Dòng chảy âm nhạc Bắc Ninh

Chất liệu văn hóa phong phú, đặc sắc của miền đất văn hiến Bắc Ninh-Kinh Bắc, đặc biệt là nguồn phù sa màu mỡ từ di sản Dân ca Quan họ đã bồi đắp, chắp cánh, trở thành chất xúc tác đánh thức cảm xúc sáng tạo trong các nhạc sĩ để họ viết nên những khúc hát, những tuyệt phẩm âm nhạc sống mãi với thời gian.

Khen thưởng các nghệ sĩ, ca sĩ tại Liên hoan Âm nhạc “Hát về Bắc Ninh” lần thứ 2 năm 2020.

Dễ dàng kể đến một số ca khúc tiêu biểu như: “Những cô gái trên quê hương Quan họ” của nhạc sĩ Phó Đức Phương; “Bắc Ninh-Kinh Bắc” của nhạc sĩ Lê Mây; “Nghe câu Quan họ trên cao nguyên” của nhạc sĩ Vũ Thiết; “Miền lúng liếng” của nhạc sĩ Ngô Quốc Tính; “Gửi về Quan họ”, “Nón ba tầm” của nhạc sĩ Đức Miêng; “Khúc giao duyên” của nhạc sĩ Trọng Tĩnh; “Tìm trong chiều hội Lim” của nhạc sĩ Nguyễn Trung...
Những năm qua, đời sống âm nhạc của Bắc Ninh có nhiều chuyển động tích cực. Trong đó nòng cốt là hoạt động của Chi hội Âm nhạc Bắc Ninh. Hiện nay, chi hội có 48 hội viên, trong đó có 15 nhạc sĩ và nghệ sĩ là hội viên Hội Nhạc sĩ Việt Nam. Các hoạt động giao lưu, biểu diễn âm nhạc diễn ra sôi nổi như Liên hoan ca nhạc hát về Bắc Ninh; Liên hoan âm nhạc cụm các tỉnh phía Bắc; Đêm nhạc Quan họ Nguyễn Đức Sôi, vinh danh người thầy giáo đầu tiên của Đoàn Dân ca Quan họ Bắc Ninh; đêm nhạc của nhạc sĩ Nguyễn Trung...
Hoạt động sáng tác được xem là xương sống của Chi hội Âm nhạc Bắc Ninh. Giai đoạn từ 2015-2023, các nghệ sĩ, nhạc sĩ không ngừng sáng tạo, cho ra đời nhiều tác phẩm mới, phản ánh sinh động sự nghiệp đổi mới quê hương, đất nước. Chất lượng các tác phẩm được khẳng định qua nhiều cuộc thi, liên hoan âm nhạc trong và ngoài tỉnh, tiêu biểu là Cuộc vận động sáng tác và quảng bá tác phẩm Văn học Nghệ thuật về chủ đề Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; các cuộc thi sáng tác ca khúc về tỉnh Bắc Ninh, sáng tác ca khúc về thành phố Bắc Ninh, sáng tác về Công Đoàn tỉnh, về người phụ nữ Bắc Ninh... Một số tác phẩm tiêu biểu như: Thanh xướng kịch “Nàng Nhũ Hương” của nhạc sĩ Ngô Quốc Tính; ca khúc “Bắc Ninh thành phố tuổi xanh” của tác giả Ngọc Sơn; “Làng” của tác giả Bá Quang; “Khúc độc huyền” của tác giả Kim Cương; “Lời ru miền Quan họ” của tác giả Kim Oanh...
Tham gia chấm xét Giải thưởng VHNT tỉnh Bắc Ninh lần thứ 2, giai đoạn 2017-2022 ở lĩnh vực âm nhạc, NSND Phạm Ngọc Khôi, Phó Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam đánh giá: Trong các tác phẩm của anh chị em nhạc sĩ Bắc Ninh luôn có sự kế thừa vốn liếng của cha ông, có sợi dây xuyên suốt xuất phát từ dân ca. Họ lấy âm nhạc cội nguồn là Dân ca Quan họ để làm nền tảng cho sáng tạo tác phẩm dù đề tài khác nhau, người viết về đổi mới, người viết về tình yêu, về làng quê... Điều đó thật đáng quý, đáng trân trọng bởi để tác phẩm lan tỏa và có chỗ đứng trong đời sống thì phải gắn với nhân dân, gắn với sự thân thuộc và chính âm nhạc Quan họ là bầu sữa, chất xúc tác, chắp cánh cho những tác phẩm mới. Những giá trị ấy minh chứng cho sự nhiệt huyết sáng tạo bằng tâm hồn thấm đẫm cảm xúc với quê hương và sự hiểu biết văn hóa cha ông. Tính kế thừa trong sáng tạo đó hoàn toàn đúng với định hướng của chúng ta về xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.

Những khúc hát về quê hương Bắc Ninh được giới thiệu, lan tỏa đến công chúng yêu nhạc.

Trong bối cảnh nào, những người sáng tạo âm nhạc Bắc Ninh vẫn luôn biết dựa vào mạch nguồn văn hóa truyền thống quê hương để trang bị vốn sống, sự hiểu biết và tạo lập phong cách nghệ thuật cá nhân. Mỗi người một cách tiếp cận khác nhau, người khai thác dưới góc độ ngôn ngữ, ca từ, người chọn âm hưởng, điệu thức, có người chọn cốt truyện... Theo những cách riêng, các nhạc sĩ, nghệ sĩ đã chắt lọc, chuyển tải đời sống tình cảm phong phú của văn hóa, con người Bắc Ninh vào trong âm nhạc và gửi gắm biết bao tâm sự, tình cảm yêu thương chan chứa với quê hương.
Tuy nhiên, hạn chế của âm nhạc Bắc Ninh vẫn là sự thiếu bài bản, một số sáng tác còn cũ trong ngôn ngữ thể hiện, chưa tạo được những nét mới mẻ, cách tân trong các tác phẩm. Ngoài một số tên tuổi lớn có sức lao động sáng tạo dồi dào với những công trình âm nhạc đồ sộ và tiêu biểu như “Nàng Nhũ Hương” của nhạc sĩ Ngô Quốc Tính, còn lại, mảng sáng tác âm nhạc vẫn chủ chủ yếu là ca khúc, rất hiếm có những sáng tác cho khí nhạc hay. Nhìn nhận trong phạm vi nội bộ Chi hội Âm nhạc Bắc Ninh, theo nhạc sĩ Bá Quang, các tác phẩm chưa có tính đột phá và mới mẻ, nhiều khi chủ đề, lời ca rất hay nhưng phần phát triển âm nhạc còn khá nghiệp dư. Đây là điều mà các nhạc sĩ, nghệ sĩ cần suy nghĩ để nâng cao trình độ, tiếp tục học hỏi, trau dồi thêm phương pháp sáng tác từ những nhạc sĩ lớn có tên tuổi để tiếp tục cho ra đời những tác phẩm âm nhạc chất lượng cao.
Trong bối cảnh xã hội 4.0 với vô vàn loại hình giải trí mới, đời sống âm nhạc cũng có nhiều thay đổi, mỗi nhạc sĩ, nghệ sĩ, ca sĩ trong Chi hội Âm nhạc Bắc Ninh đã, đang và tiếp tục kế thừa tinh hoa của nền âm nhạc quê hương và dân tộc, nỗ lực hòa nhập, chuyên nghiệp hóa, nghệ thuật hóa sự sáng tạo để theo kịp xu thế chung, đáp ứng nhu cầu thưởng thức âm nhạc của công chúng đương đại.