Giai thoại về tượng cừu đá 2.000 tuổi ở chùa Dâu

Thông thường ở các ngôi chùa Việt, tượng các con vật thường gặp là rùa, nghê, sư tử, voi… chứ hiếm khi thấy tượng cừu. Nhiều người khi đến chùa Dâu đều tò mò về tượng cừu đá. Nhưng tìm hiểu về sự tích chùa Dâu, về vị sư Khâu Đà La là người Tây Trúc đến tu ở đây thì sự có mặt của tượng cừu đá không còn là khó hiểu bởi rất có thể chính những người Hồ (chỉ các nhà sư Ấn Độ) đã cho tạc tượng cừu vì cừu là con vật quen thuộc với họ.
Tượng cừu đá có chiều dài 1,33m, cao 0,8m, được truyền rằng có vào khoảng thế kỷ thứ 2, cách ngày nay gần 2.000 năm. Tượng cừu được tạo tác từ một tảng đá nguyên khối với những đường nét chắc khỏe nhưng cũng không kém phần sinh động. Đầu cừu được tạo hình khá chi tiết với con ngươi, lỗ mũi, miệng, rãnh sừng, rãnh tai được thể hiện rõ. Hai chân trước gập lại, dáng phủ phục trên mặt đất, các khuỷu chân trước và sau đều có vân xoáy. Mông cừu được tạo hình tròn trịa. Lưng cừu và đỉnh đầu cừu mòn vẹt do trong một thời gian dài người dân địa phương dùng làm bàn đập lúa. Nhiều thế hệ trẻ con trong vùng cũng đến xoa đầu, chơi đùa trên lưng cừu nên tượng mới bị mòn nhẵn như hiện nay.
Nhìn kỹ phía dưới cằm của tượng cừu đá có một chòm râu dài nên một số người cho rằng đó là dê chứ không phải cừu, vì loài cừu vốn không có râu. Tuy nhiên đó chỉ là giả thuyết, nghi vấn mà chưa được chứng minh.
Huyền sử kể rằng, vào thời Luy Lâu còn là trung tâm văn hoá, chính trị, kinh tế của nước ta, có vị sư người Ấn Độ sang tu hành truyền bá đạo Phật. Ông dắt theo 2 con cừu. Một hôm sơ ý để 2 con đi lạc, 1 con lạc đến chùa Dâu, 1 con lạc đến lăng Sĩ Nhiếp (Thái thú Giao Chỉ thời đó). Sau này, dân ở 2 vùng này đã tạc tượng 2 con cừu bằng đá ở nơi chúng đến để thờ.

 

 

Nhưng con cừu ở chùa Dâu bị lõm cả đầu và lưng, nhìn kỹ thấy các vết mài rất sắc trên lưng như kiểu bị chém và khá mịn. Nguyên do của chuyện này là khoảng những năm 1960, cả vùng có hợp tác xã mài dao kéo, nên dân làng dùng luôn pho tượng cừu đá trong chùa để mài hàng vạn dao kéo, nên mới bị mòn như vậy. Chuyện này cũng được một số người cao tuổi trong vùng xác nhận. Tuy vậy, dân gian khá tài tình khi sáng tác ra một huyền tích để lý giải về các vết lõm này là do con cừu chùa Dâu ngỗ nghịch nên bị trời phạt đánh cho sụn lưng phải quỳ ở chân tháp Hòa Phong để tu.
Lại có tích nói rằng, sinh thời Sĩ Nhiếp nuôi hai con cừu rất đẹp, suốt ngày quấn quýt bên người. Khi Sĩ Nhiếp qua đời cả hai con cừu không có người chăn dắt nên hư thân mất nết, thường phá hoại hoa màu của nông dân làng Tam Á. Có anh chàng mới lớn, “vô sừng vô sẹo”, không biết sợ oai quan Thái thú, thấy cừu đến phá liền vác dao ra đuổi đánh. Cả hai con đều bị trọng thương. Một con chạy về phủ phục bên trái cửa lăng Sĩ Nhiếp, một con chạy đến chân tháp Hòa Phong chùa Dâu thì kiệt sức. Cừu chết biến thành đá, trên lưng hằn rõ ba vết chém mà ngày nay vẫn còn dấu tích.
Tìm hiểu thực tế, ở lăng Sĩ Nhiếp cách chùa Dâu không xa hiện cũng có một con cừu đá cổ cùng kiểu dáng, chất liệu. Có thể hai bức tượng cừu vốn được đặt ở lăng Sĩ Nhiếp thành một cặp theo tục chôn cất của người phương Bắc. Vì lý do nào đó, một bức tượng đã được kéo về chùa Dâu vào thời kỳ sau này... Bởi vậy mà hiện nay chùa Dâu có một tượng cừu và ở Lăng Sĩ Nhiếp, cách chùa Dâu 3 km cũng có một con. Ông Phạm Đình Phiếu, 83 tuổi là thủ nhang đền thờ và lăng Sĩ Nhiếp (Tam Á, Gia Đông, Thuận Thành) cũng kể rằng: “Xưa Sĩ Nhiếp có hai con cừu, khi ông chết đi, hai con cừu lang thang khắp ruộng đồng, một con tìm được về lăng Sĩ Nhiếp nằm phủ phục, một con lạc đến chùa Dâu không biết đường về nên ở luôn lại đó nghe kinh”.
Những chuyện kể xung quanh hai “cụ cừu đá” chỉ là giai thoại, huyền tích được truyền trong dân gian, không rõ thực hư và cũng chưa được chứng minh. Song hai tượng cừu đá vẫn tồn tại mấy nghìn năm, hơn thế còn rất gần gũi, thân thiết với các thế hệ người dân bản địa. Bởi mỗi đứa trẻ vùng Dâu-Luy Lâu lớn lên vẫn được ông bà, bố mẹ truyền kể về hai “cụ cừu đá” qua những huyền thoại ly kỳ như thế. Đó là hai bảo vật quý cần được gìn giữ cẩn trọng.