Hoa xoan tím nở mùa xuân

Ngày ấy, những con đường làng mùa xuân hun hút gió thổi, làn tóc mây óng của tôi tung bay trong trò nhảy dây được nối ở hai đầu cây xoan. Mấy đứa bạn cũng mắt cười mắt tít câu chuyện râm ran cả buổi trưa đi học về không ngủ. Chúng tôi tò mò tìm nhựa xoan bấu trên cây, nhấm vào miệng thử ăn. Chúng tôi nghĩ thứ nhựa trong trẻo màu vàng kia sao giống mạch nha của kẹo kéo. Là giống thôi nhưng ăn vào thấy đắng tê đầu lưỡi! Đứa nào cũng nhăn mặt nhìn nhau như bắt đền, cây xoan vẫn vô tư đung đưa theo gió. Vài nhánh hoa xoan li ti bắt đầu rơi rụng, mùa tháng ba, khi mùa xuân chưa qua, hoa xoan cứ phất phơ màu tím như đợi chờ một điều gì đó bâng khuâng rồi bay xuống đất. Hoa xoan lơ thơ cánh mỏng như phận mình lãng đãng đầy ưu tư.
Ông tôi, ngày nào ông cũng chăm chỉ quét lá trong vườn. Ông kể hồi ông đi kháng chiến trở về, ông trồng trong vườn hai cây xoan. Từ khi hai cây bé tí mới trổ vài chiếc lá xanh non xòe ra đón nắng, thế mà bao mùa xuân qua, mẹ và cậu, dì tôi lớn lên, cây xoan cũng theo năm tháng vươn mình thẳng đứng. Lá xoan xòe từng chùm, hoa xoan nở từng nhúm như mây, những vầng mây tim tím.
Năm nào cũng thế cứ mỗi độ xuân về, mùa xuân buông những mảnh nắng non bên hiên nhà nhảy nhót. Hoa xoan cũng trổ tím và nghiêng mình soi bóng bên ao. Chúng tôi ôm vòng tay bé nhỏ vào thân hình tròn trịa của cây xoan mà so xem đứa nào lớn hơn. Tôi còn nhớ lắm hai bàn tay tôi đan vào nhau, ôm vừa vặn gốc xoan và nghĩ mình không còn nhỏ. Trẻ con lúc ấy, tôi chỉ thích mình lớn thật nhanh như dì như cậu, mắt ngước lên ngọn xoan cao vút mà hi vọng mọi điều tốt lành sẽ neo đậu ở tương lai. Thế mà, khi lớn lên rồi, hẳn chẳng phải riêng tôi, ai cũng ước mong mình được bé lại.

Ông gom thành đống lá xoan rụng xuống hong khô mà đốt lá, những chiếc lá xoan cháy nổ tanh tách nghe giòn rụm vui tai. Ông lấy tro lá xoan cất vào chiếc bao tải nhỏ, ông để dành cho bà gói bánh gio, thứ bánh bà gói ăn sao mát lòng mát dạ. Thế mà mùa xuân sau, chúng tôi chẳng được ăn bánh gio bà gói, ông chẳng buồn đốt lá xoan ngoài vườn. Bà ra đi sau một trận cảm đột ngột, ông nhớ bà, ông buộc chiếc khăn trắng nhỏ trên hai thân cây xoan. Lá xoan rủ xuống những giọt mưa phùn nặng hạt, hoa xoan lâm thâm tím một màu buồn như mưa giăng nhòa lối ngõ.
Cuộc đời con người, bao lần hợp rồi tan, có ai biết trước được ngày mai sẽ ra sao mà hẹn, mà nắm tay nhau nhiều hơn, cho vơi bớt phần lưu luyến. Ông và bà, cuộc đời hai người gặp nhau thì ít mà xa nhau thì nhiều. Bà chờ ông mòn mỏi những ngày đi kháng chiến, ông chờ bà những ngày cậu đưa bà đi chữa bệnh mãi tận núi Neo rất xa. Ông ngồi cùng chúng tôi bên gốc xoan, ông chỉ cho chúng tôi thấy dãy núi Neo phía xa mờ qua cánh đồng làng. Ông bảo núi Neo có chín mươi chín ngọn, mỗi ngọn núi có một con chim phượng hoàng đậu trên đó. Chúng tôi trông theo ánh mắt ông nhìn, những ngọn núi phía xa giăng mờ sương phủ. Bà khỏe mạnh, cậu đưa bà trở về cùng ông chưa được bao lâu, tuổi già chưa trọn, nỗi nhớ lại chơi vơi, như hoa xoan tím rụng tơi bời, tiếc thương một niềm nhớ.
Tôi thấy thời gian dường như trôi rất nhanh, thời gian chuyển hóa một đời người như gốc xoan ông trồng ngày ông còn trẻ. Chúng tôi cũng theo thời gian lớn lên, tôi đi qua trong đục nông sâu của cuộc đời mà trưởng thành.