Kết quả khai quật khảo cổ học khẩn cấp tại địa điểm Ao Mộ

Ngày 28-10, tại Nhà Văn hóa khu phố Niềm Xá (phường Kinh Bắc, thành phố Bắc Ninh), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) tổ chức hội nghị báo cáo sơ bộ kết quả khai quật khảo cổ học khẩn cấp địa điểm Ao Mộ. Đồng chí Vương Quốc Tuấn, Ủy viên dự khuyết T.Ư Đảng, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh; lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và chính quyền địa phương dự.

Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Vương Quốc Tuấn nghe thuyết minh về các di vật tiêu biểu thu nhận được từ cuộc khai quật khảo cổ học địa điểm Ao Mộ.

Địa điểm Ao Mộ nằm tại phía Tây Bắc của khu phố Niềm Xá (phường Kinh Bắc, thành phố Bắc Ninh), cách đình và chùa Niềm Xá khoảng 200m về phía Nam. Sau gần 1 tháng tiến hành khai quật khảo cổ học tại Ao Mộ, đoàn khai quật do PGS.TS Đặng Hồng Sơn, Phó Trưởng Khoa Lịch sử, Trường Đại học KHXH&NV chủ trì đã mở hai hố khai quật tại gò Con Cá với diện tích 42m2 và tại khu vực lòng ao ven bờ phía Nam với diện tích 30m2.

Tại gò Con Cá, đoàn khai quật phát hiện dấu tích vật chất đầu tiên của con người cư trú bắt đầu thời Trần với sự xuất hiện tương đối nhiều và đa dạng các loại gốm men ngọc, gốm men trắng vẽ lam, gốm celadon có nguồn gốc Trung Quốc... cùng các loại ngói lợp kiến trúc khác nhau. Di vật phát hiện trong hố khai quật với số lượng lớn, gồm các loại hình như ống lò, tường lò, vật liệu kiến trúc, gốm men, gốm sành, đất nung... có niên đại trải dài từ thời Lý-Trần, Lê sơ, Mạc, Lê Trung hưng và Nguyễn. Đáng chú ý đã phát hiện đồ gốm cao cấp thuộc đồ ngự dụng giống như ở Hoàng cung Thăng Long thời Lê sơ như: Đế bát gốm men vỏ trứng trắng mỏng, thấu quang. Đây là một dấu hiệu, gây nhiều băn khoăn cho đoàn khai quật về vị trí của Niềm Xá trong lịch sử thời Lê sơ.

Đoàn khai quật còn phát hiện thấy lò gốm có quy mô không quá lớn, được đắp bằng nguyên liệu đất sét tự nhiên tại chỗ. Căn cứ vào di vật tìm được, đoàn khai quật xác định lò gốm Niềm Xá có niên đại Lê Trung hưng, thế kỷ 17-18.

Kết quả khai quật và nghiên cứu tại địa điểm Ao Mộ cung cấp tư liệu vật chất quan trọng, góp phần giải quyết một số vấn đề liên quan đến tính xác thực và tính chất, niên đại và quy mô của các di tích nằm trong địa điểm này. Tuy nhiên, do diện tích khai quật nhỏ, thời gian ngắn, tính chất khai quật khẩn cấp, dấu vết di tích địa điểm Ao Mộ chưa được nghiên cứu. Do đó, một số vấn đề tại địa điểm Ao Mộ và các khu vực xung quanh vẫn chưa được làm sáng tỏ.

Đoàn khai quật đề nghị tỉnh cần thực hiện ngay công tác bảo vệ di tích, mở rộng thu thập tư liệu, nghiên cứu và khai quật khảo cổ học địa điểm Ao Mộ để nhận thức rõ hơn và giải mã tính chất, vai trò của Niềm Xá đối với Thăng Long trong lịch sử thời Trần và Lê Sơ. Trước mắt, lấp đất kỹ thuật tạo lại gò như cũ để bảo tồn và đánh dấu di tích, xây kè bảo vệ gò Con Cá, khi có điều kiện mở lò gốm để trưng bày ngoài trời.

Lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch giao Ban Quản lý di tích tỉnh tiếp tục thu thập dữ liệu và nghiên cứu tổng thể giá trị địa điểm Ao Mộ để xây dựng kế hoạch lập hồ sơ xếp hạng di tích cấp tỉnh; Bảo tàng Bắc Ninh phối hợp với đoàn khai quật để tiếp nhận, bảo quản và phát huy giá trị di vật khảo cổ học; đề nghị Trường Đại học KHXH&NV hỗ trợ các cơ quan chức năng của tỉnh tiếp tục nghiên cứu về nghề gốm truyền thống Niềm Xá trong không gian các làng gốm truyền thống tại Bắc Ninh và Việt Nam.

Phường Kinh Bắc và khu phố Niềm Xá có phương án tuyên truyền vận động nhân dân bảo vệ và bảo tồn di tích. Khi có kế hoạch cải tạo và xây kè khu vực Ao Mộ làm công viên và hồ điều hòa cho dân cư khu vực xung quanh, cần lưu tâm đến tư liệu khai quật để giữ gìn địa danh “gò Con Cá”, đồng thời xây dựng thành điểm nhấn trong công viên.