Chiếc áo măng tô

Chiếc xe ô tô màu đen sang trọng đỗ xịch trước cổng, đám trẻ con chạy vào trong nhà, đứa nào cũng hét to như sợ đứa kia tranh mất công thông báo trước: Ông Thích ơi! Nhà ông có khách đi ô tô này. Ông Thích đang cầm bình ô roa tưới cho những cây cảnh trước sân nhà, mấy đứa trẻ xúm đến, thở hổn hển: Ông có khách, ông  có khách… Nhìn trán bọn trẻ lấm tấm mồ hôi, có lẽ chúng chạy theo xe ô tô.

Ông Thích vội bước ra cổng. Người khách trên ô tô đã ngoài năm mươi tuổi, mặc bộ comle màu đen, thắt calavat đỏ rất sang trọng xuống xe, tay xách chiếc cặp số khá to vội chạy đến bắt tay ông vẻ cung kính.
- Dạ! xin chào bác Thích ạ.
Ông Thích ngạc nhiên nhìn khách, thầm hỏi ông khách nhầm với ai cùng tên. Sau giây lát suy nghĩ ông trấn tĩnh.
- Vâng chào anh! Mời anh vào trong nhà.
 Mấy đứa trẻ xúm xít quanh chiếc ô tô, chúng lấy làm thích thú lắm, chiếc xe đẹp chưa nhìn thấy bao giờ.
Ông Thích quay lại bảo mấy đứa trẻ: Các cháu trông xe hộ ông và không được nghịch đâu nhé.
- Mấy đứa trẻ đồng thanh: Vâng ạ!
Ông Thích pha trà mời khách, trong đầu vẫn không nghĩ ra người khách là ai. Anh em cùng đơn vị bộ đội trước kia cũng không phải, ông khách này ít hơn ông hàng chục tuổi, ông cố lục trong trí nhớ trong số bạn bè, người quen xem có ai. Không!!!
Người khách ngắm nhìn ngôi nhà cổ và mấy khung ảnh trên bàn thờ, đón chén trà nóng từ tay ông Thích. Như nhận biết được suy nghĩ của ông, người khách mở chiếc cặp số lấy ra một bọc nilon gói rất kỹ, bên ngoài có dán mảnh giấy đề Nguyễn Cao Thích, sinh năm…, thôn…, xã… huyện… tỉnh… rồi cất giọng: Thưa bác, đây có phải là tên cụ nhà theo địa chỉ này không ạ.
Ông Thích ngạc nhiên, trả lời: Đúng địa chỉ rồi nhưng sinh năm này là của bố tôi, ảnh cụ trên bàn thờ kia. Nguyễn Cao Thích là tôi, ông phân trần với khách, bố tôi là Nguyễn Cao Thế, nhưng ngày xưa ở quê tôi gọi tên bố theo tên con đầu lòng nên mọi người gọi bố tôi là Thích, mãi cũng thành quen.
- Cụ nhà mất năm nào hả bác?
- Bố tôi mất cách đây hơn mười năm rồi, còn mẹ tôi cũng đã mất sau mấy năm.
- Dạ! xin bác thứ lỗi. Giọng ông khách ngậm ngùi, vậy là em không thực hiện được lời dặn của bố em rồi. Trước khi mất, cụ có dặn rất kỹ là phải mang cái này đến tận tay cụ nhà mình theo địa chỉ này.
- Cái gì mà quan trọng thế? ông Thích quay về phí ông khách hỏi.
- Ông khách xếp mâm lễ hoa quả và hộp bánh. Xin phép bác cho em thắp cho các cụ nén hương. Người khách đứng trước bàn thờ chắp tay vái và lẩm nhẩm khấn; Con tạ ơn cụ đã giúp đỡ bố con trong lúc khó khăn, con tạ ơn cụ.
Ông Thích đáp lễ nhưng vẫn chưa hiểu chuyện gì.
Quay lại bàn uống nước, người khách hai tay nâng bọc nilon nói với ông Thích: Dạ! thưa bác! Cho em gửi lại bác kỷ vật này của cụ nhà, đây là chiếc áo măng tô của cụ nhà đã cho bố em mượn trong cái mùa rét hại ấy, không có chiếc áo này thì bố em khó qua được ở vùng cao khắc nghiệt ấy rồi.
Ông Thích ngẩn người! Hóa ra cụ nhà là cụ Đa, ngày xưa cụ đi ăn xin.
Người khách lễ phép! Vâng ạ, bố em tên là Đa, em tên là Đống, bác cho em được xưng em vì em ít tuổi hơn bác. Rồi người khách nói tiếp: Ông nội em đặt tên bố em là Đa vì mong bố em sẽ sinh nhiều con cháu, đến bố em đặt tên em là Đống cũng mong như vậy. Nhưng bố em sinh ra mình em thì mẹ em mất, ông cụ ở vậy nuôi con, nhà nghèo nên em chịu khó học. Em thi đại học đủ điểm đi học nước ngoài. Những năm đó ở nhà có mỗi mình bố em, sức khỏe yếu, bão lụt liên miên, gia đình không còn gì, nên bố em đi bán dạo kiếm ăn trên các chuyến tàu xuôi ngược Bắc-Nam được ít vốn lại bị kẻ gian lấy hết, run rủi thế nào lại về gặp được cụ nhà mình, sau này em mới biết nên thương bố vô cùng.
Ông Thích rớm nước mắt: có ai muốn như thế đâu, do thiên tai, bão lụt gây ra. Ông bồi hồi nhớ lại lần đầu tiên gặp cụ Đa.

 Ngày đó, chiến tranh biên giới tạm yên tiếng súng, tôi được thủ trưởng cho về nghỉ tranh thủ mấy hôm. Xe ô tô đơn vị chỉ đưa về thị xã, từ thị xã về nhà hơn 30km phải cuốc bộ lại qua đò. Gần 12 giờ đêm tôi mới về đến nhà. Trong nhà không có ánh đèn nhưng thấy tiếng người nói chuyện. Hai người như thân thiết lắm, cũng bác bác em em như tôi mới chú bây giờ. Thế rồi hai ông đi thịt gà, nấu cơm cho tôi và uống rượu đến sáng. Bố tôi giới thiệu đây là chú Đa, quê ở xa, hoàn cảnh gia đình rất khó khăn nên nhờ mọi người giúp đỡ. Hằng ngày ông đi làm thuê cho các gia đình trong làng, tối lại về nhà mình ngủ nhờ.
Cụ Đa bảo tôi: Anh thông cảm cho tôi, tôi đã nương nhờ cụ nhà đây mấy tuần nay rồi, cụ nhà bảo tôi ngày cứ đi làm, tối về đây ngủ đừng ngại. Cứ mỗi tối, thấy ông cụ lại đếm ít tiền lẻ được các gia đình trả công trong ngày. Bố tôi rất phục cụ Đa. Nhà có mỗi mình tôi, bà nhà tôi đi bế cháu cho con cả ở Hà Nội, mấy tháng mới về một lần.
- Bố cháu nói đúng đấy, cụ cứ về đây với bố cháu cho vui.
- Hôm sau cụ Đa bảo: Ngày mai tôi đi xa, không biết khi nào gặp lại, cảm ơn cụ đã giúp đỡ những ngày qua.
- Bố tôi bảo, ngày mai gió mùa đông Bắc, ông đi làm gì, cứ ở lại vài hôm cho qua đợt rét này đã. Song cụ Đa dứt khoát ra đi. Bố tôi vội mở tủ lấy ra chiếc áo măng tô dạ còn mới, chiếc áo này là chú ruột tôi làm sĩ quan quân đội tặng bố tôi, bố tôi rất thích, lúc đó cả làng không ai có, mặc vào vừa ấm vừa sang. Bố tôi đưa chiếc áo cho ông Đa và bảo: Ông cầm chiếc áo này, lên vùng cao lạnh lắm. Cụ Đa lúc đầu từ chối nhưng bố tôi nói mãi cụ mới cầm. Thế là cụ Đa đi từ ngày đấy, bố tôi nghĩ, cụ Đa gầy yếu thế, chắc gì đã qua được mùa rét này, khó có dịp gặp lại nhau.
- Ông khách trầm giọng: Đúng như thế ạ, năm ấy bố em lên vùng cao, rét quá nên bị cảm lạnh. Có một người cùng quê làm công nhân nông trường trên đó nhận ra ông và đưa vào bệnh viện, sau đó đưa về lại quê. Bố em bảo cũng may có chiếc áo Măng tô của cụ nhà mà bố qua được cái rét năm ấy. Từ ngày ông về ở quê luôn và sức khỏe ngày một yếu. Nhận được tin em xin nghỉ học và bay từ nước ngoài về, được ít ngày thì ông mất. Trước khi mất ông đưa cho em gói nilon bọc chiếc áo này và dặn phải ra tận quê theo địa chỉ… để cảm tạ. Sau khi lo đám tang cho ông xong em lại phải sang nước ngoài học, rồi làm nghiên cứu sinh, sau đó em xây dựng gia đình với một cô cùng sang học, hai vợ chồng công tác ở nước ngoài, vừa rồi em mới về nước để thành lập công ty, tới đây em sẽ chuyển hẳn gia đình về nước. Hôm nay em mới về đây gặp bác được, rất tiếc là em không được gặp cụ nhà.
   Ông Thích và ông Đống cùng đứng dậy, đặt gói nilon có chiếc áo măng Tô lên bàn thờ, ông Thích thắp hương rồi đưa cho ông Đống ba nén, hai người vái lạy trước bàn thờ. Khấn xong hai ông ôm nhau rất lâu, vai áo cả hai người cùng ướt.