chung cả tập thơ là những kỉ niệm sâu lắng, kín đáo về một tình yêu đầu đời trong trắng. Bông Quỳnh sắp nở khi trăng đang non là biểu tượng cho tình yêu mới chớm nở nhưng đã say nồng nàn của đôi trai gái trẻ. Cái buổi chiều nên yêu ấy thật là buổi chiều kì diệu: “Anh gửi lại nơi em/Một buổi chiều thương nhớ/Bông hoa quỳnh sắp nở/Đã nồng nàn hương say”. Cái buổi chiều ấy chỉ hai người hiểu nhau, biết nhau, hưởng nhau toàn vẹn ngọn lửa tình yêu đam mê. Và cái buổi chiều ấy đã được lửa yêu thăng cấp độ: “Anh gửi lại nơi em/Chật trời chiều thương nhớ”.

   Sau này khi nghĩ về tình yêu, bông hoa nào cũng có thể là biểu tượng và đều đẫm chất men say: “Bông hoa nói bao điều/Tím đằm như nỗi nhớ”. Nhưng tình yêu đầu đời lại ít khi dẫn tới hôn nhân. Cái hụt hẫng của sự thất tình làm cho người trai bị “lệch” đi, và chỉ có thơ mới đủ làm cân bằng lại. Và khi ấy thơ có khả năng thăng hoa, bay trên muôn tầng sông núi. Bài “Khúc hát theo chồng” đâu chỉ là khúc hát ru tiễn người yêu mà chính là khúc hát ru chính bản thân mình, qua những câu chữ có hồn, tuyệt đẹp: “Câu thề vỡ giữa bờ môi/Vượt tam tứ núi em tôi theo chồng”.

   Tình yêu chín thì dẫn đến hôn nhân để đôi trai gái yêu nhau hái quả ngọt: chào đón đứa con sinh thành. Nhưng riêng người trai yêu còn có đứa con tinh thần cũng chào đời nữa: “Em ru khúc hát ầu ơ/Anh ru câu chữ bây giờ tặng con”.

   Cảm hứng thơ sau những chuyến đi nhưng anh không bị sa vào việc ghi chép, mà hiện thực đời sống đã được thăng hoa, nung chín. Đến “Hội chùa Bút Tháp”, hòa vào đông đảo người nhưng anh vẫn có suy tư một mình riêng biệt: “Người đi hội tìm về cõi Phật/Ta tìm về nỗi nhớ dịu êm”. Khi vào chùa ngắm Phật Bà Quan Âm anh lại thấy: “Nỗi nhớ nào trăm tay nghìn mắt/Cho lòng ta rưng rức người dưng”.

   Tập thơ của Nguyễn Đình Triển đây đó còn bị ảnh hưởng của những câu chữ của người đi trước, nhưng rất may anh không bị lặp lại mà đã có sự vượt lên. Việc mượn câu chữ, hình ảnh của ca dao, của lời ca Quan họ cũng đã được phát triển chứ không dừng ở “luyến láy”. Gấp tập thơ lại, bạn đọc dường như còn nghe thấy tiếng hát Quan họ âm vang đâu đây:

Người ơi người ở đừng về

Lời em lắng khúc tình quê mặn mà

                    (Gặp em ở hội Thổ Hà).