Chuyện về Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Nhung và lớp Toán đặc biệt Hà Bắc

Tháng 11-2016, thầy trò các lớp Toán đặc biệt-chuyên Toán Hà Bắc kỷ niệm 50 năm thành lập. Thầy trò gặp nhau mừng mừng tủi tủi. Tôi nhận ra người thầy giáo nổi tiếng quê gốm Hương Canh nhưng cả đời gắn bó với giáo dục Hà Bắc. Đó là Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Nhung, cựu Giám đốc Sở GD-ĐT Bắc Giang, cánh chim đầu đàn của lớp Toán đặc biệt-chuyên Toán Hà Bắc, tiền thân của 2 Trường THPT Chuyên Bắc Ninh và Bắc Giang.

NGƯỜI PHÁT HIỆN “HIỆN TƯỢNG” NGUYỄN NHUNG

Trước buổi lễ, thoáng thấy gương mặt rạng rỡ của NGND Nguyễn Nhung trong vòng vây của học sinh các khóa đến tặng hoa chúc mừng, trong đó có Thiếu tướng Nguyễn Mạnh Hùng, Ủy viên T.Ư Đảng, Tổng Giám đốc Tập đoàn Viễn thông Quân đội Viettel, tâm trí tôi chợt ngược về một năm xa. Lần ấy, tại nhà riêng của NGND Nguyễn Tiến Chấn ở thị trấn Hồ, tôi được nghe nhiều chuyện thú vị về người thầy giáo cả đời gắn bó với ngành Giáo dục Bắc Ninh và Bắc Giang.

Chuyện thế này: Một sáng thu năm 1963, thầy giáo Nguyễn Tiến Chấn (khi ấy là Phó Hiệu trưởng phụ trách Trường trung cấp sư phạm Bắc Ninh) đang chăm chú theo dõi cuốn Tập san Toán-Lý của Đại học Sư phạm Hà Nội thì phát hiện một bất ngờ thú vị: Định lý hình học xạ ảnh của Giáo sư Toán học lừng danh Nguyễn Cảnh Toàn được một sinh viên năm thứ 2 chứng minh ngắn gọn từ 2 trang xuống 1 trang giấy. GS Toàn vô cùng trân trọng, coi đó là sáng tạo mới mẻ của cậu sinh viên ông trực tiếp giảng dạy. Cậu ấy là Nguyễn Nhung, quê Hương Canh (Vĩnh Phúc). Sau này, bài chứng minh hình học xạ ảnh của Nguyễn Nhung được giới thiệu trong sách riêng của GS Nguyễn Cảnh Toàn.

Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Nhung tại lễ kỷ niệm 50 năm lớp Toán đặc biệt Hà Bắc.

Cùng “dân” Toán của ĐH Sư phạm Hà Nội, thầy Nguyễn Tiến Chấn ấn tượng mãi về Nguyễn Nhung. Đầu năm 1965, thầy Chấn được điều về trường cấp III Thuận Thành làm Hiệu trưởng. Tháng 8-1965, Bộ Giáo dục phân công một số sinh viên sư phạm về công tác tại tỉnh Hà Bắc, trường cấp III Thuận Thành thiếu giáo viên Toán, Hiệu trưởng đạp xe lên Ty Giáo dục xin 1 chỉ tiêu thì bất ngờ thấy cái tên Nguyễn Nhung quê Hương Canh, thế là ông bằng mọi cách xin đích danh Nguyễn Nhung về trường. Trưởng phòng tổ chức của Ty Giáo dục  săm soi, ngờ vực là người quen của ông Hiệu trưởng? Ông Chấn chỉ cười: “Chính tôi cũng chưa biết mặt anh này, nhưng đề nghị Ty chấp nhận, tôi sẽ giải thích sau…”. Vậy là ông Chấn có được thầy giáo trẻ tài năng sung vào đội Toán của trường.

Về trường, Nguyễn Nhung được Hiệu trưởng Nguyễn Tiến Chấn khơi nguồn đam mê sáng tạo và nhanh chóng trở thành giáo viên Toán cốt cán. Nhưng thật lạ, năm 1966, khi biết Ty Giáo dục  Hà Bắc mở lớp Toán đặc biệt tại Từ Sơn, chính Hiệu trưởng lại cặm cụi đạp xe lên tỉnh nói với lãnh đạo Ty Giáo dục: “Hà Bắc hiện không có ai dạy Toán giỏi hơn Nguyễn Nhung, vì vậy dù rất tiếc, tôi vẫn xin tiến cử anh này cho lớp Toán đặc biệt, vì sự nghiệp đào tạo nhân tài của tỉnh”.

Có thể nói, môi trường mới từ lớp Toán đặc biệt đã thực sự tạo cơ hội lẫn vận hội tốt, đưa cuộc đời thầy giáo Nguyễn Nhung sang trang mới.

LINH HỒN CỦA LỚP TOÁN ĐẶC BIỆT

Trong buổi lễ trọng, ngoài giáo viên thì các cô, các bác làm cấp dưỡng, vệ sinh cho lớp Toán đặc biệt cũng được tri ân xúc động. Riêng NGND Nguyễn Nhung được nhắc nhiều hơn cả: “Vì thầy Nguyễn Nhung chính là linh hồn của lớp Toán đặc biệt”-Phó GS Nguyễn Văn Chân (ĐH Kinh tế Quốc dân Hà Nội), cựu học sinh lớp chuyên Toán đặc biệt khóa I chia sẻ.

Năm 1966, tỉnh Hà Bắc mở 2 lớp chuyên Toán đặc biệt đầu tiên với 60 học sinh. Một lớp đặt tại trường cấp III Từ Sơn do thầy Nguyễn Nhung làm chủ nhiệm, dành cho học sinh Bắc Ninh; một lớp đặt tại trường cấp III Tân Yên do thầy Thân Ngọc Lam làm chủ nhiệm, dành cho học sinh Bắc Giang. Năm 1968, hai lớp Toán tổ chức lại thành 1 lớp và chuyển về trường cấp III Yên Phong. Năm học 1968-1969 thì có đủ 3 lớp chuyên Toán đặc biệt 8, 9, 10 hệ phổ thông 10 năm.

Tri ân các thầy giáo dạy Toán đặc biệt và chuyên Toán Hà Bắc.

Đến năm học 1978-1979, lớp Toán đặc biệt tỉnh Hà Bắc được đưa về Trường THPT Ngô Sỹ Liên tại thị xã Bắc Giang. Từ lớp Toán đặc biệt dần hình thành các lớp chuyên Lý, Hóa, Sinh…, tiền đề của 2 trường THPT Chuyên Bắc Ninh và Bắc Giang hiện nay. Trong các thầy dạy lớp Toán đặc biệt, thầy Nguyễn Nhung gắn bó lâu và để lại nhiều dấu ấn nhất trong lòng các thế hệ học sinh. Như thầy Nhung tâm sự, tổng thời gian dạy Toán đặc biệt là 9 năm 3 tháng, trong đó khóa I và khóa IV thầy dạy trọn vẹn từ đầu khóa đến cuối khóa.

Phó GS Nguyễn Văn Chân xúc động kể: “Thầy Nguyễn Nhung khi ấy trẻ lắm, mới ngoài 20 tuổi nhưng là linh hồn của lớp Toán đặc biệt. Thầy không chỉ dạy Toán giỏi mà còn truyền cảm hứng, khơi dậy, nuôi dưỡng và phát triển niềm say mê Toán học, khuyến khích tư duy tìm tòi sáng tạo cho học sinh. Học sinh nào tìm được lời giải hay, độc đáo là thầy tặng liền 2, có khi cả 3 điểm 10 để khuyến khích. Thầy như người anh cả trong gia đình, hết lòng thương yêu lớp, quan tâm lo lắng cho từng học sinh. Thầy dành cả tiền lương ít ỏi của mình để hỗ trợ những trường hợp đặc biệt khó khăn, có lần thầy nhường cả áo bông của mình cho một bạn đang co ro vì không có áo ấm mùa đông. Lớp Toán đặc biệt ngày ấy chủ yếu học nhờ và ở trọ trong nhà dân, nhiều đêm đông lạnh tôi còn gặp thầy đi vòng quanh làng, qua nhiều nhà dân xem học sinh ở trọ ngủ chưa, có vấn đề gì không… Nghỉ hè, thầy rong ruổi đạp xe về thăm quê nhiều học sinh, trò chuyện với nhiều gia đình, tìm hiểu nhiều hoàn cảnh để kịp thời động viên các bạn vượt lên…

Tấm lòng người thầy giáo trẻ Nguyễn Nhung đã thôi thúc đám học sinh các lớp Toán đặc biệt vượt qua mọi khó khăn để nuôi dưỡng niềm đam mê học Toán, say mê Toán. Năm 1969, lần đầu tiên tỉnh Hà Bắc được xướng tên khi có học sinh đạt giải Ba (không có giải Nhất) Toán miền Bắc, ít năm sau có học sinh dự thi Olimpic Toán Quốc tế… Những thành công đó đều mang đậm dấu ấn của thầy dạy Toán Nguyễn Nhung. Riêng với trường cấp III Yên Phong, những lớp Toán đặc biệt của tỉnh Hà Bắc đã đóng góp rất nhiều vào bảng vàng thành tích, đưa trường này trở thành 1 trong 7 trường cấp III tiêu biểu nhất miền Bắc.

Tháng 12-1975, thầy Nguyễn Nhung chuyển lên Ty Giáo dục, trải qua nhiều vị trí công tác đến năm 2000 được bổ nhiệm làm Giám đốc Sở GD-ĐT Bắc Giang, thời gian tại nhiệm ông vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu NGND. Có cái hay là khi chuyển lên Ty (nay là Sở), kể cả khi làm quản lý thì thầy Nguyễn Nhung vẫn là Chủ tịch hội đồng bộ môn Toán, phụ trách học sinh giỏi Toán và vẫn tham gia huấn luyện đội tuyển Toán thi cấp tỉnh và Quốc gia…

Thầy Nguyễn Nhung và các cựu học sinh khóa I lớp Toán đặc biệt Hà Bắc.

Sau này khi lớp Toán đặc biệt đổi thành chuyên Toán Hà Bắc, nhiều học sinh dù không học thầy Nguyễn Nhung nhưng vẫn kính trọng gọi NGND Nguyễn Nhung là “thầy” và xưng “con” như các anh chị lớp Toán đặc biệt đi trước.

Có một câu chuyện xúc động về tình cảm giữa 2 NGND Nguyễn Tiến Chấn và Nguyễn Nhung: Tháng 11-1996, khi ngành GD Hà Bắc tổ chức trao danh hiệu Nhà giáo Ưu tú do Chủ tịch nước phong tặng cho thầy Nguyễn Nhung (khi ấy là Phó Giám đốc Sở GD-ĐT Hà Bắc) tại Trường THPT Hàn Thuyên, trong bài phát biểu của mình, ông đã rưng rưng:

“Tôi may mắn và vô cùng biết ơn môi trường công tác đầu tiên là trường cấp III Thuận Thành, nơi ấy có người Hiệu trưởng đáng kính đã nhận tôi rồi lại tiến cử tôi. Cả cuộc đời tôi luôn coi thầy Nguyễn Tiến Chấn là người anh, người thủ trưởng mà tôi phải chịu ơn sâu sắc”. Dứt lời, NGƯT Nguyễn Nhung cầm bó hoa được tặng bước xuống phía dưới hội trường tặng lại thủ trưởng cũ Nguyễn Tiến Chấn, khách mời danh dự và là thầy giáo cũ của trường THPT Hàn Thuyên. Hành động ấy khiến cho nhiều đại biểu dự buổi lễ cảm thấy rưng rưng.

Như tôi được biết, từ hàng chục năm nay, cứ vào dịp Tết Nguyên đán thì dù bận mấy, NGND Nguyễn Nhung vẫn dành thời gian đến thăm và chúc tết thủ trưởng cũ là NGND Nguyễn Tiến Chấn ở thị trấn Hồ (huyện Thuận Thành)…