Một ngày du lịch trên miền đất cổ

 Đã lâu lắm tôi mới có dịp thăm quan một số di tích lịch sử văn hóa ở Thuận Thành. Từ thành phố Bắc Ninh, chúng tôi đi khoảng 12km đến cầu Hồ bắc qua sông Đuống thơ mộng đã vào thơ của Hoàng Cầm. Qua cầu, tôi men theo triền đê sông Đuống để thỏa mãn sự mong mỏi được về miền đất cổ với hàng trăm các di tích lịch sử văn hóa và lễ hội dân gian đặc sắc có giá trị hấp dẫn du khách.

Chùa Dâu, trung tâm phật giáo cổ xưa nhất của Việt Nam.

Vừa trải qua một đợt mưa nên cảnh vật tươi mới. Bạn tôi nói: “Làng tranh dân gian Đông Hồ đã vào thơ của Hoàng Cầm, em có muốn ghé thăm?” Tôi đã nhiều lần qua lối đê này nhưng hình như chưa khi nào dành thời gian trải nghiệm thực sự tại làng tranh nên đồng ý ngay.
Về lịch sử, dòng tranh dân gian Đông Hồ ra đời từ vài trăm năm nay, những bức tranh dân gian được làm thủ công, hoàn toàn sử dụng các chất liệu từ thiên nhiên. Chúng tôi vào thăm khu giới thiệu tranh dân gian Đông Hồ của gia đình nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế, 83 tuổi. Ông cho biết: “Sau khi về nghỉ hưu năm 1992, tôi quyết tâm khôi phục lại nghề của ông, cha, đến thế hệ của tôi là 20 đời. Hiện nay, tôi đã có 17 bộ các loại tranh bộ, mỗi bộ 4 bức và 170 đề tài tranh lẻ, phân thành 7 loại chính gồm: Tranh thờ, tranh lịch sử, tranh chúc tụng, tranh sinh hoạt, truyện tranh, tranh phương ngôn, tranh cảnh vật…”. Ở Đông Hồ hiện còn hai gia đình nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế và Nguyễn Hữu Sam (đã mất) vẫn có các thế hệ con cháu đang ngày đêm bám trụ, gìn giữ dòng tranh quý trong tổng số 17 dòng họ làm nghề này từ thời xa xưa.
Bạn tôi mải mê ngắm tranh và luôn miệng thốt lên: “Đẹp! ngắm tranh như được trở về thời xưa cũ”. Đẹp thì hiển nhiên rồi. Người dân Thuận Thành vẫn tự hào về nghề làm tranh dân gian đã vào thơ Hoàng Cầm với “Tranh Đông Hồ gà, lợn nét tươi trong/Màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp”. Sau nhiều năm nghề tranh dân gian Đông Hồ bị mai một, đến nay, nhiều khách du lịch đang ưa thích dòng tranh độc đáo này nên Đông Hồ mỗi năm thu hút hàng nghìn lượt khách về thăm quan, tìm hiểu. Với những giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật của dòng tranh quý, sự vào cuộc của các cấp, các ngành và mỗi người dân Bắc Ninh đang mong chờ Tranh dân gian Đông Hồ sớm được UNESCO vinh danh.
Theo triền sông, chúng tôi đi sâu về khu di tích lịch sử Lăng và đền thờ Kinh Dương Vương ở thôn Á Lữ, xã Đại Đồng Thành, nơi đây đang lưu giữ những giá trị văn hóa lịch sử quý báu. Nếu vào mùa xuân, có lẽ sẽ đông du khách trở về cội nguồn, tưởng nhớ Kinh Dương Vương-vị vua Thủy tổ người Việt. Đất nước trải qua bao cuộc chiến tranh, phần mộ của vị vua đầu tiên vẫn vẹn nguyên trên nền đất cao được bao phủ bởi màu xanh của những cây xà cừ cổ thụ cành lá xum xuê. Bao đời nay, người dân nơi đây vẫn trông nom, gìn giữ khu di tích này. Lăng và đền thờ Kinh Dương Vương được các vương triều xưa trùng tu, tôn tạo nhiều lần, kiến trúc nghệ thuật độc đáo. Nơi đây còn lưu lại những dấu tích xưa với hoành phi, câu đối: “Nam Bang Thủy Tổ” (Thủy tổ nước Nam), “Nam tổ miếu” (miếu thờ ông Tổ nước Nam), “Bách Việt Tổ” (Vua tổ nước Nam)…. Những năm gần đây, Bắc Ninh đã và đang quan tâm trùng tu, tôn tạo khu di tích lăng và đền thờ Kinh Dương Vương với kinh phí hàng trăm tỷ đồng.
Con đường đê uốn lượn tưởng chừng xa xôi, nhưng đi vài cây số, chúng tôi đã đến chùa Bút Tháp, di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt, thuộc thôn Bút Tháp, (Đình Tổ). Trải qua hơn tám thế kỷ với bao thăng trầm của lịch sử, chùa vẫn giữ được nét đẹp nguyên sơ, độc đáo về cảnh quan, kiến trúc, thu hút hàng nghìn lượt du khách thăm quan mỗi năm. Bà Hữu Thị Lâm, viết chữ Thư pháp tại chùa Bút Tháp cho biết: “Ở đây, ngày nào cũng có khách các nơi đến thăm quan, đông hơn là thứ Bảy, Chủ nhật và các ngày nghỉ lễ”.
Hội chùa Bút Tháp diễn ra từ ngày 22 đến 24 tháng 3 âm lịch hàng năm. Từ ngày còn bé tôi đã được bà ngoại cho đi hội, mỗi lần đến đây bà đều nói với tôi: “Con cúi lạy Phật Bà nghìn mắt, nghìn tay đi, để Phật Bà phù hộ cho mát mẻ, khỏe mạnh”. Tượng Phật Bà nghìn mắt, nghìn tay là Bảo vật Quốc gia có giá trị nhất tại chùa, được đánh giá là tác phẩm kiệt xuất của nghệ thuật điêu khắc gỗ thế kỷ 17 còn bảo lưu nguyên vẹn đến ngày nay. Ngoài pho tượng phật bà độc đáo, chùa còn có tòa Tháp Báo nghiêm thể hiện tài ghép đá, nghệ thuật điêu khắc của các nghệ nhân xưa. Chùa Bút Tháp ngày nay đã được trùng tu, tôn tạo nhiều hạng mục, phát huy giá trị lịch sử văn hóa.
Thăm quan chùa Bút Tháp, trời cũng vừa trưa, chúng tôi đến chùa Dâu thuộc xã Thanh Khương. Bạn tôi đến chùa Dâu là lần thứ hai, sau gần 5 năm, hôm nay trở lại, anh nói với tôi: “Ngôi chùa cổ kính, rêu phong này tạo trong lòng người cảm giác tĩnh tại. Chẳng thế mà, hàng năm, nhất là những ngày đầu xuân, du khách về thăm chùa, lễ phật nườm nượp.”
 Chùa Dâu được công nhận là di tích Quốc gia đặc biệt năm 2013. Nơi đây là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, trung tâm Phật giáo cổ xưa nhất của nước ta, chùa gắn với huyền tích Phật mẫu Man Nương và Tứ Pháp (Pháp Vân thờ ở chùa Dâu, Pháp Vũ thờ chùa Đậu, Pháp Lôi thờ chùa Tướng, Pháp Điện thờ ở chùa Dàn), là biểu hiện sinh động sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tín ngưỡng dân gian của người Việt với Phật giáo khi mới du nhập.
Một ngày trên vùng đất cổ, chúng tôi không thể khám phá được hết song cũng hiểu thêm nhiều điều về văn hóa, con người nơi đây. Chiều thu dịu mát, đứng trên đê sông Đuống nhìn xuống các làng quê đâu đâu cũng thấy nhà cao tầng san sát. Mong cho quê hương Thuận Thành ngày càng trù phú, tươi đẹp để ngày càng có nhiều du khách đến thăm.