Khơi dòng Ngũ Huyện Khê - Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược?

Không chỉ bị ô nhiễm khi chảy qua các làng nghề, sông Ngũ Huyện Khê còn đang bị xâm lấn không thương tiếc tại khu vực thượng nguồn, đặc biệt trên địa bàn phường Châu Khê, thị xã Từ Sơn. Trước sự cố tình lấn chiếm, xây dựng của hàng trăm hộ dân, 2 bờ sông dần thu hẹp. Điều đáng nói, việc vi phạm diễn ra âm thầm từ chục năm trước, nay trở nên công khai nhưng chính quyền địa phương vẫn chưa có biện pháp ngăn chặn và khơi dòng hiệu quả …

Mạnh ai, nhà đấy lấn

Giữa không khí tấp nập của làng nghề sắt Châu Khê, ít ai biết được phần lớn khu vực phía sau các cửa hàng, nhà xưởng (phía bên trái, hướng từ cầu Song Tháp - Đa Hội) là đất lấn chiếm ra sông Ngũ Huyện Khê. Người đầu tiên chúng tôi tình cờ gặp khi vào khu đất trống là ông Nguyễn Văn Sự, tổ trưởng xóm Hồ, khu Song Tháp. Bất ngờ hơn, ông chính là chủ nhân của mảnh đất trên. Trong câu chuyện, ông khá cởi mở và thẳng thắn về việc người dân “tự phát” lấn đất sông. Theo ông, ở khu vực này, không ít thì nhiều nhà nào cũng đổ đất ra phía sông và tình trạng này diễn ra đã lâu rồi. Khi được hỏi, ông lý giải về mảnh đất rộng hơn thực tế của mình: “Trừ 5m lưu không thì chiều dài mảnh đất là 18m, rộng 3,6m nhưng nhà bên cạnh đã xây thì mình đổ thêm ra vài mét, để cái ô tô. Nếu phải giải tỏa thì cũng dễ…”. Chỉ nhìn thoáng cũng biết cái “đổ thêm” của ông có chiều dài không dưới 10m. Dù vậy, so với ngôi nhà cao tầng của hàng xóm nằm sừng sững cạnh bờ sông, đúng là đất nhà ông vẫn còn kém phân nửa…

Trong ngôi nhà 5 tầng khang trang, chị Trần Thị Luyến, thôn Đa Hội không ngần ngại nói về nguồn gốc đất của gia đình: “Năm 2005, nhà tôi mua đất ở đây. Năm 2008, gia đình xây nhà mới trên nền cũ (phía sau gần bờ sông) còn đằng trước để làm sân. Hiện tại, mảnh đất dài hơn 50m, trong khi thực tế trên giấy tờ là 30m”. Khi chúng tôi nhận định mảnh sân hơn 10m2 sau nhà đã nằm trên lòng sông, chị phản bác ngay: “Phải còn 15m nữa mới đến mép sông vì bây giờ là thời gian nước đầy…”. Phản ứng là vậy nhưng chị cũng cho rằng, đất lấn của gia đình mình (khoảng 200 m2) thuộc diện nhiều trong cả dãy. “Có 2 - 3 nhà cơi nới xa hơn, họ còn xây nhà 8 tầng ấy chứ. Cả làng làm thế, Nhà nước đòi, kè đê thì cả làng chịu… nhưng nếu được hợp thức hóa, đóng tiền thì đỡ phải phá nhà của dân ” - chị Luyến phân trần.

Để biết thêm mức độ lấn chiếm dòng chảy, chúng tôi ngược xe rẽ sang đường đê bên kia sông. Phóng tầm mắt dọc sông, cảm giác “choáng” trước cảnh san sát “mạnh ai, nhà đấy lấn” lòng sông của hàng trăm hộ dân ở bờ bên. Lấn đơn giản thì bằng đất, rác thải, ván gỗ, bụi cây, cót tre… hiện đại, quy mô hơn là cột, sàn bê tông tràn ra cắm sâu xuống bờ, thậm chí tới cả lòng sông mênh mang nước để làm nhà, xưởng sản xuất… Thế mới thấy, lòng sông ngày càng bị thu hẹp bởi tốc độ xâm lấn ồ ạt của các hộ dân chưa có điểm dừng…

Công tác quản lý còn bất cập?

Theo kết quả rà soát, phân loại của phường Châu Khê, có tổng số 296 hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất với diện tích 80.306,9 m2 dọc sông Ngũ Huyện Khê. Phần lớn các hộ đã sử dụng đất từ nhiều năm, trong đó có một phần đất từ thời ông, cha; đất được thôn, xã bán trái thẩm quyền có thu tiền và do tự ý lấn chiếm vào lòng sông. Chính nhiều yếu tố đan xen dẫn đến khó khăn trong hoạt động quản lý. Anh Nguyễn Thế Toàn, cán bộ địa chính phường cho biết: Tình trạng lấn chiếm, xây dựng công trình trên lòng sông diễn ra từng ngày, từng giờ ở 3 thôn Song Tháp, Đa Hội, Đa Vạn. Do đặc thù làng nghề, hầu hết các hộ dân đều có cơ sở sản xuất nên hàng năm lượng xỉ lò đổ ra lòng sông rất nhiều. Làm vậy, họ vừa có thêm diện tích vừa đỡ tiền thuê công nhân chở đi.

Để tránh lòng sông bị co hẹp, chính quyền địa phương tích cực xử lý, đặc biệt là các trường hợp xây dựng công trình kiên cố trên lòng sông. Gần đây nhất, tháng 8 - 2011, UBND phường phối hợp với Xí nghiệp thủy nông, Công ty TNHH một thành viên khai thác công trình thủy lợi Bắc Đuống lập biên bản vi phạm hành chính và ngừng thi công xây dựng đối với một số trường hợp tại thôn Đa Hội. Thế nhưng tình trạng này vẫn không giảm mà người dân còn ngang nhiên xây tràn ra lòng sông và coi đó là chuyện… không thể dừng. Ông Trần Văn Thắng, Phó Chủ tịch phường giải thích: Người dân có kinh tế nên khi bị đình chỉ họ vẫn lợi dụng xây ngày, xây đêm. Có công trình rộng 200 m2 mới lập biên bản cảnh cáo vào 6 giờ chiều, đến sáng hôm sau họ đã đổ bê tông xong. Những công trình kiên cố như vậy, huy động lực lượng cưỡng chế cũng khó mà phương tiện cơ giới lại không có lối vào.

Chính quyền sở tại thì như vậy, đơn vị trực tiếp quản lý dòng chảy sông Ngũ Huyện Khê cũng có khó khăn riêng. Theo ông Đỗ Đức Hải, Phó giám đốc Công ty Một thành viên KTCTTL Bắc Đuống: Về góc độ quản lý, công ty luôn bảo đảm đủ nước cho hoạt động sản xuất nông nghiệp. Việc người dân cố tình lấn chiếm lòng sông gây khó khăn cho công tác tu bổ, nạo vét khơi thông dòng chảy. Vướng mắc nhưng đơn vị không có chức năng để giải tỏa hay cưỡng chế, mới chỉ dừng lại ở việc phối hợp cùng chính quyền địa phương lập biên bản các trường hợp vi phạm.

Giải quyết vấn đề nan giải này không chỉ có nỗ lực của chính quyền địa phương và đơn vị quản lý công trình mà cần sự vào cuộc của các ngành liên quan và sự phối hợp tích cực của người dân Châu Khê và giải pháp được đánh giá là khả thi nhất hiện nay là các cấp, ngành đề xuất UBND tỉnh một số biện pháp xử lý: Thuê đơn vị tư vấn trích đo bản đồ địa chính các hộ gia đình sử dụng đất trong lòng sông  để có số liệu phản ánh đúng với hiện trạng sử dụng đất. Đặc biệt yêu cầu UBND thị xã Từ Sơn có biện pháp đình chỉ ngay các hộ đang đầu tư xây dựng trái phép, đồng thời tiến hành thanh tra toàn diện đối với việc lấn chiếm, giao đất sai thẩm quyền… Quan trọng hơn cả là việc các ngành chức năng xác định mốc ranh giới quy hoạch của dự án cải tạo, nâng cấp sông Ngũ Huyện Khê để bảo đảm quy hoạch chung của thị xã và căn cứ xét duyệt công nhận quyền sử dụng đất cho các hộ gia đình.

Hướng “khơi dòng” Ngũ Huyện Khê đã mở. Rồi lòng sông sẽ dần trở lại vẻ yên bình ban đầu. Nguyện vọng của người dân về mảnh đất của mình cũng sẽ được giải quyết thấu tình, hợp lý. Chỉ còn trăn trở, có lẽ là bài học trong công tác quản lý đất đai…

Báo cáo của Sở Tài nguyên và môi trường cho biết: Theo bản đồ địa chính đo đạc năm 1996 thì diện tích xây dựng nằm trong lòng sông là 54.244 m2; đến năm 2003 là 79.812,2 m2; năm 2011 là 105.750,7 m2. Diện tích lấn chiếm của nhiều hộ lên đến 400 m2. Đến nay, khoảng 35% số hộ đã xây nhà cao tầng. Tại thời điểm kiểm tra có những hộ đang xây dựng. Toàn bộ các thửa đất trên chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. 

Bài, ảnh: Thái An-Thái Anh