Một nhà có ba vị tôn thần

Theo bản kê thần tích thần sắc làng Liễu Ngạn (xã Ngũ Thái - huyện Thuận Thành - tỉnh Bắc Ninh) tháng 3-1938 lưu trữ tại Viện Thông tin Khoa học xã hội cho biết, làng thờ tam vị thành hoàng là Phổ Tế đại vương, Chính Tế đại vương, Cứu Tế đại vương và ba vị tôn thần là Trung Chính đại vương, Quốc thái phu nhân, Ý Túc đại vương. Nếu như ba vị thành hoàng là anh em sinh ba thì ba vị tôn thần đều là người một nhà thuộc dòng dõi Nguyễn Gia Miêu có công với dân với nước.

Tôn thần Trung Chính đại vương tên huý là Nguyễn Gia Đa. Cụ là con thứ Hiền Trung hầu, sinh ngày 6/6/Nhâm Thìn, có họ với Khánh Từ hoàng thái hậu người Đông Khối. Từ nhỏ đã có chí lớn, từng giữ chức Điển cấm binh, có nhiều công tích xông pha trận mạc, được phong tước Bỉnh quận công, mất ngày 17/7/Nhâm Ngọ, thọ 51 tuổi, gia phong Thái phó, bao phong Trung Chính đại vương và ban cấp cho hai xã dân thờ phụng. Cụ là người mở đầu cho một gia tộc võ công văn nghiệp hiển hách sau đó. Sách “Bắc Ninh địa dư chí” của quan đốc học Đỗ Trọng Vĩ viết cuối thế kỉ 19 xếp Bỉnh quận công ở mục “Danh thần”, có công “bảo hộ định sách” của nhà nước mà được phong quan tước trọng thần. Ba con trai ngài đều làm đến quận công. Cháu chắt nhiều người thành danh đến công tước, hầu tước, bá tước, là dòng họ vẻ vang dài lâu.

Tôn thần Quốc thái phu nhân tên huý là Nguyễn Thị Cảo, con bà dì của Trương thái tôn người Như Kinh. Tôn thần là phu nhân Bỉnh quận công. Ngài sinh con cùng thời kì với Trương thái phi nên được mời vào cung làm nhũ mẫu nuôi chúa Hi tổ Trịnh Cương. Khi ngài mất được bao phong Quốc thái phu nhân, ban thụy Trang Tĩnh.

Tôn thần Ý Túc đại vương tên huý là Nguyễn Gia Châu, trưởng nam của Bỉnh quận công và Quốc thái phu nhân, sinh ngày 21/8/Mậu Ngọ, mất ngày 13/3/Đinh Sửu, thọ 80 tuổi. Từ nhỏ đã tinh thông văn võ. Lớn lên vào hầu phủ chúa Trịnh Căn, giữ chức Ngũ hồ. Sau đó thi võ thắng viên quan đề lãnh được thăng Đô chỉ huy thiêm sự rồi lần lượt được thăng Đô chỉ huy sứ, Chánh đề lãnh kiêm trấn thủ Thái Nguyên chỉ trong vòng 5 năm. Tiếp đó cụ giữ chức trấn thủ các xứ Hải Dương, Yên Quảng, Kinh Bắc, Sơn Nam, Thanh Hoá. Năm Vĩnh Thịnh thứ 8 (1712) cụ được thăng Trấn thủ Nghệ An kiêm châu Bố Chánh khi mới 35 tuổi. Cụ có công dẹp nhiều loạn đảng, giữ yên biên giới Nghệ An, phát triển kinh tế địa phương, được phong Đô đốc phủ tả đô đốc Thự đại tư mã Siêu quận công. Năm Vĩnh Hựu thứ 1 (1735) cụ lại nhậm chức Trấn thủ Nghệ An lần hai, được gia ban áo bào, lọng tàn ngang vương phủ nên người đương thời gọi là “chúa lưu đồn”. Cụ là vị tướng soái có đức khiêm hoà, được dưới kính trên tin. Năm Cảnh Hưng 13 (1752) cụ về triều được vua ban Nhập nội cận thị thăng Đại tư đồ. Năm 75 tuổi cụ được triều đình ban lễ tạ ơn và cho nghỉ trí sĩ. Mấy tháng sau cụ lại được phục chức đứng đầu võ ban.

Gia đình ba vị tôn thần còn có nhiều người thành danh, tiêu biểu là Kì quận công Nguyễn Gia Trân, Thuận quận công Nguyễn Gia Kiên, Ngôn quận công Nguyễn Gia Tuyên, Đạt Vũ hầu Nguyễn Gia Ngô, Ôn Như hầu Nguyễn Gia Thiều (tác giả Cung oán ngâm khúc, danh nhân văn hoá Việt Nam)…

Ba vị tôn thần còn được các địa phương khác thờ phụng là: Thanh Tương, Đồng Ngư, Cửu Yên, Xuân Lê, Đức Hiệp, Doãn Xá, Liễu Lâm, Liễu Khê, Đa Tiện, Mãn Xá, Yên Nhuế, Cát Lư (nay thuộc tỉnh Hưng Yên). Quốc thái phu nhân và Trương thái phi còn có tượng thờ ở chùa Dâu, tục gọi là bà Trắng (Trương thái phi), bà Đỏ (Quốc thái phu nhân). Tại bản quán Liễu Ngạn ba vị tôn thần được thờ ở Từ Vũ, có lăng miếu riêng, nơi có phong cảnh đẹp, cây cối quanh năm xanh tốt và được dân làng bảo vệ nghiêm ngặt. Việc tế tự diễn ra trang nghiêm. Các triều vua sau này đều có ban sắc phong và gia phong mĩ tự. Sắc phong năm Khải Định thứ 9 (1924) gia phong ba vị tôn thần hàng trung đẳng thần.