Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV: Đại biểu Trần Thị Vân đề nghị bãi bỏ công bố hợp quy với sản phẩm hàng hóa

Sáng 10-5, Quốc hội tiến hành phiên thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật.

Đại biểu Trần Thị Vân phát biểu tại phiên thảo luận ở hội trường (sáng 10-5) về Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật.

Phát biểu tại phiên thảo luận, Đại biểu Trần Thị Vân, Đoàn ĐBQH tỉnh cho rằng, mặc dù Ban soạn thảo đã có nhiều tiếp thu ý kiến của các đại biểu bổ sung, điều chỉnh vào Dự thảo Luật, tuy nhiên một trong số nội dung quan trọng liên quan đến thể chế, môi trường kinh doanh còn chưa được tiếp thu và giải trình thoả đáng đó là qui định về việc công bố hợp qui đối với sản phẩm hàng hóa.

Theo đại biểu, công bố hợp quy làm phát sinh thêm thủ tục hành chính, gia tăng chi phí, thời gian chờ đợi, làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước.

Hiện có khoảng 20 Hiệp hội đại diện cho hàng trăm doanh nghiệp thành viên và VCCI đã tổ chức nhiều hội thảo khoa học để phân tích, đánh giá và làm rõ tác động của qui định này đến hiệu quả quản lý và họ đều có chung kiến nghị bãi bỏ qui định về Công bố hợp qui trong Dự thảo Luật. Đặc biệt, trong các phiên thảo luận tổ, thảo luận tại hội trường tại Kỳ họp thứ 8 nhiều ĐBQH cũng đã phát biểu đề xuất bỏ quy định này.

“Khi có quá nhiều ý kiến phản ánh về những bất cập, phiền hà, lãng phí từ thực tiễn áp dụng pháp luật, cùng với việc tham khảo kinh nghiệm thế giới không có quốc gia nào áp dụng quy định này thì chúng ta cần nghiêm túc tiếp thu, đánh giá khách quan đầy đủ và toàn diện, trong bối cảnh Đảng và Nhà nước đang đẩy mạnh cải cách, hoàn thiện thể chế chính sách, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch, ổn định, an toàn, dễ thực thi, chi phí thấp, bảo đảm khả năng cạnh tranh…đã được xác định trong các Nghị quyết của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân mà Tổng Bí thư Tô Lâm vừa ký ban hành”. Đại biểu Trần Thị Vân nhấn mạnh.

Vì vậy, đề nghị bãi bỏ quy định về công bố hợp quy tại Điều 48, bởi những căn cứ sau: Thứ nhất, quy định về công bố hợp quy hiện nay chỉ là thủ tục mang tính hình thức, chồng chéo và không cần thiết. Các sản phẩm nhóm 2- là hàng hóa sản xuất kinh doanh có điều kiện đã được đánh giá và cấp chứng nhận đầy đủ theo tiêu chuẩn pháp luật hoặc hệ thống quốc tế như ISO, HACCP, GMP…đạt các tiêu chuẩn này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp đã được bảo đảm về điều kiện vật chất, nhân lực và quy trình kiểm soát chất lượng. Việc buộc doanh nghiệp lặp lại toàn bộ quy trình kiểm tra, lấy mẫu và đánh giá để công bố hợp quy - chỉ nhằm “xác nhận lại những gì đã được xác nhận” là vô lý và lãng phí. Hơn nữa quy định công bố hợp quy hiện nay chỉ tập trung vào kiểm soát các hoạt động đơn lẻ thông qua một mẫu mà doanh nghiệp mang đi kiểm nghiệm, dẫn đến doanh nghiệp có thể đối phó bằng cách làm mẫu tốt để kiểm nghiệm, sản xuất đại trà thì lại không tốt. Như vậy, dù đã công bố hợp quy thì sản phẩm vẫn có thể không bảo đẩm chất lượng khi đến tay người tiêu dùng.

Thứ hai, công bố hợp quy làm phát sinh thêm thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh gia tăng chi phí, thời gian chờ đợi, làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước. Chỉ để hoàn tất một thủ tục công bố hợp quy cho một sản phẩm, doanh nghiệp phải chi trả trung bình từ 3-5 triệu đồng, thậm chí có trường hợp lên tới 15-30 triệu đồng/sản phẩm. Thủ tục này phải tái thực hiện 3 năm một lần, tạo ra một chu kỳ lãng phí liên tục. Với một nhà máy có 300-500 sản phẩm, chi phí có thể đội lên tới 1,5-2 tỷ đồng. Ngoài ra, mỗi sản phẩm chỉ được công bố hợp quy cho duy nhất một nhà máy, đồng nghĩa với việc một doanh nghiệp có nhiều cơ sở sản xuất phải lặp đi lặp lại thủ tục vô lý này, gây lãng phí mang tính hệ thống. Không chỉ tiêu tốn chi phí, công bố hợp quy còn làm chậm trễ chu trình sản xuất và phân phối, ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ tiếp cận thị trường. Việc tiếp tục duy trì một thủ tục gây lãng phí quy mô lớn và vô hình chung trở thành “giấy phép con trá hình” - trái ngược hoàn toàn với tinh thần cải cách, cắt giảm điều kiện kinh doanh mà Chính phủ đang theo đuổi.

Thứ ba, công bố hợp quy làm cản trở hoạt động xuất nhập khẩu và đi ngược lại các nguyên tắc thương mại quốc tế. Do vướng yêu cầu công bố hợp quy, hàng nhập khẩu vào Việt Nam bị kiểm tra chất lượng 100%, thay vì áp dụng cơ chế quản lý hiện đại như kiểm tra theo xác suất, kiểm soát rủi ro, hay thừa nhận lẫn nhau. Việc này khiến thời gian thông quan bị kéo dài từ 7-15 ngày/lô hàng, kéo theo chi phí tăng vọt do phải kiểm nghiệm lại, thiết kế nhãn phụ và thời gian lưu kho. Chính sự phiền hà và thiếu minh bạch của việc công bố hợp quy khiến nhiều đối tác quốc tế e ngại, thậm chí từ chối giao dịch với doanh nghiệp Việt Nam. Họ buộc phải cân nhắc lại chiến lược đầu tư, hoặc đặt ra các điều kiện giao dịch bất lợi: tăng giá bán, rút ngắn thời hạn hợp đồng, yêu cầu thanh toán trước...

Cuối cùng, đại biểu Trần Thị Vân khẳng định: Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật là đạo luật gốc, chi phối đến 104 văn bản luật, pháp lệnh chuyên ngành và định hình toàn bộ phương thức quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa ở Việt Nam. Đây không chỉ là đạo luật mang tính kỹ thuật, mà còn là “bệ đỡ thể chế” cho năng lực sản xuất và khả năng cạnh tranh, là sự lựa chọn chính sách mang tính chiến lược đúng đắn và cấp bách góp phần tháo gỡ nút thắt thể chế, khơi thông nguồn lực, thúc đẩy sản xuất, bảo vệ lợi ích chính đáng của doanh nghiệp và người tiêu dùng.