Nâng cao hiệu quả chương trình tiêm chủng mở rộng

Chương trình tiêm chủng mở rộng được triển khai trên phạm vi cả nước vào năm 1985, đến nay đã góp phần thực hiện thành công việc chăm sóc sức khỏe trẻ em nói riêng và cộng đồng nói chung, thanh toán bại liệt, loại trừ uốn ván sơ sinh và giảm tỉ lệ mắc/chết do các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm ở trẻ em. Tại Bắc Ninh, chương trình tiêm chủng mở rộng những năm gần đây đã có những bước tiến mới, đặc biệt là việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin giúp người dân thuận tiện hơn trong việc tiếp cận các dịch vụ.

Trong chương trình tiêm chủng mở rộng, trẻ em và cả phụ nữ mang thai đều cần phải tiêm nhắc lại một số loại vacxin để củng cố miễn dịch cơ bản giúp phòng bệnh.

Hiện nay, quy trình tiếp nhận, khám sàng lọc và tư vấn trước tiêm, chỉ định tiêm, tiêm và theo dõi sau tiêm đã được thực hiện theo quy chuẩn tại tất cả các điểm tiêm chủng. Mỗi điểm chỉ thực hiện tiêm tối đa 50 trẻ/bàn tiêm trong 1 buổi tiêm. Trong tiêm chủng, việc khám, chỉ định tiêm và tư vấn, hướng dẫn theo dõi sau tiêm là việc rất quan trọng. Các y, bác sĩ phải khám phân loại làm sao để trẻ được đánh giá tình trạng sức khỏe, chỉ định tiêm hay uống vắc xin, hoãn tiêm nếu sức khỏe không cho phép.

Bác sĩ Nguyễn Thế Sơn, Trạm trưởng Trạm y tế xã Mão Điền, huyện Thuận Thành cho biết, trong công tác khám phân loại thì chúng tôi thường chú ý hỏi gia đình xem có biết được trẻ ngày hôm đó tiêm loại vacxin gì hay không, chủ động theo dõi sổ tiêm chủng của trẻ để hiểu và nắm được lịch tiêm cũng như các mũi tiêm của trẻ đảm bảo nhất.

Trong chương trình tiêm chủng mở rộng, có một số loại vacxin phải thực hiện tiêm nhắc lại để củng cố miễn dịch bền vững. Theo lí giải của bác sĩ Nguyễn Khắc Từ, Phó giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, tùy từng loại vaccin và từng tác nhân gây bệnh mà có những loại vacxin chỉ cần tiêm 1 mũi, cũng có loại cần tiêm nhiều mũi mới tạo ra được miễn dịch cơ bản (nghĩa là nồng độ kháng thể trong cơ thể người được tiêm phòng đủ để chống lại tác nhân gây bệnh). Với một số loại vacxin, kháng thể có thể bị giảm đi theo thời gian, nếu đối tượng tiêm chủng không tiêm nhắc lại thì cơ thể sẽ có thể bị mắc bệnh, việc tiêm nhắc lại mục đích là để củng cố và nâng cao hiệu giá kháng thể. Bác sĩ Từ cũng đặc biệt lưu ý với các phụ nữ mang thai, ở những người không tiêm phòng hoặc thời gian tiêm đã lâu thì nồng độ kháng thể trong máu sẽ không có hoặc giảm rất thấp, quá trình mang thai sẽ không truyền lại kháng thể cho con, khi trẻ sinh ra sẽ dễ mắc các bệnh trong tiêm chủng nếu phơi nhiễm với mầm bệnh, nhất là lúc trẻ chưa đến tuổi để tiêm chủng. Vì vậy, khuyến cáo không chỉ các bà mẹ cần cho con tiêm đủ các mũi nhắc lại mà cả các phụ nữ mang thai cũng cần tiêm nhắc lại đầy đủ vacxin sởi, uốn ván hoặc ho gà…

Thực tế hiện nay có rất nhiều phụ huynh không để ý và không nhớ lịch tiêm chủng của con mình, dẫn đến việc trẻ có thể bị sót mũi tiêm và không đủ miễn dịch. Vì vậy, bên cạnh công tác tuyên truyền cho trẻ được tiêm đầy đủ, mới đây các trạm y tế trên địa bàn tỉnh đã triển khai việc nhắn tin lịch tiêm chủng cho các bậc phụ huynh trước mỗi đợt tiêm hàng tháng về mũi tiêm, ngày giờ và địa điểm tiêm.

Chị Nguyễn Thị Thuận, xã Song Hồ, huyện Thuận Thành đang mang bầu tháng thứ 5 đến Trạm để tiêm uốn ván theo tin nhắn. Chị chia sẻ, việc nhắn tin trên điện thoại giúp ích rất nhiều cho chị và những người có con nhỏ như chị. Vì hiện nay cuộc sống đôi khi mọi người mải mê công việc, bận rộn nhiều thứ mà quên mất lịch tiêm của con. Mà điện thoại thì bây giờ ai cũng dùng, lúc nào cũng bên cạnh nên mở ra xem tin nhắn vừa biết mũi tiêm, ngày tiêm, giờ tiêm… rất tiện lợi.

Cũng nằm trong hoạt động ứng dụng công nghệ thông tin vào tiêm chủng, Bắc Ninh là tỉnh được chọn làm thí điểm triển khai hệ thống thông tin tiêm chủng quốc gia, quản lí đối tượng tiêm chủng mở rộng trên hệ thống mạng intenet. Đến nay, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lí tiêm chủng đã được nhân rộng ra toàn quốc. Qua đó, mỗi trẻ trong độ sẽ được cung cấp một mã ID có đầy đủ thông tin cá nhân, lịch sử các mũi tiêm chủng cả mở rộng và dịch vụ. Ông Nguyễn Đức Thoại, Trạm Y tế xã Song Hồ, huyện Thuận Thành cho biết, nhờ có phần mềm quản lí tiêm chủng mà trạm đã giảm bớt rất nhiều đầu sổ sách, mỗi lần cần tra cứu, rà soát để tìm hiểu thông tin cũng rất nhanh chóng và tiện lợi.

Thực tế hiện nay vẫn còn một số bà mẹ do thiếu hiểu biết, lo lắng về độ an toàn của vacxin và một số phản ứng sau tiêm chủng của con nên không đưa con đi tiêm, dẫn đến tỉ lệ miễn dịch tại cộng đồng bị giảm sút. Trao đổi về vấn đề này, bác sĩ Nguyễn Khắc Từ cho biết, vacxin khi đã đưa vào sử dụng đều phải qua một quy trình rất nghiêm ngặt, kiểm định từ khâu sản xuất, thử nghiệm lâm sàng, thử nghiệm tại cộng đồng thì mới được nhân rộng và đưa vào sử dụng rộng rãi trên toàn quốc. Kể cả những vacxin đã được sử dụng phổ biến ở nước ngoài khi đưa vào Việt Nam cũng phải theo quy trình đó. Tổ chức y tế thế giới cũng đã khẳng định vacxin hiện đang sử dụng trong chương trình tiêm chủng mở rộng của nước ta là an toàn. Tất nhiên trong quá trình tiêm chủng sẽ kích thích hệ thống miễn dịch bảo vệ của cơ thể, từ đó có một số phản ứng như sưng, đau vết tiêm, sốt nhưng hầu hết đó là phản ứng nhẹ, thông thường. Cũng có một số trường hợp phản ứng nặng, sốc phản vệ thì đều được theo dõi sát đúng hướng dẫn của Bộ Y tế.

Tăng cường công tác giám sát quy trình tiêm chủng an toàn; tập huấn cho cán bộ tiêm chủng mở rộng về các quy định an toàn tiêm chủng, đảm bảo cho cán bộ tiêm chủng có đủ kĩ năng thực hành tiêm chủng an toàn, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lí đối tượng tiêm chủng… là những giải pháp đồng bộ mà các ngành chức năng đang thực hiện. Song song với đó, vai trò của gia đình trong việc phối hợp đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch các loại vacxin theo lứa tuổi là yếu tố quan trọng giúp nâng cao hơn nữa hiệu quả của chương trình tiêm chủng mở rộng.