Cha tôi - Nhà thơ, nhà điêu khắc Anh Vũ

Tượng đài Hoàng Hoa Thám của tác giả Anh Vũ dựng tại Cầu Gồ-Phồn Xương-Yên Thế, Bắc Giang năm 1985, chuyển chất liệu đồng năm 2014.

Quê tôi ở Trang Liệt, Trang Hạ, thị xã Từ Sơn. Cha mẹ tôi đã theo cơ quan đi sơ tán nhiều nơi trên địa bàn tỉnh Hà Bắc cũ và chuyển về gắn bó với mảnh vườn đó suốt từ cuối năm 1973. Vẫn trên nền đất ấy, ngày đó là căn nhà tranh, tường đất, cha tôi đã dỡ cả một khoảng mái của gian buồng để nhà điêu khắc Lê Liên sáng tác tác phẩm đầu tay của mình, trong đó các nhân vật trẻ em có nguyên mẫu là mấy chị em chúng tôi. Ngôi nhà ấy đã sập tường, tốc mái nhiều lần và đổ hẳn trong một mùa mưa bão. Gia đình tôi đã thoát nạn trong gang tấc, khi kịp thời ra khỏi nhà giữa đêm giông gió.

Cha mẹ tôi dựng tạm hai gian nhà lợp lá cọ ở góc vườn. Đến mấy năm sau ngôi nhà tường gạch, mái ngói ta mới được cha mẹ dựng lại trên nền đất cũ và được gìn giữ đến bây giờ. Từ ngôi nhà nhỏ xinh đó, chúng tôi đã dần lớn khôn và như một lẽ tự nhiên, mỗi người đều tìm cho mình một công việc, một cuộc sống riêng ở nhiều tỉnh, thành khác nhau.

Chân dung nhà thơ, nhà điêu khắc Anh Vũ.

Nhớ về những ngày thơ ấu, tôi nhớ dáng cha trên chiếc xe đạp Thống Nhất cũ mỗi buổi chiều đi làm về. Trong chiếc túi vải treo trên ghi đông xe bao giờ cũng có những cuốn sách mới. Phần lớn tiền lương, tiền nhuận bút cha đều dành cho việc mua sách. Cha thường khuyến khích các con đọc những cuốn sách văn học của các tác giả tên tuổi và học thuộc lòng những bài thơ hay. Và tôi đã thuộc bài “Bên kia sông Đuống” của nhà thơ Hoàng Cầm từ những năm còn rất nhỏ.

 Cha tôi có sức làm việc thật đáng nể, gần như suốt đêm trong suốt cuộc đời của mình. Mẹ tôi thường ủ một ấm trà thảo dược và chuẩn bị chút đồ ăn đêm. Những năm bao cấp chỉ là bát cơm nguội, bắp ngô, củ khoai luộc, sau này là bánh tẻ, bánh khoai hoặc quả trứng luộc… Cuộc sống sinh hoạt hàng ngày với cha chỉ đơn giản vậy thôi.

Xuyên suốt trong ký ức tuổi thơ của tôi là ánh đèn dầu tỏa sáng và hình ảnh cha cặm cụi bên bàn làm việc mỗi đêm, là giọng cha trầm ấm ngâm lại đoạn thơ vừa mới làm, rồi lại cắm cúi trên trang giấy một hồi, sau đó lại ngâm nga… Nhiều đêm tôi thức giấc, rồi lại chìm vào giấc ngủ trong tiếng ngâm thơ của cha. Có lần cha bảo chỉ có một từ mà phải ngẫm nghĩ cả tuần mới tìm ra. Những năm cuối đời, cha tôi vẫn duy trì nếp làm việc ấy, và dường như linh cảm thấy sự ngắn ngủi của cuộc đời, ông dành thời gian để làm việc nhiều hơn. Chỉ trong hơn nửa năm cuối cùng, ông đã xuất bản tập trường ca “Người hát sử thi Đề Thám” và hoàn thành bản thảo một số tập sách.

Cả cuộc đời cha dành toàn bộ tâm huyết cho nghệ thuật và luôn mong muốn các con làm nghệ thuật. Những ngày tôi mới bước chân vào nghề viết báo, cha đã trân trọng sưu tầm, cất giữ từng bài viết nhỏ của tôi. Cha động viên “Con viết được đấy, con nên lưu giữ những bài viết như thế này thành một tập…”. Và cha đã nhặt mảnh báo do tôi vô ý xé để nhóm bếp, vuốt phẳng phiu và đưa lại cho tôi.

Trước khi cha đi xa chừng hai tháng, trong một lần về thăm nhà tôi bảo “Con đang tập hợp những bài tản văn thành một tập, lần sau về bố đọc bản thảo cho con nhé…”. Cha vui hẳn lên “Phải thế chứ con, thế có còn “Cửa bức bàn”, “Chiếc hàng rào biết đi” nữa không?…”. Khi tôi nói rằng không còn giữ được bài “Chiếc hàng rào biết đi”, cha trầm ngâm tiếc nuối, cha bảo bài viết đó làm cha liên tưởng đến tấm bản đồ của Trung Quốc với đường lưỡi bò chín đoạn… Có lẽ đó cũng là ý tưởng cho trường ca Vớt con thuyền giấy mà cha mới đặt bút viết được vài đoạn.

Khác với những người con khác của cha, tôi là đứa con gái ương bướng, trong cuộc sống thường ngày tôi ít tâm sự cùng cha, cả về cuộc sống riêng tư và cả về công việc viết lách. Ngày còn bé, khi viết cái gì tôi thường giấu biệt, nếu biết cha đã đọc là tôi không viết nữa. Sau khi tốt nghiệp Cử nhân nghệ thuật, loạt bài viết đầu tiên đưa tôi đến với nghề báo cũng thế, chỉ đến khi đã ra mặt báo, cha mới được đọc. Suốt chặng đường làm báo sau này, nhiều lần tôi viết bài cảm thụ về thơ của ông, tôi cũng giấu biệt bằng những bút danh khác nhau. Đến phút cuối, tôi đã không kịp đưa tập bản thảo cho cha đọc. Cũng áy náy, ân hận, song cũng có điều an ủi là cha đã không phải biết về những nỗi niềm riêng của con gái.

Cả đời tâm huyết cống hiến cho nghệ thuật, đến khi rời xa cuộc sống cha vẫn còn nhiều tác phẩm dở dang. Đó cũng là tất yếu không chỉ với riêng cha tôi, bởi những người làm nghệ thuật công việc có bao giờ kết thúc. Điều lớn nhất an ủi gia đình tôi là tác phẩm điêu khắc tâm đắc của ông là tượng đài Hoàng Hoa Thám đặt tại đồi Phồn Xương (Yên Thế- Bắc Giang) đã hoàn thành chuyển thể sang chất liệu đồng. Xuân Giáp Ngọ vừa qua, gia đình đã sum họp rất đông đủ trong niềm vui của cha, chỉ như thế thôi cũng đủ thỏa lòng một đời vì nghệ thuật của cha tôi-Nhà thơ, nhà điêu khắc Anh Vũ.

Tháng 8 năm 2014