Kiến trúc sư tài hoa và những thiết kế có trách nhiệm xã hội

KTS Đoàn Thanh Hà và những thiết kế mang đến “Không gian thân thiện”.

Với quan điểm “Kiến trúc vị dân sinh”, Kiến trúc sư (KTS) Đoàn Thanh Hà (sinh năm 1980, Sáng lập H&P Architects) cho rằng làm kiến trúc cũng cần chia sẻ trách nhiệm xã hội.  Những thiết kế không chỉ thể hiện sự tìm kiếm, đổi mới liên tục mà còn khẳng định hành trình tạo ra một kiến trúc tôn trọng đa dạng nhu cầu người sử dụng, tạo dựng những không gian trong “hình hài mới” phù hợp với điều kiện môi trường, văn hóa của địa phương.
Sinh ra ở Đông Phong, Yên Phong (Bắc Ninh) nhưng từng theo bố mẹ sống ở nhiều nơi khác nhau nên Đoàn Thanh Hà thường nói rằng mình quen với “chủ nghĩa xê dịch”. Đam mê hội hoạ và có thói quen ngắm nhìn những công trình kiến trúc độc đáo qua nhiều nguồn tư liệu tranh, ảnh và các phương tiện khác, niềm mơ ước trở thành kiến trúc sư cứ thế lớn dần trong anh. Sản phẩm kiến trúc đầu tiên là ngôi nhà anh tự thiết kế tặng bố mẹ sau khi ông bà về nghỉ hưu tại Bắc Ninh. Dù lúc đó, Thanh Hà mới là sinh viên năm thứ tư, nhưng anh đã hình thành những ý tưởng thiết kế đặc biệt với không gian xanh, thoáng mát, dành chỗ cho khoảng trống, ánh sáng và không khí. Đó là sự khác biệt với những ngôi nhà ống phổ biến lúc bấy giờ.
Vài năm sau đó, anh có thêm cơ hội tại quê hương mình với “Động nhiệt đới” (2016-2019) ở trung tâm thành phố Bắc Ninh, lấy cảm hứng từ các hiệu ứng về không gian và ánh sáng theo kiểu những “hang động” trong rừng nhiệt đới. Đây là công trình thử nghiệm và hiện thực hóa quan điểm “kiến tạo cấu trúc theo cách tự nhiên” như một nguyên tắc thiết kế, để con người có thể an trú, có thể hòa cùng nhịp thở với ngôi nhà của mình.
Trong quá trình làm nghề, Đoàn Thanh Hà luôn theo đuổi mục tiêu, lý tưởng “Kiến trúc có trách nhiệm”. Hơn 15 năm thực hành kiến trúc, bằng những giải pháp về thiết kế không gian và sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường, anh đã hiện thực hóa sự sáng tạo gắn với trách nhiệm xã hội ở nhiều nhóm công trình khác nhau. Năm 34 tuổi, khi mới thành lập xưởng kiến trúc H&P, anh cùng các đồng nghiệp thiết kế, thi công công trình “Vườn vệ sinh” (Sơn Lập, Cao Bằng), dành tặng học sinh nghèo vùng cao. Công trình xây bằng gạch, với hệ mái và lớp bao che bằng tre, máng rau xanh bao quanh vừa chống nắng, vừa là một cách tăng gia, tạo cảm giác như một vườn cây lớn mọc trên sườn đồi. Công trình đã giành giải Bình chọn của Cộng đồng cho hạng mục Kiến trúc và Nhân văn trong hệ thống Architizer A Awards, sau đó tiếp tục được tặng giải Vàng ARCASIA cho hạng mục Kiến trúc có trách nhiệm xã hội. Sau đó 2 năm, “Vườn vệ sinh 2” ra đời tại Trường Tiểu học bán trú Ta Ma, huyện Tuần Giáo, tỉnh Điện Biên, với sự chung tay của UNICEF, mang đến một công trình đạt chuẩn của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế trong việc đáp ứng nhu cầu vệ sinh và tắm giặt cho hơn 300 học sinh. “Với tôi, làm kiến trúc không chỉ bao gồm việc tạo ra những tòa nhà đẹp, tiện nghi và hiệu quả. Những thiết kế tốt nhất cũng phản ánh ý định của các kiến trúc sư trong việc tạo ra một thế giới tốt đẹp hơn cho thế hệ tương lai - những không gian có mục đích nhằm nâng cao phẩm giá con người và cải thiện chất lượng cuộc sống của người sử dụng”- KTS Đoàn Thanh Hà chia sẻ.
Bên cạnh “Vườn vệ sinh”, Đoàn Thanh Hà và các cộng sự tại Văn phòng Kiến trúc H&P còn theo đuổi giải pháp thiết kế không gian ở cho người dân tại các khu vực đang chịu ảnh hưởng của thiên tai, nước biển dâng, tiêu biểu như chuỗi nhà ở nhỏ theo mô đun (module) và nhà nổi. Thực hiện các dự án tạo ra những không gian thân thiện tại công viên mỏ Mạo Khê (Quảng Ninh), Đoàn Thanh Hà và các cộng sự đã dỡ bỏ hàng rào ngăn cách xung quanh, tái sử dụng vật liệu thu được như gạch, khung thép, tấm lợp… để tạo nên kiến trúc mới, mọi người đều có thể tiếp cận.
Nhiều chuyên gia trong giới kiến trúc nhận định Đoàn Thanh Hà “ẩn mình trong tre và đất” bởi anh có nhiều kiến trúc với thiết kế đa dạng, hướng đến phục vụ nhu cầu của mọi đối tượng người dân, những vật liệu thân thiện với môi trường. Sử dụng tre trong các công trình “Vườn vệ sinh”, nhà tre nổi, sử dụng đất làm thành những bức tường kiên cố trong những không gian thân thiện tại Hà Tĩnh, Quảng Ninh, lúc lại thu gom đá thải loại từ làng nghề và công trường xây dựng để tạo nên không gian phục vụ cộng đồng (Không gian S, Hà Nam)… Nhà hàng gạch hay Không gian Ngói (Đông Anh, Hà Nội), Thảm thực vật bay (Thái Bình) lại mang đến cảm nhận về chốn ở vừa quen vừa lạ, bằng những vật liệu thân thuộc như gạch, ngói, chum trong một thiết kế hiện đại. Sự kết hợp hài hòa giữa tre, đất, đá và các vật liệu thân thiện… cho thấy cách tiếp cận trong việc định hình không gian, bằng những vật liệu dễ thay thế, trở về với tự nhiên và không ảnh hưởng đến môi trường.
Hơn 15 năm thực hành kiến trúc với hơn 50 giải thưởng quốc tế, Đoàn Thanh Hà “là một trong số ít kiến trúc sư Việt Nam được quốc tế ghi nhận. Những thiết kế của Đoàn Thanh Hà đầy sáng tạo, luôn chuyển tải tinh thần bản địa Việt Nam sâu sắc và đầy tính nhân văn. Tại Việt Nam, hầu hết các thiết kế của anh đều được giới chuyên môn và cộng đồng đánh giá cao, đặc biệt, ở yếu tố chi phí thấp và đề cao chủ nghĩa dân sinh - kiến trúc vì con người”- Đây là nhận định của KTS Nguyễn Quốc Tuân, Hội Kiến trúc sư Việt Nam. Giải thưởng The Vassilis Sgoutas Prize năm 2023 của Liên hiệp Hội Kiến trúc sư Thế giới (UIA) thêm một lần nữa ghi nhận những nỗ lực không ngừng của Đoàn Thanh Hà để góp thêm một tiếng nói mới cho kiến trúc hiện đại nước nhà cũng như mạng lưới kiến trúc khu vực và quốc tế, trong việc thực hiện và đề cao những giá trị bản địa, tính nhân văn được biểu hiện sâu sắc qua khái niệm “vị dân sinh”.