Chất quê

Trời mùa hè nắng như đổ lửa. Anh Đạt tay cầm quạt nan phe phẩy, đi xuống nhà dưới, nơi bà cụ Phát nằm nghỉ. Anh hốt hoảng nhìn quanh. Chẳng thấy bà cụ đâu cả. Anh vội vàng gọi thằng con trai:

- Tuấn, trời nắng nôi thế này bà nội đi đâu, đi tìm bà đưa bà về ngay!

Thằng Tuấn mắt nhắm mắt mở chạy quanh các nhà hàng xóm tìm bà nội nó. Nhưng tìm mãi chẳng thấy bà đâu. Đến lúc ấy, anh Đạt mới phát hiện cả bộ quang sọt cũng biến mất. Thôi, chết rồi, bà ra đồng nhặt phân bò. Anh đã cẩn thận khóa cổng trước khi nghỉ trưa, không hiểu bà cụ ra bằng cách nào. Men theo bờ ruộng, anh đi mãi ra đồng xa mới nhìn thấy bà. Bà cụ Phát trên đầu đội chiếc nón mê, đang mải nhặt cỏ trên mảnh ruộng của nhà. Trong đôi sọt bà mang theo đã có mấy tảng phân bò. Anh vội đến bên to tiếng:

- Trời nắng rát thế này, u ra đồng làm gì. Ốm thì khổ con khổ cháu. Về, về thôi.

Một tay xách bộ quang sọt, một tay dắt bà, anh lôi bằng được bà về nhà. Hỏi ra mới biết bà đã trèo qua cổng đã khóa để đi nhặt phân. Việc nhặt phân như là một thú vui của bà. Mấy chục năm trước khi về làm dâu, nghĩa vụ của bà là cấy hái, cắt cỏ, nhặt phân. Công việc vất vả ấy cứ lặp đi lặp lại từ năm này sang năm khác. Gần tám  mươi tuổi, cháu nội, ngoại đầy đàn, cuộc sống đã đầy đủ, không còn phải lo toan, nhưng bà vẫn giữ một thói quen là hàng ngày ra đồng nhặt phân trâu bò. Cũng nhờ những gánh phân ấy mà ruộng lúa, ruộng rau nhà bà bao giờ cũng xanh tốt. Ông cụ đã mất được mấy năm nay, bà ở cùng anh con cả. Dù anh con trai và các cháu không cho bà đi nhặt phân nữa, vì ruộng nhà còn vài sào, con dâu và các cháu đã chăm lo chu đáo, nhưng thói quen đi nhặt phân như một thú vui của bà. Bà ước ao được đứng giữa cánh đồng làng nghe tiếng rì rào của lúa đang thì con gái hay hít căng mùi hương của cánh đồng lúa chín.

Một lần khác, bà cũng làm cho con cháu một dịp hốt hoảng. Chẳng là trước cổng nhà bà có một cây hoa hòe rất to. Nó đứng đấy cũng đã mấy chục năm rồi. Cứ đến mùa, những chùm hoa hòe nặng trĩu rủ xuống cổng, rơi rụng tơi tả xuống đất. Ngày trước bà còn hái đưa ra chợ bán cũng được vài đồng. Nhưng bây giờ cây đã mọc cao, khó hái mà bán thì cũng chẳng đáng là bao. Tiếc của, nhân con, cháu đi vắng, bà leo lên cây hòe, hái hoa. Càng lên cao hoa càng dày, bà cố hái thêm. Đang vắt vẻo trên cây thì lũ cháu đi học về. Trông thấy bà nội đang đánh đu trên cây hòe chúng khiếp quá. Đứa cháu lớn biết ý, nháy mắt với lũ em, lại gần đến bên gốc, nhẹ nhàng:

 - Bà ơi, bà hái hoa hòe đấy à? Thôi bà xuống đây, để cháu hái cho.

Nó leo vội lên cây, nắm chặt lấy tay bà, dìu bà xuống. Hú hồn, hú vía, chẳng may bà nó ngã thì không biết chuyện gì sẽ xẩy ra. Xuống đến sân, bà bảo:

 - Thấy hoa sai, bà tiếc, cố hái, gửi ra chợ bán để chúng mày thêm tiền mua vở.

Ngay tối hôm đó anh con cả thống nhất với cả nhà sẽ chặt cây hòe.

Có thằng cháu gọi bà bằng bà cô cưới vợ trên tỉnh. Bố mẹ nó về tận nơi mời bằng được bà lên dự đám cưới của cháu vì bà là chỗ ruột thịt lại là bậc cao niên. Trước lúc lên xe ra tỉnh dự đám cưới, anh con trai đã dặn đi dặn lại bà:

- Đám cưới bây giờ văn minh lịch sự lắm, không có chuyện lấy phần như đám cỗ quê mình đâu. Ăn được bao nhiêu thì ăn, u không được lấy phần. Người ta cười cho đấy.

Bà gật gật như đã hiểu. Đến bữa tiệc đám cưới, bà được xếp ngồi cùng mấy bà có tuổi. Chắc là dân thành thị nên họ ăn mặc rất lịch sự: áo dài tân thời đủ màu. Riêng bà là ăn mặc chân quê: áo bà ba lụa nâu, quần thâm. Vào bữa cỗ, các bà trên tỉnh chểnh mảng gắp thức ăn, đùn đẩy cho nhau. Thấy bà ở quê lên, chắc là nông dân ăn khỏe, họ thay nhau gắp các món ngon vào bát của bà. Bà là người rời mâm cỗ sau cùng. Mâm cỗ còn ê hề thức ăn. Thật phí phạm quá. Bà rút vội một chiếc túi giấy bóng từ trong túi áo bà đã thủ từ bao giờ, rồi vội vàng dùng đũa gắp thức ăn cho vào túi. Bà lẩm bẩm: “Để dành cho mấy đứa cháu, chiều nay chúng đi học về có quà”.

Nắng nóng mùa hè, bà mệt lắm. Mấy hôm nay bà nằm bệt trên giường. Cô con dâu phải nấu cháo bón cho bà. Mấy đứa cháu sáng đi học đến trưa về mới nhìn thấy mặt, nhớ chúng quá. Một buổi trưa bà thều thào gọi tên thằng cháu đích tôn. Nó đang tích cực ôn thi vào Đại học. Bà cầm tay nó, mắt rơm rớm: “Cố thi đỗ cho bà vui… chắc bà không chờ được cháu học xong đại học được… Bà có mấy đồng để dành… cho cháu chi tiêu thêm…”. Bà dúi vào tay nó một gói tiền nhỏ được buộc chặt bằng một sợi dây rơm. Gói tiền nồng nồng mùi mồ hôi của bà:  “Bà… bà chỉ có thế thôi… cháu thương bà… cầm lấy”. Thằng bé rưng rưng ôm lấy tấm thân gầy của bà nó: “Bà… bà ơi”.