Dân ca Quan họ Bắc Ninh - Sản phẩm du lịch độc đáo

Với giá trị độc đáo và đặc sắc, Dân ca Quan họ đang dần trở thành “nam châm” hút khách và tạo ra lợi thế cạnh tranh cho Bắc Ninh phát triển du lịch. Mục tiêu của Bắc Ninh trong giai đoạn tới là thông qua các hoạt động xúc tiến du lịch đưa di sản Dân ca Quan họ trở thành một sản phẩm du lịch độc đáo, thu hút du khách trong và ngoài nước tương xứng với tiềm năng, thế mạnh của di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Nói đến Bắc Ninh không thể không nhắc đến Dân ca Quan họ bởi đây là một trong những tài nguyên văn hóa có giá trị đặc sắc tiêu biểu, ý nghĩa quan trọng đối với việc xây dựng thương hiệu và phát triển du lịch của tỉnh. Việc Dân ca Quan họ Bắc Ninh được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào ngày 30-9-2009 càng tạo ra “cú hích” lớn cho dòng sản phẩm du lịch đặc sắc này. Ngay sau khi Quan họ được ghi danh, Bắc Ninh tổ chức thành công nhiều chương trình Festival “Về miền Quan họ”. Cùng với đó, các lễ hội truyền thống ở nhiều làng Quan họ gốc như hội Diềm, hội Lim... được quan tâm xây dựng môi trường văn hóa lễ hội văn minh, lành mạnh đã trở thành những điểm hẹn văn hoá thu hút hàng nghìn lượt khách về trảy hội và trải nghiệm thưởng thức dân ca Quan họ.
Hoạt động tuyên truyền, quảng bá di sản văn hóa Quan họ được quan tâm bằng nhiều hình thức đa dạng, sáng tạo. Từ tháng 8-2017 đến nay, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức 34 buổi hát thuyền tại hồ Nguyên Phi Ỷ Lan và hồ Vua Bà. Mỗi chương trình là một chủ đề khác nhau gắn với các sự kiện văn hóa của tỉnh, đặc biệt, còn có sự tương tác, giao lưu giữa khán giả, du khách với các nghệ sĩ, nghệ nhân, liền anh, liền chị ở các làng Quan họ gốc. Các chương trình diễn xướng Quan họ trên thuyền để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong nhân dân và du khách, dần định hình một sản phẩm du lịch độc đáo của tỉnh.
Để phục vụ nhu cầu sinh hoạt văn hóa Quan họ, giao lưu, truyền dạy và trở thành điểm đến thu hút khách du lịch, Bắc Ninh còn triển khai thực hiện đề án phục dựng thiết chế đặc thù-Nhà chứa Quan họ theo lối kiến trúc truyền thống ở các làng Quan họ gốc. Đến nay, tỉnh đã hoàn thành 11 Nhà chứa Quan họ với tổng mức đầu tư 8-10 tỷ đồng/thiết chế. Đáng chú ý, từ tháng 1-2020, công trình Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh với quy mô diện tích 19.400 m², tổng mức đầu tư gần 200 tỷ đồng đã hoàn thành và bàn giao sử dụng. Với kiến trúc độc đáo, hệ thống trang thiết bị âm thanh, ánh sáng, đồ nội thất phục vụ biểu diễn hiện đại, Nhà hát Dân ca Quan họ đã mở ra một không gian diễn xướng đặc biệt dành cho những người yêu dân ca Quan họ nói riêng và là điểm đến văn hóa của nhân dân Bắc Ninh nói chung.

Khách quốc tế trải nghiệm văn hóa Quan họ tại không gian Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh.

Nhiều địa phương trong tỉnh cũng quan tâm đầu tư các hoạt động biểu diễn quảng bá di sản văn hóa Quan họ. Tiêu biểu như: UBND thành phố Bắc Ninh tổ chức thành công 17 chương trình “Canh hát Quan họ đêm Rằm” tại Trung tâm Văn hoá, Thể thao và Truyền thông thành phố và các làng Quan họ với sự tham gia của các nghệ nhân, liền anh, liền chị ở các làng Quan họ gốc, làng Quan họ thực hành. Đó không chỉ là sân chơi sinh hoạt văn hoá cộng đồng dành cho những người yêu Quan họ trên địa bàn thành phố mà còn tạo được sức hút và sự lan toả rộng khắp. Hoặc như huyện Yên Phong tổ chức thành công 8 chương trình hát Quan họ trên thuyền tại khu vực trung tâm huyện và đền thờ Lý Thường Kiệt (xã Tam Giang), trở thành điểm nhấn đặc sắc trong sinh hoạt văn hóa của huyện, phục vụ nhu cầu sinh hoạt văn hóa tinh thần trong các tầng lớp nhân dân.
Những hoạt động kể trên vừa quảng bá sâu rộng tới bạn bè trong nước và quốc tế về truyền thống văn hóa đặc sắc, gia tăng sự hiểu biết của cộng đồng về vùng đất, văn hóa, con người Bắc Ninh, vừa từng bước hình thành sản phẩm văn hóa du lịch đặc trưng của tỉnh. Những năm gần đây, thương hiệu du lịch “Về miền Quan họ” của Bắc Ninh đã và đang được định hình trên bản đồ du lịch Việt Nam. Tuy nhiên, muốn đưa di sản Dân ca Quan họ trở thành sản phẩm du lịch tiêu biểu, đặc sắc, đáp ứng nhu cầu thị hiếu của lớp công chúng mới cũng như phù hợp với tình hình thị trường du lịch hiện nay thì không thể chỉ dừng ở việc tôn vinh, bảo tồn mà còn phải nâng tầm và phát huy hiệu quả giá trị đặc trưng của di sản.
Bắc Ninh đang tập trung hướng đến hoàn thiện những dòng sản phẩm mới có tính đặc thù cao giúp du khách có thêm nhiều trải nghiệm và khám phá thú vị khi đến Bắc Ninh. Trong đó, tiếp tục khai thác và phát huy tốt tiềm năng di sản văn hóa dân ca Quan họ; xây dựng dự án quy hoạch tổng thể không gian các làng Quan họ gốc, bao gồm toàn bộ những gì liên quan đến sự tồn tại của Quan họ, từ không gian tự nhiên đến xã hội, nơi Quan họ ra đời, biểu diễn; chú trọng bảo tồn lễ hội truyền thống và tiếp tục xây dựng mới, hoặc phục dựng kiến trúc thiết chế đặc thù - “nhà chứa Quan họ”; tái hiện không gian văn hóa Quan họ cổ; khai thác giá trị di sản để phát triển du lịch và gắn việc khai thác dân ca Quan họ với du lịch cộng đồng theo định hướng phát triển hài hòa giữa bảo tồn và phát triển kinh tế, xã hội.