Lao động làng nghề vừa thừa vừa thiếu

Dù không còn cảnh công nhân thất nghiệp, cơ sở sản xuất cầm chừng... như cách đây hơn 1 năm, song đến nay tại nhiều làng nghề thủ công trong tỉnh vẫn chưa thực sự lấy lại thời kỳ “hoàng kim”.

Theo ước tính, chỉ riêng khu vực làng nghề gỗ Đồng Kỵ và Phù Khê thời kỳ cao điểm đã tạo việc làm cho khoảng hơn 10.000 lao động địa phương và trong vùng. Tuy nhiên đến thời điểm hiện tại, con số này chỉ còn khoảng 50-60%, dự đoán trong thời gian tới tình trạng này vẫn tiếp tục diễn ra. Thực tế trên đã gây ra không ít khó khăn cho người lao động.

Khu vực “chợ lao động” phường Đồng Kỵ (thị xã Từ Sơn) không còn nhộn nhịp như cách đây 3-4 năm, 8h30 mà vẫn còn khá nhiều lao động chưa kiếm được việc làm, nhất là các lao động phổ thông. Chị Nguyễn Thị Thường, quê Yên Phong cho biết: “Trước đây, chỉ đến tầm 7h30 là tất cả các lao động đến Đồng Kỵ đã bắt tay vào làm việc. Nhiều lúc thiếu nhân công, các chủ cơ sở sản xuất phải dặn những người đã thuê hôm sau đến làm tiếp. Nhưng gần 2 năm nay công việc ít đi, ngày nào cũng có khá nhiều lao động đến Đồng Kỵ mà không tìm được việc làm.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Lục (Đại Bái) cho biết: “Trong khi nhiều lao động phổ thông bị thất nghiệp thì số lao động có tay nghề cao, có trình độ vẫn rất thiếu, chỉ đáp ứng được khoảng 20 - 30 % nhu cầu”.

Có thể nói, đúc đồng là nghề thủ công đòi hỏi sự cầu kỳ, tinh tế, công phu vào hạng nhất. Công việc chạm khắc đòi hỏi người thợ phải thật kiên trì, cần mẫn và tập trung cao độ mới làm được.

Ông Lục giải thích: “Nghề này đào tạo cũng khá nhanh, nếu người nào yêu nghề, lại có khiếu thì chỉ cần 6 tháng đến 1 năm là có thể làm được việc. Tuy nhiên, nhiều người nóng tính, không cẩn thận hay bị búa đập vào tay, vài hôm là bỏ nghề... Do đó, lao động thực sự có tay nghề cao, gắn bó với nghề thì thiếu nhiều, nhất là lao động trẻ”.

Nghề thủ công mỹ nghệ không phải học được ngày một, ngày hai mà phải học lâu dài, phải có cái tâm với nghề, có bàn tay khéo léo và óc sáng tạo. “Để đào tạo được một thợ chạm gỗ cũng như chạm khắc đồng đạt đến độ tinh xảo thì phải mất từ 5-10 năm” - Nghệ nhân Vũ Quý (Đồng Kỵ) tâm sự. Nghề làm gỗ mỹ nghệ cũng chạm khắc theo những công thức, quy ước nghiêm ngặt như: tứ quý, tứ linh rồi ngư, tiều, canh, mục... Ở một số cơ sở sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ trong làng nghề Đồng Kỵ, Phù Khê còn sản xuất theo luật phong thủy. Do đó đòi hỏi sự hiểu biết, tài năng và cảm nhận tinh tế của người thợ để cho ra những sản phẩm có hồn.

Theo quan điểm của ông Quý thì chỉ có những thợ vụng mới thất nghiệp, còn những người có tay nghề cao thì không bao giờ thất nghiệp. Giá một ngày công của thợ tay nghề cao ở Đồng Kỵ hiện là khoảng 150.000-200.000 đồng/người/ngày trong khi thợ bình thường chỉ khoảng 70.000 - 80.000 đồng/người/ngày. Tuy nhiên, tìm được thợ tay nghề cao cũng rất khó, vì số lượng thợ này không nhiều, các cơ sở sản xuất luôn đưa ra những hình thức nhằm giữ chân những người thợ giỏi.

Thực trạng thừa lao động phổ thông, thiếu lao động có tay nghề cao đang diễn ra khá phổ biến ở các làng nghề một phần do tiền lương còn thấp nên chưa khuyến khích được người lao động, nhất là giới trẻ. Bên cạnh đó còn phản ánh phần nào hạn chế của công tác đào tạo nghề. Một thực tế cho thấy trên địa bàn Bắc Ninh hiện có rất nhiều các trường trung cấp, cao đẳng dạy nghề song trong những cơ sở này chưa có bất cứ một lớp dạy nghề gỗ mỹ nghệ hay chạm khắc đồng nào. Việc đào tạo nghề chủ yếu vẫn là truyền nghề do các cơ sở sản xuất tự thực hiện theo kinh nghiệm.

Bài, ảnh: Dương Hoàn