Nếp nhung Tam Sơn “chinh phục” chứng nhận OCOP

Nếp nhung là giống lúa truyền thống gắn bó với đồng đất phường Tam Sơn (thành phố Từ Sơn) từ hơn 20 năm nay. Việc xây dựng thương hiệu và phát huy giá trị của gạo nếp nhung Tam Sơn đang tiến thêm một bước khi quyết tâm chinh phục chứng nhận OCOP cho sản phẩm.

Bà Nghiêm Thị Nguyệt (người dân khu Tam Sơn) có kinh nghiệm gần 20 năm trồng giống nếp nhung.

Là HTX có diện tích sản xuất lớn nhất phường Tam Sơn với 223 ha, HTX dịch vụ nông nghiệp Tam Sơn thường xuyên có 90% số hộ gieo cấy giống nếp nhung ở vụ chiêm và 70% ở vụ mùa. Sau thời gian thuần hóa, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, giống lúa này trở thành cây trồng chủ lực cho thu nhập cao.
Bà Nghiêm Thị Nguyệt, người dân khu Tam Sơn cho biết: “Gia đình tôi có 1,7 mẫu trồng lúa, chủ yếu là giống nhung lùn. Gọi như vậy vì đặc điểm của cây ngắn, ít bị gãy đổ, cho năng suất cao hơn so với nhiều giống nếp khác, bình quân mỗi vụ đạt 1,8-2 tạ/sào, có năm thời tiết thuận lợi có thể đạt 2,2 tạ/ sào. Sau khi trừ hết chi phí, mỗi sào cho thu lãi hơn 1 triệu đồng”.
Ngoài ra, gạo nếp nhung còn có ưu thế nổi bật về hình thức và chất lượng, đó là hạt to, tròn, màu trắng đục, khi nấu lên có mùi thơm, dẻo và giữ được độ kết dính ngay cả khi để nguội. Không chỉ nấu xôi, gạo còn dễ chế biến thành các món khác nhau như bánh chưng, bánh dày, bánh đúc, bánh phu thê, hoặc nấu rượu… nên được thị trường ưa chuộng, dễ dàng xuất bán đi khắp các tỉnh, thành. Năm 2020, gạo nếp nhung Tam Sơn được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp bảo hộ Nhãn hiệu chứng nhận.
Dù bước đầu có thương hiệu, nhưng việc sản xuất và tiêu thụ nếp nhung vẫn còn nhiều khó khăn. Theo ông Nguyễn Toàn Thắng, Giám đốc HTX dịch vụ nông nghiệp Tam Sơn, sau khi được cấp nhãn hiệu chứng nhận, việc quản lý và sử dụng nhãn hiệu chưa  phát huy hiệu quả tối đa. HTX có 250 thành viên, chỉ một số ít hộ đề nghị sử dụng tem, nhãn, nhận diện thương hiệu được cấp. Nguyên nhân là do các hộ dân chủ yếu bán cho thương lái về cân thóc tươi tại đầu bờ, ít chú trọng  việc liên kết, tiêu thụ ổn định. Trong khi đó, năm 2021, sản phẩm gạo nếp nhung Tam Sơn được lựa chọn tham gia Chương trình OCOP tỉnh Bắc Ninh nhưng chưa được đánh giá để công nhận. “Vì phụ thuộc vào thương lái nên người dân chấp nhận bị ép giá theo biến động thị trường, giảm lợi nhuận và sản lượng tiêu thụ bấp bênh”- ông Thắng khẳng định.
Ngoài ra, đa phần các hộ sản xuất lúa theo quy mô nhỏ lẻ, manh mún, diện tích chỉ từ 1-2 sào/ruộng, nên việc quy vùng sản xuất lớn, đưa các thiết bị hiện đại như máy bay không người lái gieo sạ, phun thuốc trừ sâu… để tiết kiệm chi phí, nhân công còn khó khăn.
Thực tế, sau hơn 4 năm triển khai, Chương trình OCOP tại Bắc Ninh đem lại bước tiến rất lớn trong việc nâng cao năng suất, chất lượng, mở rộng thị trường của nhiều sản phẩm và chủ thể. Dù vậy, thành phố Từ Sơn mới có 7 sản phẩm được công nhận OCOP, trong đó có 3 sản phẩm đạt xếp hạng 4* (kẹo lạc, chè lam Trang Toàn, bánh phu thê Minh Thu); 4 sản phẩm 3* (khăn tắm bông, khăn mặt bông KiBa, kẹo lạc, chè lam Tuấn Thận). Hiện nay, hầu hết người dân Tam Sơn đều mong muốn sản phẩm nếp nhung sớm được tham gia đánh giá và công nhận OCOP. Qua đó, gạo nếp nhung Tam Sơn sẽ được hỗ trợ tuyên truyền, quảng bá,; xúc tiến thương mại và liên kết tiêu thụ sản phẩm, gia tăng giá trị canh tác cho nông dân.
Để đạt mục tiêu này, Ban Quản trị HTX dịch vụ nông nghiệp Tam Sơn quyết tâm cùng các thành viên, nông dân tập trung tổ chức sản xuất dựa trên các thực hành canh tác tốt và quy trình kỹ thuật phù hợp, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật ở mức độ an toàn cho sức khỏe gắn với bảo vệ môi trường. Tích cực dồn điền đổi thửa, huy động nguồn lực tài chính, nguồn vốn để thực hiện sản xuất, đáp ứng các đơn hàng lớn. Thay đổi chiến lược sản xuất từ sản phẩm thô (thóc) sang sản phẩm chế biến (gạo, bột gạo...) đóng gói. Xây dựng và sử dụng hệ thống nhận diện thương hiệu (nhãn mác, bao bì thân thiện và đẹp, nguồn gốc xuất xứ rõ ràng), phát triển các dịch vụ hỗ trợ sản xuất và làm trung gian kết nối giữa sản xuất, chế biến với thị trường tiêu thụ...
Trước mắt, HTX tích cực phối hợp với các cơ quan quản lý, ngành chức năng hoàn thiện hồ sơ, thủ tục để gạo nếp nhung Tam Sơn “vượt qua” được kỳ đánh giá công nhận, phân hạng sản phẩm OCOP vào cuối năm 2023.