Hàn Quốc đã để mất kiểm soát dịch COVID-19 ra sao?

Ngày 20/2, Tổng thống Moon Jae-in tổ chức tiệc tại Nhà Xanh để mừng đoàn làm phim "Parasite" vừa nhận giải Oscar. Ngay chiều cùng ngày, số người nhiễm SARS-CoV-2 tại Hàn Quốc đã tăng gấp đôi và có trường hợp tử vong đầu tiên. Trong 36 giờ tiếp theo, thêm 5 người Hàn Quốc thiệt mạng và số ca nhiễm bệnh vọt lên trên 600 người.

Ngày 24/2, nghị sĩ Ha Tae-kyung, đồng Chủ tịch đảng đối lập Bảo thủ Mới, đang trên một chuyến tàu cao tốc từ Busan, thành phố lớn thứ hai Hàn Quốc, đến Seoul, thì nghe tin Quốc hội đã hủy phiên họp và đóng cửa. 

Một người tham dự cuộc họp Quốc hội Hàn Quốc trong tuần trước đó đã có kết quả xét nghiệm dương tính với COVID-19 và một số chính trị gia đang được kiểm tra y tế. “Virus sẽ không phân biệt đâu là nghị viện, Nhà Xanh hay tòa thị chính. Nhưng đó là lần đầu tiên trong sự nghiệp của mình, tôi chứng kiến Quốc hội đóng cửa vì một lý do như vậy”, ông Ha Tae-kyung nói với tờ The New Yorker (Mỹ).

Dịch COVID-19, bùng phát từ thành phố Vũ Hán thuộc tỉnh Hồ Bắc của Trung Quốc, đang gây ra tác động chính trị ngày càng lớn ở các nước láng giềng. Tại Nhật Bản, Thủ tướng Shinzo Abe đã bị chỉ trích gay gắt vì cách xử lý ổ dịch trên du thuyền Diamond Princess, dẫn đến ít nhất 6 người tử vong và 700 ca nhiễm bệnh. Ở Hàn Quốc, quốc gia có số người nhiễm bệnh cao thứ hai trên thế giới sau Trung Quốc (với 6.088 ca nhiễm và 35 người tử vong, tính đến chiều 5/3), dịch COVID-19 đang đe dọa Tổng thống Moon Jae-in.

Theo tờ The New Yorker, cuộc khủng hoảng này thực sự nghiêm trọng nếu nhìn lại lời hứa của ông Moon Jae-in và hiểu vai trò Tổng thống có ý nghĩa ra sao với người dân Hàn Quốc.

Vụ chìm phà Sewol năm 2014 làm gần 300 em học sinh chết đuối đã khiến dư luận Hàn Quốc phẫn nộ, dẫn tới các cuộc biểu tình rầm rộ của hàng triệu người. Thảm kịch Sewol đã để lộ những thất bại cơ bản trong hệ thống chính quyền Hàn Quốc. Quốc hội đã tổ chức các phiên điều trần để điều tra việc Tổng thống Park Gyun-hye đã ở đâu trong khoảng “thời gian vàng” ngắn ngủi để cứu sống các sinh mạng. Sau đó, trong chiến dịch tranh cử của mình, ông Moon Jae-in đã cam kết rằng Tổng thống và Nhà Xanh phải đóng vai trò là “tháp kiểm soát” trong các thảm họa quốc gia. Lời hứa đó bây giờ đang đè nặng lên vai trò ông.

Ngày 26/1/2020, ba ngày sau khi Trung Quốc phong tỏa Vũ Hán, Hiệp hội Y khoa Hàn Quốc (KMA), hiệp hội bác sĩ lớn nhất đất nước, đã thúc giục chính phủ tạm thời cấm nhập cảnh đối với tất cả du khách đến từ Trung Quốc đại lục. Chính phủ của Tổng thống Moon Jae-in đã không chú ý đến cảnh báo đó. Những người bảo vệ ông Moon chỉ ra rằng Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) không đề xuất lệnh cấm du lịch để ngăn chặn virus. Tuy nhiên bác sĩ Choi Jae-wook, Giáo sư Y tế Dự phòng tại Đại học Koryo, Chủ tịch Ủy ban Xác minh Khoa học của KMA, cho rằng các quốc gia phải tự thích ứng khi đối mặt với nguy cơ đại dịch.

“Tại Hàn Quốc, thời điểm đó có chưa đến 10 người nhiễm bệnh, và tất cả họ đều đến từ Trung Quốc”, bác sĩ Choi nói. “Trong khi lúc đó, có tới 70.000 người đến từ Trung Quốc mỗi ngày. Chắc chắn họ có thể kiểm tra dấu hiệu sốt ở sân bay, nhưng nhiều người không có triệu chứng và một số chỉ phát bệnh sau đó. Ưu tiên hàng đầu trong ngăn chặn bất cứ bệnh truyền nhiễm nào là phải ngăn chặn sự lây nhiễm và giải pháp cơ bản nhất trong trường hợp này là hạn chế đi lại”, ông Choi khẳng định.

Bốn ngày sau, vào ngày 30/1, WHO tuyên bố tình trạng y tế khẩn cấp toàn cầu và một số quốc gia, trong đó có Mỹ và Australia, đã ban hành lệnh cấm nhập cảnh tạm thời đối với hành khách đến từ Trung Quốc. Các quốc gia và vùng lãnh thổ lân cận khác, bao gồm Nga, Mông Cổ, Kazakhstan, Việt Nam, Đài Loan (Trung Quốc), Philippines và Singapore, cũng nhanh chóng làm như vậy. Tính đến ngày 4/3, hơn 70 quốc gia và vùng lãnh thổ đã áp đặt lệnh cấm tạm thời.

Tại Hàn Quốc, Tổng thống Moon đã phải đối mặt với khoảnh khắc “tháp điều khiển” của mình – tức là khoảng “thời gian vàng” ngắn ngủi, khi một phản ứng đúng đắn của ông có thể hạn chế sự bùng phát dịch ở trong nước. Nhưng ông Moon đã từ chối áp dụng một lệnh cấm nhập cảnh hoàn toàn. Thủ tướng Nhật Bản Abe cũng từ chối. Cả hai nhà lãnh đạo đều có kế hoạch cho các chuyến thăm thượng đỉnh mùa Xuân của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Một lý do khiến Nhà Xanh phải cân nhắc đó là Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Hàn Quốc, và người Trung Quốc chiếm khoảng một nửa trong số 17 triệu du khách đến Hàn Quốc hàng năm. 

Vào ngày 4/2, năm ngày sau khi WHO tuyên bố tình trạng khẩn cấp, Hàn Quốc mới ban hành một lệnh cấm giới hạn, chỉ cấm nhập cảnh với tất cả người nước ngoài từng đến tỉnh Hồ Bắc trong 2 tuần trước đó (Nhưng do Trung Quốc phong tỏa nghiêm ngặt tỉnh, dù sao cũng không có ai đi lại và ra khỏi Hồ Bắc). Các nhà chỉ trích cho rằng đây là một động thái vô nghĩa để xoa dịu người Hàn Quốc vốn đang yêu cầu một lệnh cấm hoàn toàn.

Đến ngày 13/2, khi số lượng người nhiễm bệnh ở Trung Quốc lên tới gần 60.000, Tổng thống Moon Jae-in tuyên bố rằng virus đã được kiểm soát tại Hàn Quốc và dự đoán nó sẽ “biến mất trong không lâu”. Ông kêu gọi người Hàn Quốc trở lại cuộc sống bình thường.

Một tuần sau, vào ngày 20/2, trong cuộc gọi điện thoại dài 30 phút với Chủ tịch Tập Cận Bình, ông Moon cam kết Hàn Quốc sẽ không ngừng hỗ trợ cho Trung Quốc trong cuộc chiến chống lại dịch COVID-19, nói rằng “những khó khăn của Trung Quốc là khó khăn của chúng tôi” và tái xác nhận hội nghị thượng đỉnh sắp tới với Chủ tịch Trung Quốc. 

Cùng ngày hôm đó, Tổng thống Moon và phu nhân tổ chức tiệc mì chapaguri tại Nhà Xanh để mừng đạo diễn và diễn viên phim "Parasite" đoạt giải Oscar lịch sử. Ngay chiều cùng ngày, số người nhiễm virus Corona chủng mới (SARS-CoV-2) tại Hàn Quốc đã tăng gấp đôi, từ 51 lên 104, và có trường hợp tử vong đầu tiên. Chỉ trong vòng 36 giờ đồng hồ tiếp theo, thêm 5 người Hàn Quốc thiệt mạng vì SARS-CoV-2 và số người nhiễm tăng vọt lên trên 600.

Tới ngày 23/2, Tổng thống Moon Jae-in cuối cùng đã nâng cảnh báo dịch COVID-19 lên mức cao nhất, tuyên bố phong tỏa tự nguyện các thành phố và tỉnh bị ảnh hưởng, nhưng virus đã lan rộng ra toàn quốc. Trong một bài phát biểu, ông Moon đổ lỗi sự bùng phát dịch ở Hàn Quốc cho các thành viên giáo phái Tân Thiên Địa, nơi các tín đồ chiếm hơn một nửa số ca nhiễm COVID-19 tại Hàn Quốc. Vào tháng 1, giáo phái này đã tổ chức một số buổi lễ lớn ở Daegu, thành phố lớn thứ tư của Hàn Quốc. Một số thành viên giáo phái trước đó đã đến thăm chi nhánh của Tân Thiên Địa ở Vũ Hán, và virus dường như đã lây lan giữa các tín đồ.

2,4 triệu cư dân thành phố Daegu hiện đang bị cách ly. Trên khắp đất nước, các trường học đóng cửa và dự kiến sẽ mở lại trong tuần này, nhưng chính phủ đã ra lệnh nghỉ học thêm 3 tuần nữa. 

Vào tháng 4 tới, ông Moon Jae-in sẽ đối mặt với cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ, sự kiện mà Đảng Dân chủ hy vọng sẽ giữ được đa số trong quốc hội. Các nhà lãnh đạo phe đối lập tuyên bố sẽ đưa vấn đề phản ứng với dịch của Tổng thống Moon trở thành một trọng tâm tranh cử. “Chính phủ đã bỏ lỡ ‘thời gian vàng’, Nghị sĩ Ha Tae-kyung, một lãnh đạo phe bảo thủ tại Quốc hội, nói. “Họ nên cấm nhập cảnh người đến từ Trung Quốc và cảnh giác hơn với những dấu hiệu đầu tiên của dịch”. 

Ngay cả trước khi dịch bệnh bùng nổ, uy tín từng một thời áp đảo của Tổng thống Moon Jae-in đã giảm đáng kể trong năm qua. Ông đã phải chật vật phục hồi uy tín với mục tiêu trọng tâm là nền hòa bình với Triều Tiên. Nhưng ngày 2/3 vừa qua, trong một động thái đầy bất ngờ, Triều Tiên đã lần đầu tiên phóng tên lửa trong năm nay. Để đạt được bước đột phá với Bình Nhưỡng, ông Moon cần sự hỗ trợ của Trung Quốc, quốc gia ủng hộ chính trị và kinh tế quan trọng nhất cho Triều Tiên. Bác sĩ Choi Jae-wook, thuộc Hiệp hội Y khoa Hàn Quốc, đã kêu gọi lệnh cấm nhập cảnh hành khách từ Trung Quốc tới 6 lần, nói rằng sức khỏe cộng đồng nên được ưu tiên hơn so với quan hệ với Trung Quốc.

Sáu tuần sau khi dịch COVID bắt đầu "gõ cửa" Hàn Quốc, gần 1,5 triệu người dân nước này đã ký vào một bản kiến nghị trực tuyến yêu cầu luận tội Tổng thống Moon Jae-in. Theo tờ Korea Joongang Daily, Quốc hội Hàn Quốc hôm 2/3 cho biết sẽ chính thức xem xét bản kiến nghị này. 

Lúc này, những gì Chính phủ của Tổng thống Moon Jae-in đang nỗ lực thực hiện nhằm ngăn chặn dịch lây lan hơn nữa đang là cơ hội để ông thể hiện vai trò chèo lái đất nước trong tình trạng khẩn cấp và vượt qua thách thức chính trị nghiêm trọng trong sự nghiệp.