Nét đẹp văn hóa Lễ hội miền Quan họ

Mùa xuân-mùa khởi đầu cho một năm, mùa sinh sôi nảy nở của vạn vật, cỏ cây… Giữa tiết trời ấm áp, lòng người phơi phới rủ nhau đi hội, hành hương về cội nguồn, vui chơi và cầu mong cho mưa thuận gió hoà, mùa màng tốt tươi, mọi người mọi nhà cùng an lành hạnh phúc.

Với miền quê Kinh Bắc, văn hoá lễ hội thật đa dạng và phong phú. Theo thống kế, Bắc Ninh có tới trên 500 lễ hội truyền thống diễn ra bốn mùa trong năm. Nhiều lễ hội lớn với quy mô vùng miền, quốc gia được tổ chức như hội đền Bà Chúa Kho, hội Lim, hội đền Đô, hội chùa Dâu, chùa Bút Tháp, lễ hội đền Vua Bà Thuỷ tổ quan họ… thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước tham dự. Mỗi lễ hội mang một nét tiêu biểu và giá trị riêng, thường hướng tới một đối tượng linh thiêng cần được suy tôn như các vị anh hùng chống ngoại xâm, người có công truyền nghề, chống thiên tai, diệt trừ ác thú, giàu lòng cứu nhân độ thế… Với tư tưởng uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ người trồng cây, lễ hội Bắc Ninh diễn ra sôi động gắn với những sự tích, công trạng, là cầu nối giữa quá khứ với hiện tại, giúp cho thế hệ trẻ hiểu hơn về công lao tổ tiên, thêm tự hào về truyền thống quê hương, đất nước. Đặc biệt, lễ hội Bắc Ninh thường gắn với làng xã, địa danh, vùng đất như một thành tố không thể thiếu vắng trong đời sống cộng đồng dân cư miền Quan họ. Trong những ngày diễn ra lễ hội, nhiều trò vui chơi thể hiện tinh thần thượng võ được tổ chức bên cạnh các hình thức sinh hoạt văn hoá như thi hát Quan họ, thi thổi cơm, chọi gà, dệt vải, đấu vật, đánh đu…

Hoà cùng dòng người trảy hội du xuân miền quan họ, hầu như ai cũng muốn dành ít thời gian để vãn cảnh thiên nhiên đất trời, tận hưởng bầu không khí trong lành của mùa xuân tươi đẹp. Họ đến với các di tích lịch sử, danh thắng, đền chùa, hoà mình vào các ngày lễ hội truyền thống. Chỉ tính riêng tháng Giêng đã có nhiều lễ hội được khai mở như hội đền Bà Chúa Kho phường Vũ Ninh thành phố Bắc Ninh, hội chùa Phật Tích, hội Lim huyện Tiên Du. Sự phong phú của lễ hội nơi đây không chỉ là nét đẹp văn hoá dân tộc mà còn là một sản phẩm du lịch văn hoá tâm linh hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.

Cũng như bao thế hệ người dân đất Việt, Tết Nguyên đán (hay còn gọi là Tết Cả) với cư dân miền Quan họ luôn là lễ hội lớn nhất trong các lễ hội truyền thống từ hàng ngàn đời nay, là điểm giao thời giữa năm cũ và năm mới; giữa một chu kỳ vận hành của đất trời, vạn vật cỏ cây. Tết cổ truyền của dân tộc từ buổi “khai thiên lập địa” đã tiềm tàng những giá trị nhân văn thể hiện mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên, vũ trụ qua bốn mùa xuân-hạ-thu-đông và quan niệm “ơn trời mưa nắng phải thì” chân chất của người nông dân. Tết còn là dịp để cư dân miền Quan họ tưởng nhớ, tri ân tổ tiên nguồn cội; giao cảm nhân sinh trong quan hệ đạo lý (ăn quả nhờ kẻ trồng cây”, củng cố và thắt chặt thêm tình nghĩa xóm làng khối phố. Ngày ông Táo về chầu trời được xem như ngày đầu tiên của Tết Nguyên đán. Sau khi tiễn đưa ông Táo người ta bắt đầu dọn dẹp nhà cửa, lau chùi đồ thờ cúng ông bà tổ tiên, treo dăm ba bức tranh dân gian Đông Hồ cùng đôi ba câu đối ở những nơi trang trọng để chuẩn bị đón tết.

Cũng vào dịp đầu Xuân, người có chức tước khai ấn, học trò, sĩ phu khai bút, nhà nông khai canh, người buôn bán mở hàng lấy ngày. Sĩ, Nông, Công, Thương “Tứ dân bách nghệ” vốn cần cù, ai cũng muốn năm mới vận hội hanh thông, làm ăn suôn sẻ. Sau ngày mùng Một, dù có mải vui tết đến mấy, người Kinh Bắc cũng hướng chọn ngày “khai nghề”, “làm lấy ngày”. Người thợ thủ công nếu chưa ai đặt hàng đầu năm thì cũng tự làm cho gia đình một sản phẩm, một dụng cụ nào đó để lấy may. Người buôn bán, vì ai cũng chọn ngày tốt nên phiên chợ đầu xuân vẫn đông, mặc dầu người bán chỉ bán lấy lệ, người đi chợ phần lớn là đi chơi xuân.

 Duy Cảnh