Hệ luỵ mất cân bằng giới tính

Mất cân bằng giới tính là thách thức lớn với công tác Dân số - KHHGĐ tỉnh Bắc Ninh trong nhiều năm qua. Năm 2022, với 7.684 trẻ trai/6.365 trẻ gái được sinh ra, tỷ số giới tính khi sinh toàn tỉnh ở mức 120,7/100. So với kế hoạch, kết quả thực hiện giảm được 0,7 điểm %, song vẫn ở mức rất cao.

Chị Nguyễn Thị H. ở phường Ninh Xá (thành phố Bắc Ninh) vẫn nhớ như in năm 2008, khi chị xách làn đi bệnh viện đẻ đứa con đầu lòng. Cả phòng sau sinh khi đó hơn 10 sản phụ thì chỉ có duy nhất 1 bé gái. Khi con trai đến tuổi đi học, tỷ lệ bé trai trong lớp lúc nào cũng cao hơn hẳn so các bé gái. Còn chị Ng. ở phường Đại Phúc, có một bé trai sinh năm 2012 lo lắng: “Tôi nghe nói năm 2012 tăng vọt số trẻ được sinh ra, trong đó giới tính cũng mất cân bằng nên thấy khá áp lực chuyện con thi vào lớp 10, rồi sau này đến tuổi lấy vợ thì sao? Tôi có tìm hiểu tình trạng này thì được biết việc thừa nam, thiếu nữ không chỉ ảnh hưởng đến việc khó khăn khi tìm bạn đời mà còn kéo theo nhiều vấn đề khác nữa”.
Cách đây khoảng 10 năm, ông Dương Quốc Trọng - khi đó là Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số - KHHGĐ (Bộ Y tế) khi về Bắc Ninh dự một hội nghị chuyên ngành đã phân tích: Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh tăng tại Việt Nam diễn ra liên tục từ năm 2006 và các chuyên gia dự báo, nếu không có giải pháp quyết liệt trong khoảng 15 - 20 năm nữa thì đến 2050, sẽ có khoảng 2,3 - 4,3 triệu nam giới không có khả năng lấy được vợ là người Việt Nam. Và khi đó, rất nhiều nam giới sẽ phải cưới cô dâu ngoại quốc mà người ta vẫn nói một cách hài hước là “nhập khẩu cô dâu”.
Đề án Kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2017-2020 được UBND tỉnh ban hành với mục tiêu đưa tỷ số giới tính khi sinh về dưới 115/100 năm 2020. Thời gian qua, mặc dù tỉnh Bắc Ninh đã triển khai đồng bộ các giải pháp thực hiện Đề án, tuy nhiên tỷ số giới tính khi sinh hằng năm vẫn chưa giảm đều và có nguy cơ tăng trở lại. Năm 2017 là 117,6 bé trai/100 bé gái; năm 2018 là 116,1/100; năm 2019 là 118,8/100 và năm 2020 là 117,7/100 - cao thứ 3/63 tỉnh/thành phố, chưa đạt mục tiêu đề ra.

Nhiều nam, ít nữ là tình trạng phổ biến ở các lớp học, nhóm trẻ.

Năm 2022, tỷ số giới tính khi sinh của tỉnh tiếp tục ở mức cao với 120,7 trẻ trai/100 trẻ gái. Trong đó 5/8 huyện, thành phố có tỷ số khi sinh cao nhất gồm: Thành phố Từ Sơn (132,5/100), huyện Thuận Thành (127,1/100), thành phố Bắc Ninh (124,5/100), huyện Tiên Du (120,9/100), huyện Yên Phong (118,7/100).
Nhiều năm qua, nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh đã được phân tích, gồm: Số phụ nữ bước vào độ tuổi sinh đẻ hằng năm lớn, trong khi đó tâm lý muốn đông con và phải có con trai vẫn còn tồn tại phổ biến trong cộng đồng; nhận thức của người dân chưa đồng đều, vẫn còn một bộ phận người dân chưa hiểu hoặc đã hiểu nhưng bất chấp các hệ luỵ của mất cân bằng giới tính khi sinh; phong tục tập quán còn nặng nề, tư tưởng coi trọng con trai hơn con gái vẫn tồn tại ở nhiều gia đình, nhiều dòng họ. Bên cạnh đó, kỹ năng tuyên truyền, tư vấn của cán bộ dân số, cộng tác viên Dân số - Y tế còn hạn chế cùng sự biến động liên tục của đội ngũ này nên một bộ phận người dân chưa nhận thức được những hậu quả, hệ lụy của mất cân bằng giới tính khi sinh.
Bác sĩ Nguyễn Hải, Trưởng phòng Dân số, Sở Y tế cho biết thêm: Tư tưởng trọng nam khinh nữ, thích đẻ thêm con trai, đặc biệt là khi điều kiện kinh tế, đời sống được nâng cao là một trong những nguyên nhân dẫn đến gia tăng mất cân bằng giới tính. Bên cạnh đó, sự phát triển của khoa học, các điều kiện kỹ thuật hiện đại cho phép xác định được giới tính thai nhi nên đã phần nào tác động đến việc lựa chọn giới tính thai nhi của một bộ phận người dân có nhu cầu sinh con trai. Công tác thanh tra chuyên ngành tại các cơ sở y tế ngoài công lập thực hiện các dịch vụ siêu âm, chẩn đoán hình ảnh về giới tính thai nhi còn gặp nhiều khó khăn do các cơ sở y tế này có nhiều hình thức công bố giới tính thai nhi riêng cho thai phụ đến siêu âm nên khó xác định được các sai phạm.
Nam giới đến tuổi xây dựng gia đình bị “ế” chỉ là hệ quả bề nổi của tình trạng thừa nam giới, thiếu nữ giới. Mất cân bằng giới tính do lựa chọn giới tính thai nhi còn cho thấy vấn đề bất bình đẳng giới còn nặng nề và vấn đề này sẽ kéo theo rất nhiều hệ luỵ xã hội như: Người phụ nữ không có vị thế, tiếng nói, không phát huy được vai trò của mình trong sự phát triển của xã hội nói chung… Do nam giới không thể kết hôn hoặc kết hôn muộn vì thiếu “một nửa”, tình trạng nam giới độc thân, quan hệ tình dục ngoài hôn nhân sẽ tăng lên và điều này dẫn đến nguy cơ lây lan các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục, điển hình là HIV/AIDS…  
Giảm dần tỷ số giới tính khi sinh trở về mức cân bằng tự nhiên là một trong những mục tiêu cụ thể quan trọng về Dân số - KHHGĐ trong năm 2023, trong đó chỉ tiêu chuyên môn đầu tiên là giảm tỷ số giới tính khi sinh 6,7 điểm % (từ mức 120,7 trẻ trai/ 100 trẻ gái năm 2022 về mức 114 trẻ trai/100 trẻ gái năm 2023). Ở chặng xa hơn, tỉnh Bắc Ninh đề ra mục tiêu thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức 111/100 vào năm 2025 và ở mức 109/100 vào năm 2030. Do thực trạng mất cân bằng giới tính khi sinh xuất phát từ quan niệm, tư tưởng lạc hậu, công tác truyền thông, vận động cần được đẩy mạnh nhằm thay đổi nhận thức và nâng cao hiểu biết về mất cân bằng giới tính khi sinh, từ đó chuyển đổi hành vi về giới. Trong đó, việc xác định những đối tượng trọng tâm cần tập trung truyền thông để thay đổi quan niệm, hành vi có ý nghĩa thiết thực đến mức độ chuyển biến. Tiếp tục đưa các nội dung về tình trạng này vào tuyên truyền, giảng dạy tại Trường Chính trị Nguyễn Văn Cừ, Trường Cao đẳng Y tế Bắc Ninh và các trường THCS, THPT thông qua các hoạt động ngoại khoá, hội nghị chuyên đề. Lồng ghép các nội dung kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh vào hương ước, quy ước của các thôn, khu phố…
Trong công tác Dân số - KHHGĐ, những chuyển biến tích cực hôm nay là kết quả của nỗ lực từ nhiều năm trước. Để đạt được tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên trong tương lai, cần quyết tâm và sự vào cuộc mạnh mẽ ngay hôm nay của cấp uỷ, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội từ tỉnh đến cơ sở.