Hội làng Hoài Trung

Làng Hoài Trung xưa có đình, chùa, nghè và 4 điếm ở 4 xóm. Hằng năm, làng có các tiết lệ sau: Đêm giao thừa làm lễ trừ tịch mừng năm mới ở đình; ngày 7 tháng giêng làng có lệ khai chiêng ở đình; ngày 10 tháng giêng ông lý trưởng cùng các chức dịch phân công công việc, giao thẻ đi rước cho giai đinh; ngày 12 tháng giêng hội đình; ngày 12 tháng 2 lễ cầu mát; ngày 15 tháng 8 tế quan viên.
Làng Hoài Trung xưa có 8 giáp. Tất cả đinh nam đều vào hàng giáp để gánh vác việc làng. Vào hội, dân làng cử ra một ông quan Đám. Ngoài ra mỗi xóm cử ra một ông có nhiệm vụ trông coi, quản lý về tài sản gọi là ông quan Trung.
Trong ngày hội, ở Hoài Trung có 3 loại cỗ: Cỗ thờ, cỗ biểu và cổ khao. Cỗ thờ do ông quan Đám làm bao gồm: Xôi, gà, bánh trưng, bánh dày. Cỗ biếu do 8 giáp làm mang ra đình thi, sau đó dùng làm cỗ biểu, lệ qui định có 7 cỗ biếu: biếu quan huyện 1 cỗ, lục sự và quan chợ 1 cỗ, cụ tiên chỉ 1 cỗ, phường tuồng 1 cỗ, phường bát âm 1 cỗ, quan viên tế 1 cỗ, quan Trung 1 cỗ. Cỗ khao do các quan viên chức dịch mới nhận chức làm. Cỗ này rất đa dạng do nhiều gia đình làm để khao làng, khao giai từ 18 tuổi, đến cụ thượng.
Theo tục lệ hội xưa của Hoài Trung mở từ ngày 12 tháng giêng nhưng thực ra ở Hoài Trung hội xuân rậm rịch ở trong làng từ ngày mồng 10 tháng giêng. Ngày 12 tháng giêng là ngày chính hội, đến tận 15, thậm chí 18 tháng giêng mới giã hội. Cuộc rước được bắt đầu vào sáng 12 tháng giêng, đi đầu có viên cờ sai cầm cờ đuôi nheo thắt lưng đỏ chạy lên chạy xuống dẫn đoàn rước. Tiếp theo là đội cờ ngũ hành, trống, chiêng, bát biểu, kiệu long đình, kiệu bát cống. Đi sau kiệu là các quan viên và dân làng hộ giá. Đoàn rước đi từ đình làng sang nghè ở cuối làng, nơi thờ đầu tiên của Thành hoàng làng để làm lễ. Xong rước về đình, đoàn rước sẽ đi qua làng Hoài Thị, dân làng Hoài Thị ra bái vọng (vì làng Hoài Thị thờ Đức Thánh Bà, làng Hoài Trung thờ 3 Đức Thánh Ông, tương truyền họ đều là anh em một nhà).
Đoàn rước đi đến cầu Hạ Mã thì nghỉ chân, đợi hai cỗ ngựa thân bằng gỗ (một hồng, một bạch) đặt trên giá gỗ có bánh xe do 16 người kéo từ đình ra đón. Lúc đó đoàn rước trở về đình tế yên vị. Rước sách, tế lễ xong thì bắt đầu vào phần hội. Ngày hội ở đây có bịt mắt bắt dê, tổ tôm, vật, hát Quan họ, hát tuồng… Trong đó, hoạt động trung tâm nhất là hát Quan họ. Xưa làng Hoài Trung có 4 bọn Quan họ (2 bọn nam  và 2 bọn nữ) thường gọi là Quan họ đằng chùa, đằng đương kết bạn với Quan họ Diềm, Lũng Sơn.
Trong ngày hội xuân xưa hát Quan họ được diễn ra ở sân đình, sân chùa trong nhà chứa với các hình thức phong phú. Các bọn Quan họ Vân Khám, Bái Uyên sang chơi hội được làng sắp xếp hát ở sân chùa, hát dưới thuyền ở ao làng. Quan họ Hoài Trung kết bạn với Quan họ Diềm, Lũng Sơn. Vì vậy gần đến ngày hội các bọn Quan họ Hoài Trung cử người đi mời Quan họ bạn đến dự hội. Đầu tiên, Quan họ khách lễ chùa, lễ đình rồi đôi bên hát chúc lẫn nhau theo lệ tục chung của Quan họ. Sau đó, Quan họ chủ nhà đưa bạn về nhà chứa hát đối đáp, chúc mừng lẫn nhau. Hát cho tới trưa thì chủ mời khách ăn cơm, chỉ đến tối mới chính thức tổ chức hát canh, hát đối đáp theo đúng lề lối Quan họ. Họ hát tới đêm khuya mới nghỉ.