Một thoáng Đại Lâm

Đại Lâm (Tam Đa, Yên Phong)- một làng Việt cổ nằm bên bờ sông Cầu. Những gì chúng tôi thấy ở đây cũng chỉ là “cưỡi ngựa xem hoa” về một sự chật chội, ngột ngạt. Một Đại Lâm êm đềm, tĩnh lặng. Một Đại Lâm bứt phá và níu kéo.

Đại Lâm nằm ven đê, lô xô những mái ngói đen nâu nhoài lên mặt đê bằng những con ngõ nhỏ. Ngày không mưa, những con ngõ này được “lợp’’ bằng những mẹt bánh đa và mì gạo. Ngõ và đê là không gian lý tưởng để người Đại Lâm nhoi ra hóng gió, mở xưởng nấu rượu, làm giò, bán men. Đê ở đây vừa là đường vừa là chợ, vừa là nơi giao lưu văn hoá, tình cảm. Đại Lâm nhộn nhịp và tấp nập suốt từ sáng sớm đến đêm khuya. Nơi đây đang tồn tại nhịp sống khá điển hình. Tập quán sản xuất cổ xưa đan xen với công nghệ hiện đại. Những chiếc xe tải, công nông nườm nượp chở sắn khô về đây và chất rượu, men, đồ nấu rượu đi khắp mọi nơi. Đại Lâm trở thành nơi “chuyển giao công nghệ’’ và cung cấp nguyên liệu như một chợ đầu mối. Chỉ có điều những chiếc xe này về đây là phải bò như sên, nhích dần, nhích dần, tránh hết người, lại vật. Bò, lợn ngang nhiên mẹ đàn, con đống dắt dìu nhau trên đường. Chăn nuôi ở Đại Lâm khó có đâu theo kịp, nhà nhà nấu rượu, nhà nhà làm mì, nhà nào cũng hàng chục đầu lợn. Phương pháp chăn nuôi hiện đại và truyền thống đều song  cùng phát triển. Bà cụ già gần 80 tuổi say sưa truyền cho ông con trai kinh nghiệm bẻ nanh lợn sữa. Kinh nghiệm sản xuất nuôi trồng của người nông dân xưa là thế. Tất cả đều từ cuộc sống và chiêm nghiệm.Từ việc truyền tay như thế, giản dị như thế, những thế hệ trước đang gửi lại một phần đời của mình cho con cháu và nó mãi mãi là tình cảm thiêng liêng, nồng ấm, giúp người ta nương tựa vào nhau qua hàng nghìn năm ngày ba, tháng tám để bây giờ có một Đại Lâm trù phú, xênh xang.Có lẽ chưa nơi nào đất lại quý giá như ở đây, người ta tận dụng từng ly, từng tý những khoảng  trống. Có rất nhiều khung cửa sổ trông tựa như cái lỗ nhô cao cách mặt đê chỉ hai gang tay. Hình như thói quen tận dụng đó đã ăn vào nếp nghĩ của một số ít người. Đôi vợ chồng nhà nọ tận dụng chỗ để một chiếc cặp hay túi xách để thồ vợ, còn chỗ của vợ thì đèo hàng. Thấy chúng tôi chụp ảnh chị cười thật vô tư. Chật chội như thế, vậy mà người dân ở đây lại có một không gian tín ngưỡng thật phong quang và đẹp đẽ. Đại Lâm có đủ cả đình, đền, chùa. Không gian thờ cúng Thành hoàng, Thánh, Phật- dấu ấn của quá khứ của truyền thống đang hiện hữu. Các nhà nghiên cứu văn hoá gọi đây là văn hoá vật thể. Văn hoá vật thể này được các cụ và dân làng tận tâm chăm chút, nên ngày càng là nơi hội tụ tâm linh.Kinh tế thị trường như một viên đại bác, đi đến đâu nó sẽ phá vỡ phong tục tập quán. Câu nói này tôi đã đọc ở đâu đó lâu lắm rồi. Với Đại Lâm thì không phải thế. Kinh tế thị trường ở Đại Lâm khá phát triển, các sản phẩm ở đây đều là hàng hoá. Sức mạnh truyền thống văn hoá ở Đại Lâm đang thực sự là động lực cho phát triển kinh tế.Chúng tôi đang miên man trong các giá trị thì bắt gặp một tấm biển lớn với nội dung vô cùng đanh thép và kiên quyết “Bãi hội làng cấm vi phạm, cấm đấu thầu”. Phía dưới tấm biển này là bãi trống rộng độ vài sào, nơi đây có xây 2 sới vật và cũng là nơi tổ chức bơi chải trên sông Cầu trong ngày hội làng.Thì ra, để bảo tồn văn hoá vật thể còn dễ nhưng bảo tồn văn hoá phi vật thể thì thật không đơn giản. Tấm biển này và bãi hội này đã nói lên tất cả. Để bảo tồn và phát triển những giá trị văn hoá phải có những phương pháp đúng và mạnh. Và đó phải là sức mạnh và ý chí của cả cộng đồng.Những gì chúng tôi thấy ở Đại Lâm chỉ là góc nhìn của người “ngoại đạo “. Đại Lâm năng động trong kinh tế thị trường. Đại Lâm trân trọng những giá trị văn hoá. Đại Lâm chứa đựng không ít những trăn trở nội tại. Đại Lâm đang là một thực thể sống trong một hoàn cảnh mới. Giá mà chúng tôi có giàu kiến thức của một nhà kinh tế học và dân tộc học thì đương nhiên Đại Lâm là một đề tài nghiên cứu vô cùng quý giá.