Hẹn sớm ngày tương ngộ

Cô bạn thời đại học của tôi đang công tác tại thủ đô Hà Nội gọi cuộc điện thoại bất ngờ: “Sớm mai mình đến Bắc Ninh dự một tập huấn cùng công ty. Có nửa ngày rảnh rỗi, mình và mấy chị em đi cùng muốn tìm 1 địa điểm đậm chất Bắc Ninh- Kinh Bắc để tham quan. Bạn rảnh không, đưa tôi đi 1 vòng cùng ôn lại chuyện xưa.”

Đón bạn thị thành về cần chốn yên bình, đương nhiên tôi nghĩ ngay đến làng Quan họ gốc Viêm Xá, hay còn gọi là làng Diềm, nay là khu phố Viêm Xá, phường Hòa Long, thành phố Bắc Ninh. Đây vốn là một ngôi làng cổ có nhiều di sản vật thể và phi vật thể nổi tiếng, cái nôi Quan họ. Đến nay, Quan họ vẫn được mọi tầng lớp nhân dân trong làng lưu truyền, gìn giữ, phát huy. Nằm trong lòng thành phố nhưng làng Diềm có không gian đặc trưng của nông thôn đồng bằng Bắc Bộ với cây đa - bến nước - sân đình, hệ thống chùa chiền, cổng làng, nhà cổ,... Hệ thống di sản văn hóa đặc trưng của không gian văn hóa Quan họ nơi đây như: Đền thờ Đức Vua Bà - Thủy tổ của Quan họ; nhà chứa - không gian văn hóa cộng đồng đặc thù của người Quan họ; Đền Cùng - Giếng Ngọc thờ Ngọc Dung công chúa và Thủy Tiên công chúa; Đình Diềm thờ Đức thánh Tam Giang được xây dựng từ năm 1692, có bức cửa võng được công nhận là Bảo vật quốc gia...

Một góc khu phố Viêm Xá hôm nay.

Sớm mùa thu trong vắt, tôi đưa bạn cùng các đồng nghiệp của bạn đến làng Diềm. Đắm mình trong không gian văn hóa đặc sắc, các bạn say sưa nghe giới thiệu về khởi nguồn của di sản Dân ca Quan họ. Họ càng ấn tượng hơn với công trình hiện đại nằm ven hồ ngay trước đầu làng là Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh. Bạn tôi hỏi nhỏ: “Theo mình biết thì các bọn Quan họ trong làng trình diễn lối Quan họ cổ, tức là hát không nhạc đệm còn Quan họ của Đoàn thì trình diễn theo lối mới. Đặt nhà hát Dân ca Quan họ ở trong làng này liệu có thật sự “ăn săm” không nhỉ?” Tôi cười: “Nếu bạn có thời gian, sắp xếp lịch trước để đến đây vào buổi biểu diễn quảng bá định kỳ của Nhà hát, sau đó nghe một canh Quan họ cổ của Câu lạc bộ Quan họ Viêm Xá thì sẽ thấy hết được cái hay, cái đẹp, cái truyền thống và hiện đại của Quan họ Bắc Ninh”. Tôi nhớ, có lần đã từng hỏi Bí thư Chi bộ, Trưởng khu phố Viêm Xá Nguyễn Văn Tý nội dung như vậy. Anh khẳng định: “Nhà hát Dân ca Quan họ đặt tại đây, nhân dân làng Diềm rất phấn khởi vì cảnh quan của làng đẹp hơn, lượng khách du lịch đến nhiều hơn. Mỗi dịp nhà hát biểu diễn quảng bá Quan họ, dân làng hưởng ứng rất nhiệt tình. Quan họ Đoàn và Quan họ làng, mỗi hình thức trình diễn có cái chất riêng, cái hay riêng nhưng chúng bổ sung cho nhau, cùng làm cho di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại ngày càng phát triển”.
Thời gian có hạn nhưng muốn các bạn được thưởng thức trọn vẹn chất thanh bình, tôi đưa cả đoàn ngược lên bờ đê sông Cầu, ngồi dưới bóng cây cô đơn, ngắm dòng nước chảy hiền hòa. Mang gói bánh khúc nóng mới mua trong làng ra mời các bạn, ai nấy xuýt xoa, tấm tắc bởi mùi vị thơm ngon, đậm chất thôn dã. Bạn tôi và 2 đồng nghiệp luyến tiếc không biết sớm hơn để sắp lịch đi được dài hơn chút. Một cô trong nhóm khẳng định: “Có dịp em sẽ tổ chức một tour đi làng Diềm cho nhóm bạn thân. Nó sẽ là một tour đầy đủ, khám phá hết vẻ đẹp của làng Diềm, nhất là phải được nghe Quan họ. Ơ, mà một địa điểm du lịch văn hóa hay như vậy, trên các trang mạng xã hội giới thiệu khá nhiều nhưng sao không thấy công ty du lịch nào giới thiệu tour trọn gói, các chị ơi?” Tôi cười: “Đúng là du lịch Viêm Xá vẫn còn khá sơ khai, chưa khai thác hết tìm tiềm năng. Để Viêm Xá trở thành điểm đến phổ biến một cách chuyên nghiệp thì sẽ cần thêm chút thời gian nữa mới thành hiện thực. Nhưng nếu trước mắt em có nhu cầu cứ gọi, chị sẽ liên hệ giúp em”.
Rồi tôi giới thiệu cho nhóm bạn về Đề án Xây dựng thí điểm sản phẩm OCOP du lịch tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2023-2025. Theo đó, Viêm Xá là một trong 3 làng của tỉnh được xây dựng thí điểm sản phẩm OCOP du lịch để khai thác tiềm năng lợi thế về vị trí địa lý, bề dầy lịch sử, văn hóa truyền thống đặc sắc, góp phần phát triển làng nghề, tạo việc làm, tăng thu nhập, nâng cao chất lượng đời sống cho người dân.

Đông đảo bà con nhân dân thưởng thức hát Quan họ trên thuyền.

Theo Đề án này sẽ liên kết Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh, triển khai cải tạo điểm đón tiếp khách, điểm cho thuê và may đo trang phục Quan họ; xây dựng điểm nghỉ chân, giải khát, không gian đón tiếp có biểu tượng Quan họ là khu vực check in cho khách. Quy hoạch khu vực/bảo tàng mini để trưng bày các di sản văn hóa làng Diềm đã được số hóa 3D (đình, đền, chùa, miếu,...), số hóa các câu chuyện, truyền thuyết liên quan đến Đền Cùng - Giếng Ngọc, Đền Thủy tổ Quan họ...; tranh ảnh, hiện vật về hát Quan họ xưa,... Có không gian trưng bày bảo tàng mini về Quan họ, trưng bày và bán sản phẩm OCOP. Đường bích họa với không gian trên cao là các đèn trang trí cách điệu nón thúng để trang trí, tạo ánh sáng sinh động và có chức năng làm mát đường đi bộ; không gian mặt đất là các bức tranh vẽ các tích Quan họ, Đông Hồ dọc theo các bức tường. Khu vực hồ là nơi trình diễn nhạc nước, múa rối, hát giao duyên hằng tuần.
Đầu tư đồng bộ nhà văn hóa của thôn để phục vụ nhu cầu ăn uống và nghe hát Quan họ tại chỗ đối với đoàn khách du lịch có số lượng đông hoặc đặt theo tour. Tại đây sẽ mở các lớp dạy hát Quan họ dài ngày hoặc cấp tốc theo nhu cầu của khách. Tại khu vực ven đê sông Cầu qua khu Viêm Xá, khu vực rặng nhãn, bãi cỏ sẽ được quy hoạch, chỉnh trang để hình thành khu vực vui chơi, giải trí, thể thao, check in cho du khách; tái hiện khu vực hát giao duyên Quan họ trên thuyền, các chòi hát dọc ven đê...
Đề án cũng mở rộng phạm vi tham quan, khám phá, trải nghiệm cho du khách: Tổ chức tour tham quan mô hình nông nghiệp xanh, tour tham quan sa bàn khu vực hồ bán nguyệt, đài quan sát... kết hợp giới thiệu tiềm năng đầu tư tại Bắc Ninh. Quy hoạch khu vực để phục dựng các phiên chợ vào ngày 4 và ngày 6 tháng Giêng ở làng Diềm. Bố trí khu vực cho du khách trải nghiệm, thực hành nghi lễ và hoạt động khác của Quan họ. Tạo thêm các không gian sáng tạo khác phù hợp với quy hoạch chung, đặc điểm tài nguyên của điểm du lịch cộng đồng, tại bến đò, cánh đồng,...
Mặt trời chênh chếch đỉnh đầu, chúng tôi xuôi bờ đê sông Cầu về trung tâm thành phố để các bạn còn kịp tập trung với công ty, chuẩn bị cho hoạt động tập huấn buổi chiều. Dường như vẫn còn luyến tiếc chuyến đi ngắn ngủi, cô em trong đoàn nhấn mạnh thêm lần nữa: “Em sắp xếp được thời gian sẽ điện cho chị. Khi đó chị giúp em liên hệ tổ chức một tour đầy đủ, nhất định phải được nghe Quan họ nhé!” Tất nhiên rồi, người Bắc Ninh hiếu khách luôn sẵn lòng chào đón. Hẹn sớm ngày tương ngộ!