Ký ức mùa thi

Nói đến mùa thi, người ta dễ liên tưởng đến thi Đại học. Mùa thi chạm đến miền ký ức không quên. Miền ký ức ấy bỗng trở thành nỗi nhớ, niềm thương trong ta mỗi khi hè về, nghe tiếng ve kêu và tận thấy những chùm phượng vỹ cháy đỏ.

Ảnh: K.T

Với thế hệ 7X chúng tôi, thi Đại học những năm 1990 rất khác so với hiện nay, còn đỗ Đại học là niềm tự hào, vì thời ấy rất ít trường Đại học. Thi Đại học là cuộc cạnh tranh khốc liệt giữa các thí sinh.
Trước đây xã hội vẫn có câu “Nhất Y, nhì Dược, tạm được Bách khoa, bỏ qua Sư phạm…”, như cách khẳng định đẳng cấp của các trường Đại học. Sau này, có một thời gian, khi Nhà nước miễn học phí cho sinh viên sư phạm thì các trường này lại trở nên HOT.
Năm 1996, kỳ thi tốt nghiệp phổ thông trung học được gọi là kỳ thi tú tài, diễn ra vào đầu tháng 6. Thời đó, ở Hà Nội có rất nhiều lò luyện thi Đại học cấp tốc, thu hút thí sinh tỉnh lẻ đổ về. Nhiều thí sinh học lực trung bình nhưng vì tâm lý đám đông vẫn năn nỉ bố mẹ cho ra Hà Nội ôn thi để bằng bạn bằng bè.
Thời gian luyện thi cấp tốc chỉ diễn ra non tháng vì đầu tháng 7 các trường Đại học bắt đầu tuyển sinh. Chuyện dạy ôn ở các lò luyện thi cũng thượng vàng hạ cám, phần đông là “treo đầu dê bán thịt chó”. Điều này đã được đạo diễn Trần Lực thể hiện sinh động trong bộ phim hài tâm lý nổi tiếng “CHUYỆN NHÀ MỘC”, sản xuất năm 1998. Thi thoảng xem lại bộ phim, tôi vẫn tủm tỉm một mình bởi các nhân vật phản ánh rất đúng thực trạng các lò luyện thi cấp tốc thời ấy.
Thời ấy, thi Đại học diễn ra trong 3 đợt, thường từ ngày 1-7 đến 12-7; ngày 15 và 16 là thi Cao đẳng. Như vậy tối đa mỗi thí sinh được thi 3 trường Đại học và 1 trường Cao đẳng. Các trường trên cơ sở chỉ tiêu được giao đều tự ra đề và tổ chức thi tuyển sinh. Nhiều trường số thí sinh đăng ký đông, phải triệu tập cả sinh viên năm cuối làm giám thị và các khâu của kỳ thi, vất vả nhưng vinh dự.
Tôi nhớ, ngày thi đợt đầu, mẹ tôi dậy từ sớm, đồ xôi sau đó sắp lên ban thờ, thắp hương thành kính trước tổ tiên mong phù hộ cho tôi được may mắn trong kỳ thi bước ngoặt này. Khi tôi và bố chuẩn bị đi, mẹ gọi với tôi nói, mẹ nhìn làn khói trên ban thờ hôm nay đẹp lạ thường, chắc ông bà tổ tiên sẽ phù hộ cho con, cứ yên tâm con nhé, lời của mẹ sau mấy chục năm vẫn khiến tôi xúc động.
Mùa thi năm 1996, tôi tham gia cả 4 đợt thi (3 trường Đại học và 1 trường Cao đẳng), bố đồng hành cùng tôi suốt 12 buổi thi, mỗi buổi thi 1 môn, mỗi môn 180 phút. Cứ sau mỗi buổi thi, tôi tìm bố trong dòng người ken đặc, thấy ánh mắt bố luôn tin tưởng, tôi cảm nhận mình có lỗi nếu kết quả thi không đạt.
May mắn, mùa thi năm ấy tôi đỗ vào ngôi trường mơ ước. Một người bạn xem điểm về báo lại, cả đêm tôi không ngủ được. Hôm sau tôi thức dậy từ tinh mơ, lọc cọc đạp xe ra tận trường Đại học Tổng hợp Hà Nội cách nhà ba lăm cây số xem lại điểm cho chắc ăn. Khi biết đỗ thật, tôi phấn khích quên mệt đạp tiếp một mạch về nhà mà lòng tràn ngập nỗi sướng vui.
Đến tận bây giờ, sau mấy chục năm công tác, tóc đã pha sương, nhưng mỗi độ hè về, nghe tiếng ve kêu và ngắm những chùm phượng đỏ rực, thấy các cháu lớp 12 tất tả vào chặng ôn thi nước rút, tôi không khỏi xao xuyến bâng khuâng.
Nhưng tuyển sinh Đại học bây giờ khác trước. Thời chúng tôi, thi Đại học do các trường tự tổ chức, tự ra đề, chỉ thời gian các đợt thi là theo lịch của Bộ GD-ĐT. Từ năm 2002 đến 2014 là thời kỳ 3 chung: Các trường Đại học thi chung ngày, chung đề và chung kêt quả thi. Từ năm 2015 kỳ thi tốt nghiệp THPT gộp với kỳ thi Đại học thành kỳ thi THPT Quốc gia, gọi là kỳ thi “2 trong 1”. Năm 2020, kỳ thi THPT Quốc gia lại được đổi thành kỳ thi tốt nghiệp THPT, bản chất vẫn là kỳ thi “2 trong 1”.
Không còn kỳ thi Đại học riêng, ký ức mùa thi của học sinh không như chúng tôi thuở trước. Thời nay, việc đỗ vào một trường Đại học nào đó (ngoại trừ một số trường tốp đầu như Y, Dược, Bách khoa, An ninh, Cảnh sát…) thì cũng dễ hơn trước rất nhiều. Vì nhiều trường chỉ tuyển sinh dựa vào học bạ; nhiều thí sinh không đăng ký thi Đại học vẫn có tới 5 đến 7 trường gửi giấy báo trúng tuyển và mời nhập học?
Chưa bao giờ, thí sinh thi Đại học lại “có giá” như hiện nay. Lý do, một thời gian dài, việc cấp phép mở trường Đại học quá dễ, kể cả thành lập mới hay nâng cấp từ trung cấp, Cao đẳng lên Đại học. Đại học hiện nay gần như phổ cập, nhưng số lượng không đi kèm chất lượng; xã hội thừa thầy thiếu thợ nghiêm trọng. Thế mới có chuyện cử nhân xin việc trong công ty phải giấu bằng Đại học, vì chủ doanh nghiệp chỉ tuyển lao động phổ thông.
Mấy năm gần đây, cử nhân thất nghiệp tràn lan (tôi đồ rằng kể cả những người có việc làm nhưng phần lớn làm trái nghề), người ta mới nhận ra và tuyên truyền Đại học không phải con đường duy nhất vào đời, điều này tưởng mới thực ra rất cũ. Các bạn trẻ cần nhận rõ để định hướng cho tương lai của chính mình, tuỳ thuộc vào năng lực, sở trường bản thân. Tuổi trẻ là ước mơ, là khát vọng nhưng tuổi trẻ chỉ có một lần và sẽ qua mau. Vậy nên, khi còn trẻ hãy biết tận dụng cơ hội, lượng sức mình để mai này không hối tiếc…