Du lịch cộng đồng vẫn xa lạ với người dân

Du lịch cộng đồng là một trong những loại hình mới của du lịch Bắc Ninh với mục tiêu huy động cộng đồng dân cư tham gia làm du lịch nhằm gìn giữ, phát huy các giá trị văn hoá, bảo vệ môi trường sinh thái và môi trường xã hội tại địa phương. Thực tế, các điểm du lịch cộng đồng đều đang rơi vào tình trạng hoạt động manh mún, thiếu bài bản, thiếu tính liên kết… và chưa thực sự gắn với lợi ích cộng đồng.

Khởi đầu từ một dự án

Năm 2010, được sự hỗ trợ của Viện Nghiên cứu và Phát triển ngành nghề nông thôn Việt Nam và Quỹ châu Á, Bắc Ninh đã triển khai thực hiện mô hình du lịch cộng đồng tại 3 xã: Đình Tổ (huyện Thuận Thành), Phù Lãng (huyện Quế Võ) và Hòa Long (thành phố Bắc Ninh). Sau 2 năm triển khai, toàn bộ dự án đã được trao lại cho người dân và chính quyền địa phương. Đây là một hướng đi mới, phù hợp với tiềm năng du lịch và chủ trương phát triển nông nghiệp nông thôn của tỉnh. Tuy nhiên khi dự án dời đi, chính quyền và người dân ở các địa phương này đang lúng túng trong việc duy trì, phát triển hoạt động du lịch.

Hoạt động manh mún, thiếu bài bản

Điểm mấu chốt tạo nên thành công của du lịch cộng đồng là phải huy động được toàn bộ cộng đồng dân cư tham gia làm du lịch, tạo dựng một môi trường văn minh, thân thiện. Tuy nhiên, cả 3 điểm du lịch cộng đồng tại Bắc Ninh hiện nay đều đang hoạt động khá manh mún, chưa tạo ra được mối liên kết giữa các thành viên trong cộng đồng.

Chị Ngô Thị Tuyết, hướng dẫn viên du lịch chuyên trách xã Hòa Long cho biết: “Hiện chúng tôi có 3 tổ phục vụ là tổ hướng dẫn viên, tổ thực phẩm, tổ hát quan họ nhưng tất cả đều hoạt động riêng rẽ, ai biết việc người đấy, không có bất kỳ sự phối hợp nào. Khi có đoàn khách đến, trưởng thôn sẽ bàn giao cho hướng dẫn viên. Nhiệm vụ của tôi là đưa khách đi thăm các di tích lịch sử, thuyết minh về văn hóa, lịch sử của làng. Sau đó bàn giao lại cho tổ thực phẩm và tổ hát quan họ. Nhiều khách phản ánh là họ khá hụt hẫng với cách phục vụ như vậy bởi chương trình bị cắt khúc, đơn điệu và không có sự liên kết như một tour du lịch”.

Ông Nguyễn Đức Tư, trưởng thôn Viêm Xá (xã Hòa Long) thừa nhận ngay bản thân mình cũng không nắm được chương trình du lịch và phó mặc cho các tổ phục vụ: “Có đoàn nào liên hệ tôi sẽ thống nhất về thời gian đón khách rồi bàn giao lại cho các tổ phụ trách. Khách có nhu cầu gì sẽ làm việc trực tiếp với tổ đó, chính quyền thôn không liên quan gì đến việc này”. Hoạt động riêng rẽ, tổ chức lỏng lẻo nên cũng dễ hiểu khi công tác họp bàn, đánh giá, rút kinh nghiệm giữa các thành viên trong nhóm làm du lịch gần như bị bỏ quên. 3 năm trôi qua nhưng những điểm du lịch cộng đồng vẫn chưa tìm ra được hình thức hoạt động nào mới mẻ để nâng cao chất lượng và tạo ấn tượng với du khách.

Cần gắn với lợi ích cộng đồng

Tiếp tục câu chuyện với ông Nguyễn Đức Tư, được biết thôn Viêm Xá không có bất kỳ nguồn thu nào từ du lịch. “Tất cả các chi phí như: hướng dẫn viên, ăn uống, nghe hát quan họ… đều được khách trả trực tiếp cho người phục vụ. Giá cả cũng không cố định mà chủ yếu do khách tự thỏa thuận hoặc trả “tùy tâm”. Hàng năm có bao nhiêu khách đến, con số thu chi như thế nào chính quyền thôn và người dân cũng không nắm được”.

Có lẽ vì cho rằng phát triển du lịch chỉ mang lại lợi ích nhóm cho một số ít người mà nhiều người dân địa phương đang tỏ ra khá thờ ơ với hoạt động du lịch. Đây là một thực tế rất đáng lưu tâm bởi xét cho cùng người dân chính là chủ thể, là linh hồn tạo ra sức sống cho du lịch cộng đồng. Muốn gắn kết và cuốn hút người dân tham gia thì phải cho họ thấy lợi ích và những đóng góp thiết thực từ du lịch cho cộng đồng không chỉ về kinh tế mà còn về môi trường, xã hội… Thế nhưng với cách quản lý, hoạt động manh mún, thiếu bài bản như hiện nay thì du lịch cộng đồng vẫn chỉ là khái niệm xa lạ với nhiều người dân.

Phát triển du lịch cộng đồng là một hướng đi đúng của du lịch Bắc Ninh. Để không dừng lại ở một dự án tiềm năng, du lịch cộng đồng cần phải có sự quan tâm đầu tư hơn nữa với một lộ trình cụ thể cả về tổ chức, quản lý lẫn nghiệp vụ… Trên hết vẫn là làm sao để mỗi người dân đều trở thành chủ thể và được hưởng lợi từ hoạt động du lịch. Đó là điểm mấu chốt để du lịch cộng đồng phát huy hiệu quả và phát triển bền vững trong tương lai.