Năm Sửu, nhớ những con “trâu sắt”

Một thời, người nông dân đã coi “con trâu là đầu cơ nghiệp”. Người ta yêu quý con trâu như những người bạn, dành cho nó tình cảm thật nâng niu, trìu mến. Con trâu gắn bó mật thiết với người nông dân tưởng như không thể tách rời, như người bạn đồng cam cộng khổ “Con trâu đi trước, cái cày theo sau!”.

Nhờ tiến bộ của khoa học, những con trâu “bằng da bằng thịt” đã hoàn thành “sứ mệnh lịch sử” của mình để nhường chỗ cho “những con trâu sắt”. Những bước chân nhọc nhằn, uể oải của nó đã được thay bằng những chiếc máy cày băng băng lật đất.

Vào những năm 60 của thế kỷ trước, sự hiện diện của “những con trâu sắt” đã trở thành một cuộc cách mạng đối với nông nghiệp, nông thôn và nông dân”. Làng trên xóm dưới đón máy cày về với đồng đất quê mình đông vui như trẩy hội. “… Ơ con trâu sắt chị em ơi, xóm làng ta có máy cày rồi…”, mấy chục năm đã trôi qua, câu hát ấy còn đọng mãi trong tôi, như kỷ niệm của một thời để nhớ…

Ông Nguyễn Đức Chăm, Giám đốc Xí nghiệp cơ điện nông nghiệp thủy lợi Từ Sơn, người đã có 35 năm gắn bó với “những con trâu sắt” kể: “Năm 1969, Đội máy kéo Đình Bảng, thuộc Trạm máy kéo Tiên Sơn được thành lập, thợ lái máy cày chúng tôi vừa tốt nghiệp ra trường, về địa phương nào cũng được bà con dành cho những tình cảm mến yêu, nồng hậu. Những năm đó, với 10 đầu máy MTZ50 mã lực của Liên Xô, chúng tôi đã phục vụ được trên 80% diện tích canh tác trong toàn huyện. Từ ngày cơ chế “khoán 10” ra đời, ruộng được chia nhỏ cho bà con, loại máy có công suất lớn như MTZ50 không còn phát huy hiệu quả, Đội máy kéo Đình Bảng phải chuyển mô hình hoạt động.

Hiệu quả của “khoán 10” đã nâng năng suất lúa lên gấp nhiều lần so với những ngày người nông dân chỉ biết trông vào sự điều hành của HTX. Nhưng chẳng lẽ, những thửa ruộng nhỏ bé có năng suất lúa cao gấp bội kia lại là những trở ngại cho việc làm đất bằng cơ giới? Giải đáp những băn khoăn của tôi, ông Phạm Văn Kha, người đã dành cả đời gắn bó, trăn trở với những chiếc máy cày, với ruộng đất ở Đồng Nguyên quê mình quả quyết: “Khó thì khó, nhưng phải tìm cách mà làm chứ! Ruộng nhỏ thì máy nhỏ, ruộng to máy to. Nông dân Đồng Nguyên chúng tôi đã bảo nhau dồn đồng đổi thửa mà làm. Làm nông nghiệp mà không biết áp dụng KHKT, đưa cơ giới vào sản xuất thì không bao giờ khá lên được. Bây giờ giống lúa mới thay đổi thường xuyên, lịch gieo cấy phải chính xác đến từng ngày, chỉ trông vào sức kéo của mấy con trâu thì bao giờ mới kịp thời vụ? Chẳng thế mà dân đua nhau mua máy cày, lúc cao điểm Từ Sơn có đến 25 đầu máy MTZ50 và hàng trăm chiếc máy nhỏ từ 15 đến 25 mã lực, bảo đảm 100% diện tích canh tác cho bà con. Hơn 200 con trâu ở Đồng Nguyên trở nên “thất nghiệp”, thanh lý hết…”.

Giọng ông Kha trầm hẳn xuống: Nhưng đấy là thời “hoàng kim”, giờ thì sa sút lắm. Đếm trên đầu ngón tay, cả huyện cũng chỉ còn có dăm bảy chiếc MTZ50. Tại sao ư? Ruộng còn bao nhiêu nữa đâu mà cần đến máy. Mới có mấy năm mà Đồng Nguyên đã giảm hơn 500 mẫu canh tác. Máy lớn, máy nhỏ cộng lại chỉ còn hơn chục chiếc mà HTX phải đứng ra chia cho mỗi đầu máy vài chục mẫu. Nhưng thế vẫn còn có việc mà làm, hơn hẳn “cái anh” Phù Chẩn, một thời có số máy cày nhiều nhất huyện Từ Sơn, thế mà bây giờ coi như “xóa sổ”…

Về Phù Chẩn, tôi tìm gặp anh Nguyễn Bá Huy, trước đây đã từng có 2 chiếc MTZ50 để hỏi thăm về số phận của những con “trâu sắt” ở nơi đây. Huy vui vẻ nói với tôi: “Máy to như MTZ50 cả xã không còn chiếc nào anh ạ. Bà con chỉ giữ lại vài chiếc máy cày tay, phục vụ số diện tích còn lại. Em cũng vừa bán cuối năm ngoái, khi dự án VSIP vừa được triển khai xây dựng”. Tôi hỏi: “Bà con không còn đất canh tác, Huy có lo vì mất việc làm không?”. Huy cười: “Cả xã em xưa nay chỉ biết trông vào đồng ruộng, nay phải nhường gần như toàn bộ đất canh tác cho phát triển công nghiệp mà dân còn chẳng sợ, em trẻ khỏe thế này, thiếu gì việc để làm. Biết có dự án xây dựng khu công nghiệp, em bán máy cày mua ngay một chiếc ô tô vận tải, làm không hết việc. Chẳng riêng gì em, ai cũng phải tạo cho mình một việc làm mới. Trai gái khỏe mạnh thì đi công nhân, đi làm thợ, người có điều kiện thì chợ búa, mở mang nghề phụ và dich vu seo vụ. Còn những ai “chân yếu tay mềm” cũng khối việc, nào là gia công sản xuất diêm, bóc hạt sen… mỗi ngày vứt đi cũng có vài ba chục nghìn, ngày công cao hơn làm nông nghiệp là cái chắc. Anh về đây thì biết, người dân quê em bây giờ yên tâm rồi, không còn hoang mang, lo lắng như những ngày đầu biết tin phải nhường đất xây dựng khu công nghiệp. Có đến 90% gia đình đề nghị được bán nốt số ruộng còn lại cho dự án…”.

Từ Sơn giờ đã trở thành thị xã, xã trở thành phường và ruộng đất quê tôi sẽ còn phải nhường chỗ cho những công trình khi đã đô thị hóa. Để phấn đấu từ nay đến 2015, Bắc Ninh cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp, không ít người dân quê tôi dẫu có phải xa dần với những mảnh ruộng một đời gắn bó, nhưng lại thấy mình như được đổi đời vì không còn cảnh “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” để tìm cách làm ăn mới. Đời sống tinh thần vật chất của người dân quê tôi giờ đã sung túc hơn nhiều, nhưng khát vọng vươn lên, khát vọng làm giàu thì không bao giờ cạn. Dẫu ở hoàn cảnh nào, họ cũng vẫn giữ nguyên phẩm chất của người nông dân cần cù chịu khó, mộc mạc chân tình, thủy chung đôn hậu. Và chắc chắn, họ sẽ chẳng bao giờ quên những con trâu hiền lành chăm chỉ, thủy chung gắn bó một thời…

Bài, ảnh: Hoàng Ngọc Bính