Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Toàn Thắng Vẹn nguyên ký ức Bác Hồ

Với những người làm khoa học như Giáo sư, Tiến sĩ khoa học (GS-TSKH) Nguyễn Toàn Thắng, hình như thời gian nghỉ hưu cũng bận rộn không kém khi công tác.

Bác Hồ với thiếu nhi Tam Sơn (ngày mồng Một tết Đinh Mùi 1967).                                    (Ảnh tư liệu).
 

Sau mấy lần hẹn, chúng tôi cũng gặp được ông vào ngày cuối năm tại cơ quan Viện Vật lý (thuộc Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam) tại Hà Nội. Trong giới khoa học Vật lý Việt Nam, GS Nguyễn Toàn Thắng là cái tên quen thuộc và rất đáng tin cậy, nhưng ít ai biết rằng, từ hơn nửa thế kỷ trước, cậu Liên đội trưởng trường cấp II Tam Sơn ấy đã là một trong những bông hoa tiêu biểu nhất của vườn hoa “Nghìn việc tốt” do Nhà giáo Nhân dân, Anh hùng Lao động Nguyễn Đức Thìn khởi xướng.
Chính nhờ những thành tích đặc biệt xuất sắc trong học tập và hoạt động Đội, Nguyễn Toàn Thắng vinh dự được gặp và hai lần được nhận phần thưởng cao quý của Bác Hồ.
Len qua những dòng người, xe đông đặc trên các con phố Hà Nội, một cảm giác thật nhẹ nhõm khi chúng tôi bước vào Viện Vật lý (thuộc Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam), dưới những tán cổ thụ, tỏa bóng xuống mặt đường Hoàng Quốc Việt ồn ã.
Tiếp chúng tôi trong căn phòng làm việc nhỏ gọn nhưng được bài trí ngăn nắp GS cho hay: “Tôi nghỉ hưu năm 2011, nhưng vì có học hàm Giáo sư và quan trọng là còn sức khỏe cùng niềm say mê công việc nên tôi vẫn được mời làm việc tại Viện Vật lý. Ngoài công việc ở Viện, tôi còn tham gia thỉnh giảng cho một số trường Đại học, Học viện”.
Rồi như nắm bắt đúng chủ đề phóng viên muốn trao đổi, ông thay lời chào bằng tâm sự chân thành: “Cũng chẳng có gì ghê gớm quá đâu các bạn ạ. Thời đó thật khó khăn, gian khổ, chiến tranh ác liệt. Mỗi chúng tôi đều học được ở Bác những phẩm chất tưởng chừng rất đỗi bình thường nhưng thật sâu lắng, thấm đẫm tình yêu thương đồng bào, đồng chí, để cho mỗi người tự nhận thấy việc học tập, lao động là trách nhiệm với bản thân, gia đình rộng hơn là với quê hương đất nước”.
GS bồi hồi nhớ lại kỷ niệm lần đầu được gặp Bác: “Đó là mùng một Tết Đinh Mùi 1967, khi ấy tôi là học sinh của trường cấp III Đình Bảng. Chiều 30 Tết, tôi được trường thông báo một tin ngắn gọn: Sáng mùng một phải có mặt ở trường cấp II Tam Sơn, ăn mặc gọn gàng. Nghe thế, tôi tưởng tượng ra một việc gì đó rất quan trọng vì mấy năm trước khi còn học tại trường cấp II Tam Sơn, tôi là Liên đội trưởng”.
GS kể tiếp: “Mùng một Tết, mới sớm tôi đã có mặt ở trường cấp II Tam Sơn. Đến nơi thấy có nhiều bạn (đúng ra là các em) đang chờ sẵn, ai cũng mặc đẹp. Tôi mừng rỡ khi biết Bác Hồ về thăm và chúc tết thiếu nhi Tam Sơn. Thời làm Liên đội trưởng, do có nhiều thành tích trong phong trào “Nghìn việc tốt”, tôi hai lần vinh dự được nhận phần thưởng của Bác, vì thế khi Bác Hồ về thăm Tam Sơn, tôi lại vinh dự được giao nhiệm vụ xếp đầu hàng đón Bác với chiếc mũ rơm đội đầu”.
Chờ một lát thì xe chở Bác đến. Bác tự mở cửa xe và chủ động giơ tay chào mọi người trước, đám học sinh chúng tôi cũng nhanh nhẹn giơ tay chào lại Bác. Cô bạn tên Hòa (con gái Anh hùng Lao động Ngô Gia Khảm) thay mặt các đội viên đứng ra tặng hoa cho Bác. Bác cảm ơn sau đó ân cần thăm hỏi:

Các cháu có ngoan không? Chúng tôi đồng thanh đáp: Dạ thưa Bác, chúng cháu ngoan ạ! Bác lại hỏi: Ở đây có cháu nào nhận được phần thưởng của Bác chưa? Tôi đứng ngay cạnh đó dõng dạc trả lời: Dạ thưa Bác, cháu được rồi ạ! Bác nhìn tôi, rồi nhìn chiếc mũ rơm đội trên đầu tôi và hỏi tiếp: “Cháu tự làm mũ rơm hay bố mẹ làm cho? Dạ chúng cháu tự làm được ạ! - Tôi và các bạn đồng thanh.
Rồi Bác lại tinh ý xoay nhè nhẹ chiếc mũ rơm trên đầu tôi và hỏi thêm: “Cháu đội có thấy đau đầu hay không? Tôi còn chưa kịp trả lời thì đã thấy Bác quay sang nói với đồng chí Trần Quốc Hoàn và đồng chí Tố Hữu “Nếu đau đầu thì cho thêm những miếng vải lót thừa vào cho các cháu”. Sau đó Bác đi đến khu vực sân chùa và trò chuyện, căn dặn các bác cán bộ tỉnh, tôi lấp ló phía sau nghe được nhiều chuyện của Bác…

GS-TSKH Nguyễn Toàn Thắng (trái) trò chuyện với tác giả.

Giáo sư Nguyễn Toàn Thắng nhớ lại: Tháng 9-1969, khi nghe tin Bác mất, cùng với cảm giác vỡ òa vì tiếc thương, tôi chợt bật ra một bài thơ tựa đề Chiếc mũ rơm để hồi tưởng lại những lời căn dặn ý nghĩa của Bác với thiếu nhi Tam Sơn. Tiếc rằng sau này bài thơ bị thất lạc, tôi chỉ nhớ bập bõm một số câu, không diễn tả hết hồn cốt bài thơ.
Như lời kể của GS Nguyễn Toàn Thắng, thời gian học tại trường cấp III Đình Bảng (nay là THPT Lý Thái Tổ) từ 1965-1968, nhờ kết quả học tập xuất sắc, Nguyễn Toàn Thắng được Nhà nước cử sang du học tại Đại học Tổng hợp Lomonoxop (Liên Xô), chuyên ngành Vật lý. Về nước, ông gắn bó với Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam đến tận lúc nghỉ hưu, trở thành GS đầu ngành về Vật lý lý thuyết của Việt Nam.
Nhớ lại thời điểm làm “Nghìn việc tốt” do Nhà giáo nhân dân, Anh hùng Lao động Nguyễn Đức Thìn phát động, GS-TSKH Nguyễn Toàn Thắng xúc động: “Với thế hệ chúng tôi, làm Nghìn việc tốt như một mệnh lệnh của tuổi trẻ, ai cũng có thể làm được bởi những công việc suy cho cùng đều rất phù hợp với sức của mình như thi đua giữ gìn vở sạch chữ đẹp, tích cực phát biểu trên lớp, nhiệt tình giúp đỡ bạn bè, thi đua chăm sóc cho trâu bò của HTX béo khỏe…
GS Nguyễn Toàn Thắng thành thật: Nhờ biết hoà mình và hết mình với phong trào Nghìn việc tốt mà chúng tôi đã có được những năm tháng hoa niên ý nghĩa. Càng ý nghĩa hơn khi vinh dự được gặp Bác, được Bác động viên, căn dặn những điều hay lẽ phải để phấn đấu trở thành những công dân tốt, sống trách nhiệm với cộng đồng. Thật lạ, kỷ niệm về lần gặp Bác đã xa hơn nửa thế kỷ, nhưng trong tôi, hình ảnh cùng những lời căn dặn của Người thì vẫn vẹn nguyên như mới hôm qua…